Ιστορία στρατιωτικής ιατρικής: η συμβολή - προσφορά των στρατιωτικών ιατρών σε ιστορικά γεγονότα της νεότερης Ελλάδας

Abstract

War and medicine are diametrically opposed concepts that often conflict with different ends. In the case of war, the differences are chosen to be resolved by force, which results in damage to the physical integrity of the person and loss of life. In contrast, medicine advocates promoting human health and trying to remedy problems that threaten human existence. However, the concept of war is interwoven with human existence. Looking back, we will find that in spite of the voices that have been heard at times about the absurdity and the devastating consequences of war, the notion that armed conflict is an inevitable human practice for the pursuit of these interests is now firmly established. This work, therefore, first refers to the concept of warfare, so that the reader can understand the status of war situations under Armed Conflict Law in terms of the parties involved and the roles they play. Next, the focus is on the right to medical care in times of war with specific references to the non-combatant and non-combatant populations, as well as the obligation of medical personnel to provide health services to victims while respecting the principles of International Humanitarian Law. The following are some of the most important events in the history of modern Greece in which the medical and nursing personnel of the armed forces were at war, proving their decisive contribution to the battlefields. With the onset of the 1821 revolution, the multiple health losses that characterized the first coordinated battles of the Greek irregular military forces made it necessary to redefine health care in order to more effectively address massive health losses. In addition, the epidemics that plagued the Greek state at that time had a more general impact on the country's military potential, as most Greeks had to be honorable and ready to fight. It was these military needs that gave rise to the creation of the first organized structures of health care, the creation of small nursing homes or even larger hospital units. In the years that followed the revolution of 1821, the desperate Greek nation experienced many war conflicts. Two Balkan wars (1912-1913), two world wars (1917-1918, 1940-1941), the unfortunate Greek-Turkish War of 1897, the expedition and destruction in Asia Minor 1919-1922, and two civil wars (1823-1825and 1946-1949). These wars provided experience for the Greek health and medical traumatology in Greece. In addition, they led to the organization of many new military hospitals due to the expansion of the country's geographical boundaries and increasing health needs to a gradually increasing, numerical, army. Permanent military hospitals were established in the major cities of Greece such as Athens, Thessaloniki, Larissa, Drama and Alexandroupolis. In particular, the military hospitals of Athens and Thessaloniki paved the way in the modern medical history of modern Greece with the application of new medical methods and the use of new technologies. Many famous and distinguished military doctors have worked in these fields, many of whom have even been promoted to university professors without ever ceasing to provide their services, contributing decisively to the foundation and development of military medicine and medicine in our country. The up-to-date maintenance of nine military hospitals throughout the Greek Territory reflects the need to continue their civilian maintenance, in line with modern military and medical requirements as well as international developments.

Ο πόλεµος και η ιατρική συνιστούν διαµετρικά αντίθετες έννοιες που συχνά έρχονται σε σύγκρουση εξυπηρετώντας διαφορετικές σκοπιµότητες. Στην περίπτωση του πολέµου οι διαφορές επιλέγεται να λυθούν µε τη επιβολή βίας, κάτι που έχει ως επακόλουθο βλάβες στη σωµατική ακεραιότητα των ατόµων και απώλεια ανθρώπινων ζωών. Σε αντίθεση, η ιατρική πρεσβεύει την προαγωγή της ανθρώπινης υγείας και προσπαθεί να αποκαταστήσει προβλήµατα που απειλούν την ανθρώπινη υπόσταση. Ωστόσο, η έννοια του πολέµου είναι συνυφασµένη µε την ανθρώπινη ύπαρξη. Ανατρέχοντας στο παρελθόν θα διαπιστώσουµε ότι παρά τις φωνές που έχουν κατά καιρούς ακουστεί για τον παραλογισµό και τα καταστροφικά επακόλουθα του πολέµου είναι εδραιωµένη πια η αντίληψη ότι η ένοπλη σύγκρουση αποτελεί µια αναπόφευκτη ανθρώπινη πρακτική για τη διεκδίκηση των συµφερόντων των εµπλεκοµένων σε αυτή. Η συγκεκριµένη εργασία, λοιπόν, κάνει αρχικά αναφορά στην έννοια των εµπόλεµων συρράξεων, ώστε ο αναγνώστης να αντιληφθεί το καθεστώς που επικρατεί σε περιστάσεις πολέµου µε βάση το Δίκαιο των Ενόπλων Συγκρούσεων όσον αφορά τους εµπλεκόµενους και τους ρόλους που διαδραµατίζουν. Στη συνέχεια, το πόνηµα εστιάζει στο δικαίωµα για ιατρική φροντίδα σε καιρό πολέµου µε συγκεκριµένες αναφορές σε µάχιµο και µη µάχιµο πληθυσµό, αλλά και στην υποχρέωση του ιατρικού προσωπικού να παρέχει υγειονοµικές υπηρεσίες στα θύµατα τηρώντας τις αρχές του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου. Ακολούθως, παρατίθενται τα σηµαντικότερα γεγονότα της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας στα οποία το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των ενόπλων δυνάµεων υπήρξε ετοιµοπόλεµο αποδεικνύοντας την καθοριστική συµβολή του στα πεδία των µαχών. Με την έκρηξη της επανάστασης του 1821 οι πολλαπλές απώλειες υγείας που προέκυψαν από τις πρώτες οργανωµένες µάχες των ελληνικών στρατιωτικών δυνάµεων, κατέστησαν επιβεβληµένη την αναδιοργάνωση της υγειονοµικής περίθαλψης µε σκοπό την αποτελεσµατικότερη αντιµετώπιση µαζικών απωλειών υγείας. Άλλωστε, οι επιδηµικές ασθένειες που έπλητταν την εποχή εκείνη τον ελληνικό πληθυσµό είχαν γενικότερο αντίκτυπο στο στρατιωτικό δυναµικό της χώρας, αφού οι περισσότεροι Έλληνες έπρεπε να είναι ικανοί για µάχη και σε ετοιµότητα. Αυτές οι στρατιωτικές ανάγκες αποτέλεσαν την αφετηρία για τη δηµιουργία των πρώτων οργανωµένων δοµών παροχής υγειονοµικών υπηρεσιών, τη δηµιουργία δηλαδή µικρών νοσηλευτικών δοµών ή και µεγαλύτερων υγειονοµικών ιδρυµάτων. Στο αµέσως επόµενο διάστηµα µετά την επανάσταση του 1821, το ελληνικό έθνος γνώρισε πολλές εµπόλεµες συγκρούσεις. Δύο βαλκανικούς πολέµους (1912-1913), δύο παγκόσµιους πολέµους (1917-1918, 1940-1941), τον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεµο του 1897, την εκστρατεία και καταστροφή στη Μικρά Ασία 1919-1922 και δύο εµφυλίους πολέµους (1823-1825 και 1946-1949). Οι πόλεµοι αυτοί αποτέλεσαν πηγή εµπειρίας για το ελληνικό υγειονοµικό σώµα και την ιατρική επιστήµη στην Ελλάδα. Επιπλέον, οδήγησαν στην οργάνωση πολλών καινούργιων στρατιωτικών νοσοκοµειακών δοµών λόγω της επέκτασης των γεωγραφικών ορίων της χώρας και της αύξησης των υγειονοµικών αναγκών σε ένα σταδιακά αυξανόµενο, αριθµητικά, στράτευµα. Μόνιµα στρατιωτικά νοσοκοµεία δηµιουργήθηκαν στις µεγάλες πόλεις της Ελλάδας όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Λάρισα, η Δράµα καιη Αλεξανδρούπολη. Ιδιαίτερα τα στρατιωτικά νοσοκοµεία των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, αποτέλεσαν σηµείο αναφοράς για τη σύγχρονη ιατρική ιστορία της νεότερης Ελλάδας µε την εφαρµογή νέων ιατρικών µεθόδων και τη χρήση νέων τεχνολογιών. Σε αυτά εργάστηκαν επιφανείς στρατιωτικοί ιατροί, αρκετοί από τους οποίους µάλιστα αναγορεύτηκαν καθηγητές του πανεπιστηµίου χωρίς να σταµατήσουν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε αυτά, συµβάλλοντας καθοριστικά στη θεµελίωση και εξέλιξη της στρατιωτικής ιατρικής και γενικότερα της ιατρικής στη χώρα µας. Η διατήρηση µέχρι και σήµερα σε λειτουργία εννιά στρατιωτικών νοσοκοµείων σε όλη την Ελληνική Επικράτεια αντανακλά την ανάγκη συνέχισης της λειτουργίας τους, µε βάση τις σύγχρονες στρατιωτικές και ιατρικές απαιτήσεις καθώς και τις διεθνείς εξελίξεις.