Αναπτυξιακή κατάσταση και δυναμική στην Ήπειρο: οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού ως μοχλός περιφερειακής οικονομικής ανάπτυξης και η συμβολή του στρατηγικού σχεδιασμού στην προσπάθεια αυτή

Abstract

The aim of this PhD thesis was to examine the development dynamics of Epirus in combination with the investigation of the factors influencing the implementation of sustainable mountain tourism practices in the region of Epirus, in Greece. In addition, strategic policies that can be applied in mountainous regions, such as that of Epirus, for enhancing their local economic and social development within the context of sustainable forms of tourism were explored. For these purposes, questionnaires were distributed to a sample of 1,524 tourists who had visited the region of Epirus in the last 7 years. The questionnaires were collected via the internet, using the method of simple random sampling. Techniques such as Exploratory and Confirmatory Factor Analyses, Structural Equation Modeling and Parametric Tests were used for analyzing primary data. The results indicated that the social and economic landscape of Epirus, as well as the natural beauty and uniqueness of the region suggest that the development of sustainable tourism activities, combined with the promotion of the cultural identity of the region, the cultivation of high-quality food products and the promotion of the elements of its natural environment can be key drivers of economic development. This economic model places particular emphasis on preserving environmental resources for future generations, reinforcing a more people-centered philosophy of how societies and communities should develop. Unplanned tourism development, which leads to the unfair distribution of its economic benefits and the degradation of the natural environment, must be replaced by strategically planned alternative tourism policies that lead to local economic development, building on the endogenous strengths of each region. Overall, the case of Epirus highlighted the weaknesses of Greece's productive model, which, combined with the demographic crisis and regional inequalities, make it imperative to seek and implement alternative policies and strategies that will lead to the sustainable development of local communities.

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν να εξετάσει την αναπτυξιακή δυναμική της Ηπείρου σε συνδυασμό με τη διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την εφαρμογή πρακτικών βιώσιμου ορεινού τουρισμού στην περιοχή. Επιπρόσθετα, διερευνήθηκαν στρατηγικές πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν σε ορεινές περιφέρειες, όπως αυτή της Ηπείρου, για να ενισχύουν την τοπική οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη μέσα στο πλαίσιο των ήπιων μορφών τουρισμού. Για τους παραπάνω σκοπούς, ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν σε ένα δείγμα 1.524 τουριστών που είχαν επισκεφθεί την περιφέρεια της Ηπείρου τα τελευταία 7 χρόνια. Τα ερωτηματολόγια συγκεντρώθηκαν μέσω διαδικτύου με τη μέθοδο της απλής τυχαίας δειγματοληψίας. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές όπως Διερευνητική και Επιβεβαιωτική Παραγοντική Ανάλυση, Δομικά Μοντέλα Εξισώσεων και Παραμετρικά Τεστ. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το κοινωνικό και οικονομικό τοπίο στην Ήπειρο, καθώς και η φυσική ομορφιά και μοναδικότητα της περιοχής υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη βιώσιμων τουριστικών δραστηριοτήτων, σε συνδυασμό με την προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής, την καλλιέργεια προϊόντων διατροφής υψηλής ποιότητας και την ανάδειξη των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντός της μπορούν να αποτελέσουν βασικούς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό το οικονομικό μοντέλο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση των περιβαλλοντικών πόρων για τις μελλοντικές γενιές, ενισχύοντας μια πιο ανθρωποκεντρική φιλοσοφία για το πώς θα πρέπει να αναπτυχθούν οι κοινωνίες και οι κοινότητες. Η απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη, που οδηγεί στην άδικη κατανομή των οικονομικών της ωφελειών και στην επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος, πρέπει να αντικατασταθεί από στρατηγικά σχεδιασμένες πολιτικές εναλλακτικού τουρισμού που οδηγούν στην τοπική οικονομική ανάπτυξη, αξιοποιώντας τις ενδογενείς δυνάμεις κάθε περιοχής. Συνολικά, το παράδειγμα μελέτης της περίπτωσης της Ηπείρου ανέδειξε τις αδυναμίες του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας, οι οποίες, σε συνδυασμό με τη δημογραφική κρίση, την αναπτυξιακή υστέρηση και τις περιφερειακές ανισότητες, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την αναζήτηση και εφαρμογή εναλλακτικών πολιτικών και στρατηγικών που θα οδηγήσουν στη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.