Η σύνθεση της ατομικής (ψυχολογικής) και περιβαλλοντικής προσέγγισης στο πέρασμα στην εγκληματική πράξη: η περίπτωση των εγκλημάτων βίας

Abstract

The dissertation attempts the parallel examination of individual and socio-spatial factors, that influence the process of offender decision making, through a dynamic approach, aiming at creating a framework that integrates both approaches. Towards this direction the research applies a qualitative methodology, while it focuses on violent crimes against persons and more specifically, on the crimes of homicide, robbery, and rape. The research material included textual documents and in particular thirty “Proceedings and Decisions” from the Athens Court of Appeal. The material was collected from the responsible departments of archives, after the approval of the application, that was submitted to the Athens Court of Appeal, for the conduction of the research. As far as the criterions for choosing the research material are concerned, the textual documents included a variety of cases, in terms of the characteristics of the offenders and the criminal events, as well as the combinations of crimes in each case. The analysis of the research material was conducted with the application of the method of thematic analysis. According to the methodology of the qualitative research, the research questions were shaped, during the process of the analysis. In this respect, the individual approach has been specified through the reconstruction of the subjective experience and the emergence of the life circumstances of the offender, while the environmental approach has been concretised, through the investigation of the social environment of the offender and the elements that constitute the criminal event. From the process of the thematic analysis and the theoretical commentary of the research findings, a theoretical scheme emerged, that contains a variety of psychological, cultural, environmental as well as circumstantial factors. The factors are being approached through the propositions, of theories that are developed in the context of different disciplines and levels of analysis. Particularly, the theoretical scheme, entails theoretical propositions from the strain theories, culture approaches, in regard to the ecologically shaped norms perspective, the neutralization theory, the dual process models of criminal decision making, the frustration-aggression hypothesis, the rational choice theory, the routine activities theory, the crime pattern theory as well as the theory of collective efficacy. This emerging scheme is a basis for the creation of a framework for the understanding of the phenomenon of violent crimes against persons, though a dynamic perspective. In this context we highlight the term “scheme”, as the framework that is suggested by this dissertation, consists of a suggestion of the propositions of theories, in the basis of the research findings and does not constitute a combination of the theoretical propositions in a comprehensive set.

Το παρόν πόνημα επιχειρεί την παράλληλη διερεύνηση των ατομικών και κοινωνιοχωρικών παραγόντων που δρουν κατά το πέρασμα στην εγκληματική πράξη, υπό το πρίσμα μιας δυναμικής θεώρησης, με σκοπό τη δημιουργία ενός πλαισίου που να συνθέτει τις δύο προσεγγίσεις. Στη βάση αυτή εφαρμόζεται μια ποιοτική μεθοδολογία, ενώ ως παράδειγμα μελέτης χρησιμοποιούνται τα εγκλήματα βίας κατά των προσώπων και ειδικότερα οι περιπτώσεις της ανθρωποκτονίας, της ληστείας και του βιασμού. Ως ερευνητικό υλικό επιλέχθηκαν γραπτά τεκμήρια που αφορούσαν σε τριάντα «Πρακτικά και Αποφάσεις» του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Αθηνών, τα οποία αντλήθηκαν κατόπιν έγκρισης σχετικού αιτήματος που υποβλήθηκε στο αρμόδιο Εφετείο για τη διεξαγωγή έρευνας. Ως προς τα κριτήρια, στη βάση των οποίων έγινε η επιλογή του ερευνητικού υλικού, τα τριάντα υπό μελέτη τεκμήρια περιλάμβαναν μια ποικιλία περιπτώσεων, αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των δραστών και των εγκληματικών συμβάντων, καθώς και τους συνδυασμούς των υπό εξέταση αδικημάτων. Η ανάλυση του ερευνητικού υλικού πραγματοποιήθηκε σε έξι στάδια σύμφωνα με τη μεθοδολογία της θεματικής ανάλυσης. Ως είθισται στην περίπτωση της ποιοτικής έρευνας, τα ερευνητικά ερωτήματα διαμορφώθηκαν, κατά τη διαδικασία της θεματικής ανάλυσης. Κάτω από αυτή τη σκοπιά, η ατομική προσέγγιση συγκεκριμενοποιήθηκε μέσα από την ανασύσταση του υποκειμενικού βιώματος του δράστη και την ανάδειξη των συγκυριών της ζωή του, ενώ η περιβαλλοντική μέσα από τη διερεύνηση του κοινωνικού περιβάλλοντος του δράστη και των στοιχείων που συναποτελούν το εγκληματικό συμβάν. Από τη διαδικασία της θεματικής ανάλυσης και τον θεωρητικό σχολιασμό των πορισμάτων προέκυψε ένα σχήμα που εμπεριέχει μια ποικιλία ψυχολογικών, πολιτισμικών, περιβαλλοντικών καθώς και συγκυριακών παραγόντων, που προσεγγίζονται μέσα από τις προτάσεις θεωριών, οι οποίες αναπτύσσονται στο πλαίσιο διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων και επιπέδων εξήγησης. Ειδικότερα, το εξαχθέν σχήμα, αποτελεί μια απόπειρα διασύνδεσης θεωρητικών προτάσεων από τη θεωρία της έντασης, τις πολιτισμικές προσεγγίσεις και ειδικότερα αναφορικά με τον ρόλο των οικολογικά διαμορφωμένων νορμών, τη θεωρία των τεχνικών εξουδετέρωσης, τα μοντέλα διπλής επεξεργασίας πληροφοριών, την υπόθεση ματαίωσης-επιθετικότητας, τη θεωρία της ορθολογικής επιλογής, τη θεωρία των καθημερινών δραστηριοτήτων, τη θεωρία των εγκληματικών μοτίβων, καθώς και τη θεωρία της συλλογικής αποτελεσματικότητας. Το προτεινόμενο σχήμα, αποτελεί μια βάση για τη δημιουργία ενός πλαισίου κατανόησης του φαινομένου των εγκλημάτων βίας κατά των προσώπων, μέσα από μια δυναμική προοπτική. Ειδικότερα, υπογραμμίζεται η χρήση του όρου «σχήμα», καθώς το πλαίσιο που προτείνεται από την παρούσα διατριβή, αποτελεί μια πρόταση αξιοποίησης των προτάσεων των εν λόγω θεωριών, στη βάση των ερευνητικών πορισμάτων, χωρίς ωστόσο να προχωρά στη συνένωση των θεωρητικών προτάσεων σε ένα ολοκληρωμένο εξηγητικό πλαίσιο.