Οι δια Χριστόν σαλές αγίες στην Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία

Abstract

The phenomenon of female holy foolishness has its roots in the early Byzantine period and during the latest centuries it proved to be particularly flourishing in Russia. The present doctoral thesis, entitled "The saints female holy fools of the Russian Orthodox Church", aims to present the phenomenon of female holy foolishness in Russia from the 17th century to the 20th century, as it was shaped through a series of canonizations of the last fifty years. The females to be considered are in number ten: Martha of Moscow, Eudokia of Suzdal, Xenia of St. Petersburg, Euphrosyne of Kolyupanovo, Domna of Tomsk, Pelagia of Diveyevo, Pasha of Sarov (Diveyevo), Maria of Diveyevo, Lyubov of Ryazan, Barbara of Skvorchikha. The selection of the above saints was made on the basis of their canonization by the Russian Orthodox Church as holy fools for Christ’s sake. The dissertation consists of three main parts. In the first one, opinions and reflections are expressed on the question: «what holy foolishness is?», a brief historical review of the phenomenon in Byzantium is carried out, the semantic content of the terms "salos" and "macarius" in the Russian Orthodox tradition is analyzed, the historical development of the phenomenon of holy foolishness from the 14th to the 20th century is presented, and a brief overview of the requirements and process of canonization of female holy fools by the Russian Orthodox Church is presented. The second part includes ten chapters. Each chapter is an abbreviated biography of each saint. The third part is divided into five chapters dealing with various aspects of the lives of the female holy fools. More specifically, it examines the cases of divine calling to the path of holy foolishness. The circumstances in which the emergence of female foolishness is nurtured are explored. The female holy fools are examined also through the prism of the female revolutionary spirit and the need for liberation from social stereotypes; a comparison of holy fools with other unique figures of “ascesis” is made. The reasons why a large number of female fools did not stay in monasteries are explored. The possibility that the choice of place of “ascesis” may be related to the degree of acceptance of the female fool for Christ by her social environment is examined. The outward appearance of female holy fools is analysed and the opinion that the female holy fools always concealed their bodies under clothing, unlike male holy fools, is refuted. The relationship of the female holy fools with other fools for Christ as well as relationship of holy fools and animals are highlighted. The characteristics and peculiarities of the ascetic life of the fools for Christ’s sake, their position and contribution to society are presented.

Το φαινόμενο της γυναικείας δια Χριστόν σαλότητας άγει τις ρίζες του στη πρωτοβυζαντινή περίοδο και κατά την νεότερη εποχή απεδείχθη ιδιαίτερα ανθηρό στο ρωσικό χώρο. Η παρούσα Διατριβή με τίτλο «Οι δια Χριστόν σαλές αγίες στην Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία» έχει ως στόχο τη παρουσίαση της γυναικείας δια Χριστόν σαλότητας στη Ρωσία από την εποχή της επίσημης εμφάνισής της, δηλαδή από τον 17ο αιώνα, έως τον 20ο αιώνα έτσι όπως διαμορφώθηκε μέσα από σειρά ανακηρύξεων των τελευταίων πενήντα ετών. Τα προς εξέταση πρόσωπα είναι στον αριθμό δέκα: Μάρθα της Μόσχας, Ευδοκία του Σούζνταλ, Ξένια της Αγίας Πετρούπολης, Ευφροσύνη του Κολιουπάνοβο, Δόμνα του Τομσκ, Πελαγία του Ντιβέγεβο, Πάσα του Σαρόβ, Μαρία του Ντιβέγεβο, Λιουμπόβ του Ριαζάν, Βαρβάρα της Σκβορτσίχα. Η επιλογή των παραπάνω προσώπων έγινε με γνώμονα την συναρίθμησή τους μεταξύ των αγίων δια Χριστόν σαλων. Η διδακτορική διατριβή αποτελείται από τρία κύρια μέρη. Στο πρώτο εκφράζονται απόψεις και προβληματισμοί γύρω από το ερώτημα τι είναι η δια Χριστόν σαλότητα, πραγματοποιείται μία σύντομη ιστορική αναδρομή του φαινομένου στο Βυζάντιο, αναλύεται το εννοιολογικό περιεχόμενο των όρων «σαλός» και «μακάριος» στην ρωσική ορθόδοξη παράδοση και η ετυμολογική τους σχέση, παρουσιάζεται η ιστορική εξέλιξη του φαινομένου της δια Χριστόν σαλότητας από τον 14ο έως τον 20ο αιώνα, γίνεται αναφορά στις διαδικασίες αναγνώρισης των δια Χριστών σαλών γυναικών από την ορθόδοξη ρωσική Εκκλησία. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει δέκα κεφάλαια. Κάθε κεφάλαιο αποτελεί τη συντετμημένη βιογραφία έκαστης αγίας. Το τρίτο μέρος χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια που αφορούν ποικίλες πτυχές της ζωής των δια Χριστών σαλών γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, στο τρίτο μέρος εξετάζονται οι περιπτώσεις κλήσης στη δια Χριστόν σαλότητα. Διερευνώνται οι συνθήκες μέσα στις οποίες γαλουχήθηκε η εμφάνιση της γυναικείας δια Χριστόν σαλότητας. Πραγματοποιείται η εξέταση της «δια Χριστόν σαλής» μέσα από το πρίσμα του γυναικείου επαναστατικού πνεύματος και της ανάγκης για απελευθέρωση από κοινωνικά στερεότυπα, πραγματοποιείται σύγκριση σαλών με άλλες ιδιαίτερες περιπτώσεις άσκησης. Διερευνώνται οι λόγοι για τους οποίους μεγάλο μέρος των σαλών δεν κατέφυγε σε μοναστήρια. Εξετάζεται το ενδεχόμενο η επιλογή τόπου άθλησης να σχετίζεται με το βαθμό αποδοχής της σαλής από το κοινωνικό της περιβάλλον. Αναλύεται η εξωτερική εμφάνιση των σαλών γυναικών και για πρώτη φορά αντικρούεται η άποψη ότι οι σαλές πάντα έκρυβαν το σώμα τους κάτω από τα ενδύματα σε αντίθεση με τους άνδρες. Αναδεικνύονται οι σχέσεις και ομοιότητες των σαλών με όμοιούς τους και οι σχέσεις των σαλών γυναικών με τα άλλα πλάσματα του Θεού, με τα ζώα. Παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες του ασκητικού βίου των δια Χριστόν σαλών, η θέση και η προσφορά τους στη κοινωνία.