Migration and resilience: a jungian perspective

Abstract

This study attempts to link three fields – migration, resilience, and Jungian psychology – in order to elaborate some reflections and, eventually, to produce an alternative vision of a phenomenon we could associate with what we might call a ‘resilient migrant’. More specifically, it is a theoretical exploration of the notion of resilience within migration by utilizing Jung’s contributions to achieve a more-in-depth psychological understanding of this concept. Its rationale is, on one level, to introduce, develop and describe the term ‘resilient migrant’ using literature from psychology and from the novel theories on trauma – which mainly refer to refugees. This rationale is based upon the author’s argument that migrants and refugees are populations that share certain psychological characteristics. A key concept of this argument is that, in most cases, migration constitutes a traumatic process. On a second level, this work re-examines the psychological term ‘resilient migrant’ in the light of analytical theory, employing Jungian terminology. Postmodernity is a term regularly used in this thesis in order to emphasize the critical stance on all that is considered ‘the contemporary truth’. Most of the studies in this field have focused on the pathology of populations or special groups, mainly refugees. This work, on the contrary, goes beyond the ‘pathology model’ and emphasizes the ‘resilient’/ ‘surviving’ model. The first chapter focuses on migration, based on the belief that it can be seen as a trauma, the author suggests that, consequently, migration is linked to psychoanalysis – given that trauma is a key concept of all analytical theories. Chapter Two is about resilience, a psychological concept with such a plurality of definitions (with a comparative table at the end of the chapter with all selected theories on resilience, to mark commonalities and divergences) and a short, yet concise reference to trauma, as this notion is a definitional precondition for the emergence of resilience, with pertinent references to other analysts’ ideas on trauma. Chapter Three provides a discussion about the various cultural issues that are of direct relevance to the topics examined in this thesis such as cognition, behaviour, philosophy of life, ethnicity or homogeneity. A short reference to some social work approaches is described in the last chapter as well as culture-bound theories (as social work is a science that aims at empowering individuals for psychosocial adaptation, emphasizing the context within which the individual functions). The last chapter is central to the thesis as it focuses on Jungian typology and terminology and applies them to the concepts of migration and resilience. It presents a planned and intentional selection of Jung’s theories, namely those which may well be applied to the case of resilient migrants. This work may be beneficial for all those who wish to develop a deeper understanding of otherness, of migration, on various levels.

Η διατριβή επιχειρεί να συνδέσει τρία πεδία - μετανάστευση, ψυχική ανθεκτικότητα και την αναλυτική ψυχολογία του Γιουνγκ - προκειμένου να επεξεργαστεί κάποιους προβληματισμούς και, τελικά, να παράγει ένα εναλλακτικό όραμα ενός μετανάστη που θα μπορούσε να μετουσιώσει την επώδυνη εμπειρία του σε ψυχική ανθεκτικότητα. Είναι μία θεωρητική αναζήτηση της ψυχολογικής έννοιας 'ανθεκτικότητα' στο κοινωνικό φαινόμενο της μετανάστευσης, χρησιμοποιώντας τη συνδρομή της αναλυτικής ψυχολογίας του Γιουνγκ αλλά και τη θεωρία σχετικά με το τραύμα που κυρίως σχετίζεται με τους πρόσφυγες. Υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλά κοινά σημεία στην ψυχολογία των μεταναστών και των προσφύγων, με όρια συχνά όχι διακριτά και κοινό παρονομαστή την τραυματική εμπειρία της φυγής. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, χρησιμοποιείται η γιουνγκιανή ετυμολογία για να ερμηνεύσει την ανθεκτικότητα σε σχέση με τη μετανάστευση. Οι δύο όροι είναι πολυσυζητημένοι, με αρκετούς ίσως και αντικρουόμενους ή διαφοροποιημένους ορισμούς και εξετάζονται πλευρές που είναι απαιτούμενες για το σχηματισμό μίας πιο ολοκληρωμένης εικόνας τους. Όλες οι έννοιες εξετάζονται υπό κοινωνικό και πολιτικό φως στην εποχή του μεταμοντερνισμού, με τελικό στόχο την αναγνώριση της σχέσης του ατομικού και του υποσυνείδητου. Οι περισσότερες μελέτες που αφορούν μετανάστευση και πρόσφυγες επικεντρώνονται στα παθολογικά επακόλουθα μίας τέτοιας εμπειρίας ζωής. Αντίθετα, η διατριβή εστιάζει σε ένα μοντέλο ανθεκτικότητας/επιβίωσης/εξέλιξης ζωής. Το πρώτο κεφάλαιο αποσαφηνίζει τη μετανάστευση με ψυχαναλυτικούς όρους. Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με την έννοια της ανθεκτικότητας και του τραύματος, αναλύοντας τους ορισμούς και τα χαρακτηριστικά τους. Το τρίτο κεφάλαιο παρέχει ουσιαστικά κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα σε σχέση με τις προηγούμενες έννοιες και το τέταρτο κεφάλαιο εξετάζει την εμπλοκή της κοινωνικής εργασίας σε αυτό το πλέγμα ψυχολογικής υποστήριξης - μία επιστήμη με ρόλο την ενδυνάμωση του ανθρώπου. Η διατριβή ολοκληρώνεται με μία σύνθεση θεωρίας ειδικά αναφερόμενη στους μετανάστες, καθαρά από την ψυχολογική πλευρά της ανθεκτικότητας, με τη φιλοδοξία να προσφέρει μία τελείως διαφορετική οπτική γωνία του φαινομένου αυτού της εποχής μας που έχει διχάσει τον ανεπτυγμένο κόσμο.

Cette étude tente de relier trois domaines – la migration, la résilience et la psychologie jungienne – afin d’élaborer quelques réflexions et, à terme, de produire une vision alternative d’un phénomène que nous pourrions associer à ce que l’on pourrait appeler un « migrant résilient ». Plus précisément, il s’agit d’une exploration théorique de la notion de résilience dans la migration en utilisant les contributions de Jung pour parvenir à une compréhension psychologique plus approfondie de ce concept. Sa logique est, d’une part, d’introduire, de développer et de décrire le terme « migrant résilient » en utilisant la littérature issue de la psychologie et des nouvelles théories sur le traumatisme – qui font principalement référence aux réfugiés. Ce raisonnement repose sur l’argument de l’auteur selon lequel les migrants et les réfugiés sont des populations partageant certaines caractéristiques psychologiques. Un concept clé de cet argument est que, dans la plupart des cas, la migration constitue un processus traumatisant. À un deuxième niveau, ce travail réexamine le terme psychologique de « migrant résilient » à la lumière de la théorie analytique, en employant la terminologie jungienne. La postmodernité est un terme régulièrement utilisé dans cette thèse afin de souligner la position critique sur tout ce qui est considéré comme « la vérité contemporaine ». La plupart des études dans ce domaine se sont concentrées sur la pathologie de populations ou de groupes particuliers, principalement les réfugiés. Ce travail, au contraire, dépasse le « modèle pathologique » et met l’accent sur le modèle « résilient »/« survivant ». Le premier chapitre se concentre sur la migration, partant de la conviction qu’elle peut être considérée comme un traumatisme, l’auteur suggère que, par conséquent, la migration est liée à la psychanalyse – étant donné que le traumatisme est un concept clé de toutes les théories analytiques. Le chapitre deux porte sur la résilience, un concept psychologique avec une telle pluralité de définitions (avec un tableau comparatif à la fin du chapitre avec toutes les théories sélectionnées sur la résilience, pour marquer les points communs et les divergences) et une référence courte mais concise au traumatisme, comme cette notion est une condition préalable définitionnelle à l'émergence de la résilience, avec des références pertinentes aux idées d'autres analystes sur le traumatisme. Le chapitre trois propose une discussion sur les diverses questions culturelles qui sont directement pertinentes aux sujets examinés dans cette thèse, telles que la cognition, le comportement, la philosophie de la vie, l'ethnicité ou l'homogénéité. Une brève référence à certaines approches du travail social est décrite dans le dernier chapitre ainsi qu'aux théories liées à la culture (le travail social étant une science qui vise à donner aux individus les moyens de s'adapter psychosocialement, en mettant l'accent sur le contexte dans lequel l'individu fonctionne). Le dernier chapitre est au cœur de la thèse car il se concentre sur la typologie et la terminologie jungiennes et les applique aux concepts de migration et de résilience. Il présente une sélection planifiée et intentionnelle des théories de Jung, notamment celles qui pourraient bien s’appliquer au cas des migrants résilients. Ce travail peut être bénéfique à tous ceux qui souhaitent développer une compréhension plus profonde de l’altérité, de la migration, à différents niveaux.