Νικόλαος Χάγερ -Μπουφίδης: η ζωή και το έργο του 1899-1950

Abstract

N. Hager-Boufidis was born in Athens at the end of the 19th century, in 1899. Ηe was the son of a wealthy family, a descendant of the aristocratic family of the German Frederick Hager on his father's side and the grandson of the Livadite politician and speaker of the Parliament Nikolaos Boufidis on the side of his mother. He grew up in Athens, Patras and Mansoura (Egypt) and he was independent and daring. During the difficult times of World War II, he furiously defended his ideas of freedom and was imprisoned by the Germans, just as during the civil war. He firmly believed in human values, while he was characterized as peculiar, perhaps judged for the unpretentious straightforwardness of his opinion and his refusal to submit to groups, schools and even parties. Modest and "humble", he lived his whole life quietly. Beeing out of this world and dreamy, he confessed that he was terribly enthusiastic. Extremely beloved in all philological and artistic circles, as well as lover of the fairer sex, he declared, however, that he was only in love with his wife, Athena, a girl of humble origin, with whom he had two sons, Panos and Kostis, while another great love of his life was his wolfdog Norma. His unlimited love for animals is also manifested in his poems that move with their sensitivity throughout time. At the beginning of the 20th century, technology and science were in constant effervescence with progress and promises for the auspicious evolution of mankind. At the same time, significant social rearrangements took place as liberal, socialist and anarchist ideas demanded their realization. Modernism overturned all the previous artistic stereotypes and in Greece Boufidis "brought the sharp turn towards the evolution of art", as it was said, with his poetry collections Songs in modern rhythms (Tragoudia se modernous skopous- Τραγούδια σε μοντέρνους σκοπούς) and The Μodern ones (Ta Moderna - Τα Μοντέρνα), while it was argued that he was "the most representative type of modern Greek literature".N. Hager-Boufidis (he never signed as Nikos or Nikolaos) made his first appearance at the literary field in 1916 with the short story "The Little Girl" (Ι Mikroula - Η Μικρούλα) and the pseudonym Issandros Aris. Two years later, he also appeared as a poet, with a revolutionary and pioneering pen, influenced by French symbolism. Like his fellow traveling companions of the neo-romantic and neo-symbolist school, but also as an excellent manipulator of language, he wanted to free poetry from lyrics and rhymes, bringing it closer to everyday life. His literary career was completed by writing short stories, novels and essays. As a literary critic, he declared – defying the price – that criticism was mostly a means of enforcing the stronger and of course he did not miss, in a "deep" confession in his poetry collection Autobiography (1943), to judge himself as well. Hager-Boufidis had a deep love for the theater. Apparently it was a need for expression and a way of life for him when at the age of about ten he wrote his first play. His first published play was The Night (1916), (I nýchta - Η Νύχτα), which was published at the same time as his first short story, only to be withdrawn from circulation and disowned by its creator. Eight years later, the play was performed in Pagrati by the "Youth Troupe" under the new title Far to the Light, (Makryá sto fos - Μακρυά στο φως), which caused confusion about its identity, not only then but up to the present day. The participation of Hager-Boufidis in the literary evenings of the "Youth Troupe" was remarkable. His play New Year's Eve, ( Paramoní Protochroniás - Παραμονή Πρωτοχρονιάς), which he wrote together with Kostis Velmyra in 1929, won the first prize of the Savidian drama competition. After the dissolution of the "Youth Troupe", Boufidis collaborated with the writers K. Velmyra and D. Evaggelidis and they wrote a review (musical). In this theatrical genre he also collaborated with G. Epachtitis, Antonis and Lola Vottis. His cooperation was also important in Mantra of Atticus (1931) with two one-act plays, What happened anyway?( Ti synévi télos pánton? - Τι συνέβη τέλος πάντων;) or The Madras Robbery (I listeía tis Mantras - Η ληστεία της Μάντρας) and Do You Have a Daughter? (Écheis mia kóri? Έχεις μία κόρη;). Hager-Boufidis also served theater criticism for a number of years, writing for various prestigious newspapers of his time. His theatrical dialogues that were published in the press, mainly in the magazine Theatis, had left an era. N. Hager-Boufidis, among other things, was a distinguished journalist, trailblazer and pioneer in this field as well, with an uninterrupted, multifaceted and strong presence in the Athenian press, wrote articles in almost all the publications of his time, newspapers and magazines, in some of of which he was editorial director as well as publisher. Among them the leading magazines Theatis, Week, Bouquet, but also the children's literary magazine Children's Fun, given the fact that Hager-Boufidis' deep love for children and his ability to express in a simple way the most complex and deep emotions included him among the many and famous partners of this magazine. In 1937 he was elected in complete agreement president of the Union of Magazine Editors. When he was released from prison in 1946, he celebrated the twenty-five years of his poetic work, which had been recognized by the entire literary and artistic elite. He was the poet of the poor and the weak and until the end of his life he remained a non-conformist. Suffering by repeated hardships, he died relatively young in 1950. His work, consisting of poems, plays, short stories, novels, articles, essays, etc., which he had collected with a lot of care into volumes intending to publish them;, was lost and his touching and remarkable contribution to art and to mankind was closed in the time cupboard of oblivion.

Ο Ν. Χάγερ-Μπουφίδης γεννήθηκε στην Αθήνα στη δύση του 19ου αιώνα, το 1899. Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας, απόγονος της αριστοκρατικής οικογένειας του Γερμανού Φρειδερίκου Χάγερ από την πλευρά του πατέρα του και εγγονός του Λειβαδίτη πολιτικού και προέδρου της Βουλής Νικόλαου Μπουφίδη από την πλευρά της μητέρας του, μεγάλωσε στην Αθήνα, την Πάτρα και τη Μανσούρα (Αίγυπτος).Υπήρξε ανεξάρτητος και τολμηρός. Κατά τους δύσκολους εκείνους καιρούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπερασπίστηκε μαχητικά τις ιδέες του για την ελευθερία και φυλακίστηκε από τους Γερμανούς, όπως και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Πίστευε ακράδαντα στις ανθρώπινες αξίες, ενώ τον χαρακτήρισαν ως ιδιόρρυθμο, κρίνοντας ίσως έτσι την ανεπιτήδευτη ευθύτητα της γνώμης του και την άρνησή του να υποταχθεί σε παρέες, σχολές αλλά και κόμματα. Μετριόφρων και «ταπεινός», έζησε όλη του τη ζωή αθόρυβα. Αιθεροβάμων και ονειροπόλος, ομολογούσε ότι ήταν τρομερά ενθουσιώδης. Εξαιρετικά αγαπητός σε όλες τις φιλολογικές και καλλιτεχνικές παρέες, λάτρης του ωραίου φύλου, δήλωνε ωστόσο ερωτευμένος μόνο με τη γυναίκα του, την Αθηνά, μια κοπέλα ταπεινής καταγωγής, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Πάνο και τον Κωστή, ενώ μια άλλη μεγάλη αγάπη της ζωής του ήταν η λυκοσκυλίτσα του Νόρμα. Η αμέριστη αγάπη του για τα ζώα εκδηλώνεται και με ποιήματά του που συγκινούν με την ευαισθησία τους διαχρονικά. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η τεχνολογία και η επιστήμη βρίσκονταν σε συνεχή αναβρασμό προόδου και υποσχέσεων για την ευοίωνη εξέλιξη της ανθρωπότητας. Την ίδια περίοδο, συντελέστηκαν σημαντικές κοινωνικές ανακατατάξεις, καθώς φιλελεύθερες, σοσιαλιστικές και αναρχικές ιδέες απαιτούσαν την υλοποίησή τους. Ο μοντερνισμός ανέτρεψε όλα τα μέχρι τότε καλλιτεχνικά στερεότυπα και στην Ελλάδα ο Μπουφίδης «έφερε την απότομη στροφή προς την εξέλιξη της τέχνης», όπως ελέχθη, με τις ποιητικές συλλογές του Τραγούδια σε μοντέρνους σκοπούς και Τα Μοντέρνα, ενώ υποστηρίχτηκε ότι ήταν «ο αντιπροσωπευτικότερος τύπος της νεοελληνικής λογοτεχνίας». Ο Ν. Χάγερ-Μπουφίδης (δεν υπέγραφε ποτέ ως Νίκος ή Νικόλαος) έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνική κονίστρα το 1916 με το διήγημα «Η Μικρούλα» και το ψευδώνυμο Ίσανδρος Άρις. Δύο χρόνια αργότερα, εμφανίστηκε και ως ποιητής, με πένα επαναστατική και πρωτοπόρα, επηρεασμένος από τον γαλλικό συμβολισμό. Όπως και άλλοι συνοδοιπόροι του της νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής σχολής, αλλά και ως άριστος χειριστής της γλώσσας, θέλησε να απαλλάξει την ποίηση από τις στροφές και την ομοιοκαταληξία, φέρνοντάς την πιο κοντά στην καθημερινότητα. Η λογοτεχνική του πορεία ολοκληρώθηκε με τη συγγραφή διηγημάτων, μυθιστορημάτων και δοκιμίων. Ως λογοτεχνικός κριτικός, δήλωνε –αψηφώντας το τίμημα– ότι η κριτική ήταν ως επί το πλείστον ένα μέσο επιβολής του ισχυρότερου και φυσικά δεν παρέλειψε, σε μια «εκ βαθέων» εξομολόγηση στην ποιητική συλλογή του Αυτοβιογραφία (1943), να κρίνει και τον εαυτό του. Ο Χάγερ-Μπουφίδης έτρεφε βαθιά αγάπη για το θέατρο. Προφανώς ήταν ανάγκη έκφρασης και τρόπος ζωής για εκείνον όταν σε ηλικία δέκα περίπου ετών έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο. Το πρώτο θεατρικό του έργο που δημοσιεύτηκε ήταν Η νύχτα (1916), το οποίο εκδόθηκε ταυτόχρονα με το πρώτο του διήγημα, για να αποσυρθεί κατόπιν από την κυκλοφορία και να αποκηρυχθεί από τον δημιουργό του. Οχτώ χρόνια αργότερα, το έργο παραστάθηκε στο Παγκράτι από τον «Θίασο των Νέων» με τον νέο τίτλο Μακρυά στο φως, γεγονός που προκάλεσε σύγχυση σχετικά με την ταυτότητά του, όχι μόνο τότε αλλά και μέχρι τις μέρες μας. Η συμμετοχή του Χάγερ-Μπουφίδη στις φιλολογικές βραδιές του «Θιάσου των Νέων» υπήρξε αξιοπρόσεκτη. Το έργο του Παραμονή Πρωτοχρονιάς, το οποίο έγραψε μαζί με τον Κωστή Βελμύρα το 1929, κέρδισε το Α΄ βραβείο του Σαββίδειου δραματικού διαγωνισμού. Μετά τη διάλυση του «Θιάσου των Νέων», ο Μπουφίδης συνέπραξε με τους συγγραφείς Κ. Βελμύρα και Δ. Ευαγγελίδη και έγραψαν επιθεώρηση. Σε αυτό το θεατρικό είδος συνεργάστηκε επίσης με τους Γ. Επαχτίτη, Αντώνη και Λόλα Βώττη. Σημαντική υπήρξε και η συνεργασία του στη Μάντρα του Αττίκ (1931) με δύο μονόπρακτα, τα Τι συνέβη τέλος πάντων; ή Η ληστεία της Μάντρας και Έχετε μια κόρη; Ο Χάγερ-Μπουφίδης υπηρέτησε επίσης επί σειρά ετών τη θεατρική κριτική, γράφοντας σε διάφορες έγκριτες εφημερίδες της εποχής του. Εποχή είχαν αφήσει οι θεατρόμορφοι διάλογοί του που δημοσιεύονταν στον περιοδικό Τύπο, κυρίως στον Θεατή. Ο Ν. Χάγερ-Μπουφίδης, συν τοις άλλοις διακεκριμένος δημοσιογράφος, ρηξικέλευθος και πρωτοπόρος και σε αυτόν τον τομέα, με αδιάλειπτη, πολύπλευρη και σθεναρή παρουσία στον αθηναϊκό Τύπο, αρθρογραφούσε σχεδόν σε όλα τα έντυπα του καιρού του, εφημερίδες και περιοδικά, σε ορισμένα εκ των οποίων διετέλεσε διευθυντής σύνταξης αλλά και εκδότης. Ανάμεσά τους τα κορυφαία Θεατής, Εβδομάς, Μπουκέτο, αλλά και το παιδικό λογοτεχνικό περιοδικό Παιδική Χαρά, δεδομένου ότι η βαθιά αγάπη του Χάγερ-Μπουφίδη για τα παιδιά και η ικανότητά του να εκφράζει με απλό τρόπο τα πολυπλοκότερα και βαθύτερα συναισθήματα τον ενέταξαν ανάμεσα στους πολυπληθείς και επώνυμους συνεργάτες του. Το 1937 αναδείχθηκε παμψηφεί πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Περιοδικού Τύπου. Όταν το 1946 αποφυλακίστηκε, γιορτάστηκαν τα είκοσι πέντε χρόνια της ποιητικής του εργασίας, που είχε αναγνωριστεί από όλη τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική ελίτ. Υπήρξε ο ποιητής των φτωχών και των αδυνάτων και μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε αντικομφορμιστής. Ταλαιπωρημένος από τις αλλεπάλληλες κακουχίες, πέθανε σχετικά νέος το 1950. Το έργο του, αποτελούμενο από ποιήματα, θεατρικά έργα, διηγήματα, μυθιστορήματα, άρθρα, δοκίμια κ.λπ., τα οποία είχε επιμελώς συγκεντρώσει σε τόμους με την πρόθεση να τα δημοσιεύσει, χάθηκαν και η συγκινητική και αξιοπρόσεκτη προσφορά του στην τέχνη και στον άνθρωπο κλείστηκε στο χρονοντούλαπο της λήθης.