Οι κομματικοί σχηματισμοί στην Ελλάδα (1875-1909): στοιχεία σταθερότητας και λειτουργίας του εκλογικού συστήματος - εξωτερικές επιρροές

Abstract

This PhD theses aims to provide the reader with an in-depth review of the Hellenic political party formations for the period from 1875 to 1909. A key assumption is that the voting process for appointing the President of the Parliament clearly indicates the distribution of political forces and party alliances within the Parliament. Using the existing literature on the country’s political history, the official data drawn from parliamentary and state archives and the daily Athenian press, a new methodological approach is suggested: to rank the members of the parliament based on a formula designed to consider the appropriate variables applied to the total votes of the period under assessment. Hence, the qualitative and quantitative methodological approaches were successfully combined. Main conclusions can be summarized to the following: the reverse mirroring of ideologies driven by external factors in the Hellenic political life, the absence of ideological lines, the considerable influence of individual factors and local interests of the parliamentarians, the need to "rehabilitate" certain personalities in relation to the reputation and popular image that surrounded them, the perpetuation of the Great Idea (Megali Idea) concept and its connection with the successive manifestations of the Eastern Question. Particular emphasis is placed on specific characteristics of the period’s political party system, namely its establishment on a democratic basis, the tottering parliamentary discipline, its instability and the inability to institutionalise it. The close examination of the electoral system -featured as purely majoritarian- demonstrates its case-by-case functioning as enhanced proportional representation, a point which could constitute the working hypothesis of a future research.

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη των ελληνικών κομματικών σχηματισμών από το 1875 έως το 1909. Βασική υπόθεση εργασίας αποτελεί ότι η ψηφοφορία για την εκλογή Προέδρου της Βουλής αποτελεί τη σαφέστερη ένδειξη της δύναμης των κομμάτων και των συμμαχιών τους στο κοινοβούλιο. Χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα βιβλιογραφία για την πολιτική ιστορία της χώρας, τα επίσημα στοιχεία που αντλήθηκαν από τα κοινοβουλευτικά και τα κρατικά αρχεία και τον ημερήσιο αθηναϊκό τύπο προτείνεται μία νέα μεθοδολογική μέθοδος στην οποία η κατάταξη των βουλευτών γίνεται με τη χρήση μιας συνάρτησης που δημιουργήθηκε λαμβάνοντας υπόψιν τις κατάλληλες μεταβλητές που εφαρμόστηκαν στο σύνολο των ψηφοφοριών της εξεταζόμενης περιόδου. Με αυτόν τον τρόπο πραγματοποιήθηκε η σύζευξη ποιοτικής και ποσοτικής μεθοδολογίας. Τα κυριότερα συμπεράσματα συνοψίζονται στον ετεροκαθορισμό της ελληνικής πολιτικής ζωής, στην απουσία ιδεολογικών γραμμών και στη μεγάλη επίδραση επιμέρους παραγόντων και τοπικών συμφερόντων των βουλευτών, στην ανάγκη «αποκατάστασης» ορισμένων προσωπικοτήτων σε σχέση με τη φήμη και την εικόνα που τις περιέβαλε, στη διαχρονικότητα της Μεγάλης Ιδέας και στη σύνδεσή της με τις αλλεπάλληλες εκφάνσεις του Ανατολικού Ζητήματος. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα χαρακτηριστικά του κομματικού συστήματος της περιόδου δηλαδή στη διαμόρφωσή του πάνω σε δημοκρατική βάση, στη χαλαρή κοινοβουλευτική πειθαρχία, στην αστάθεια και στην αδυναμία θεσμοποίησής του. Η μελέτη του χαρακτηριζόμενου ως αμιγώς πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος καταδεικνύει την περιπτωσιολογική λειτουργία του ως ενισχυμένη αναλογική, σημείο το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει υπόθεση εργασίας για μια μελλοντική έρευνα.