Η κοινωνική επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα: μια εμπειρική διερεύνηση της οργανωσιακής συμπεριφοράς και της απόδοσης των κοινωνικών επιχειρηματιών

Abstract

Social entrepreneurship has been acknowledged as a powerful mechanism for creating innovative, meaningful, and sustainable solutions to social problems. Social entrepreneurs constitute an integral part of social enterprises, since they are the individuals who establish and manage these organisations seeking to create social value and address social challenges. Therefore, it becomes important to investigate their characteristics and motivations that determine their actions and behaviours that are linked to the success of social endeavors. The purpose of this thesis is to map the personal values of social entrepreneurs and to systematically study their behavioral mechanism, within social ventures, that leads to higher individual performance. The followed methodological approach is quantitative, and the sample of the survey consists of 226 social entrepreneurs, founders of an equal number of social cooperative enterprises in Greece. First, a descriptive analysis is conducted regarding the social-demographic profile, the characteristics of social entrepreneurs' involvement in social enterprises and the identification of their dominant personal values, based on Schwartz's theory of Basic Values. According to the results, social entrepreneurs in Greece are middle-aged, highly educated, and for a group of them social entrepreneurship is a tool for entering into the labour market. Their dominant values are universalism, benevolence, and self-direction. The results of the Confirmatory Factor Analysis of the personal values model converge that the most important group values for social entrepreneurs are Self-Transcendence and Openness to Change. Based on values, the conduction of Cluster Analysis highlighted four different types of social entrepreneurs named as Conservatives, Conventionals, Prudents, and Pretentious. The present thesis delves deeper into the micro-environment of social enterprises, building on the basic assumptions of Social Identity Theory and investigates 12 research hypothesis. In more detail it studies the impact and the interrelationship of Affective Commitment and Work Engagement on the Individual Performance of social entrepreneurs, as well as the moderation effect of personal values on the above variables themselves and on their relationships. To this end, an initial Structural Equation Model (SEM) is developed and run to measure the relationships between the variables of Affective Commitment, Work Engagement, and Individual Performance, as well as four additional structural models which focus, using multigroup moderations, to the investigation of the moderating role of personal values in the relationships of the above three variables. The results indicate that Affective Commitment and Work Engagement are two variables with a strong positive effect on the Individual Performance of social entrepreneurs. Also, the values’ group of Self-Transcendence influences the formation of higher Affective Commitment, Work Engagement and Individual Performance and makes the relationship between Affective Commitment and Work Engagement stronger. The values’ group of Openness to Change influences the formation of higher Affective Commitment and Work Engagement and makes the relationship between Affective Commitment and Work Engagement stronger. While the values’ group of Conservatism contributes to higher Work Engagement and Individual Performance and makes the effect of Work Engagement on Individual Performance stronger. The present thesis contributes to addressing important research gaps identified in the international and Greek literature regarding the remarkable heterogeneity observed among social entrepreneurs, in terms of the personal values they adopt. Furthermore, the present study produces new research findings in the field of organizational behavior of social entrepreneurs, and more specifically with regard to the variables of affective commitment, work engagement and individual performance. Finally, the thesis delves deeper into how personal values shape the level of work engagement and affective commitment, and contribute to the individual performance of entrepreneurs, in the field of social entrepreneurship.

H κοινωνική επιχειρηματικότητα αναγνωρίζεται ως ένας σημαντικός μηχανισμός για την δημιουργία καινοτόμων, ουσιαστικών και βιώσιμων λύσεων σε κοινωνικά προβλήματα. Οι κοινωνικοί επιχειρηματίες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των κοινωνικών επιχειρήσεων, καθότι είναι τα άτομα που ιδρύουν και διαχειρίζονται τους οργανισμούς αυτούς, και επιδιώκουν τη δημιουργία κοινωνικής αξίας και την αντιμετώπιση επίκαιρων κοινωνικών προκλήσεων. Επομένως καθίσταται σημαντική η διερεύνηση των χαρακτηριστικών και των κινήτρων που καθορίζουν τις ενέργειες και συμπεριφορές τους, οι οποίες συνδέονται έμμεσα με την αποτελεσματικότητα των κοινωνικών εγχειρημάτων. Ο σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η χαρτογράφηση των προσωπικών αξιών των κοινωνικών επιχειρηματιών, και η συστηματική μελέτη του μηχανισμού συμπεριφοράς τους εντός των κοινωνικών επιχειρήσεων που συμβάλει σε υψηλότερες ατομικές αποδόσεις. Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται είναι ποσοτική, και το δείγμα της επισκόπησης αποτελείται από 226 κοινωνικούς επιχειρηματίες, ιδρυτές ισάριθμων κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων (Κοιν.Σ.Επ.) στην Ελλάδα. Αρχικά διενεργείται περιγραφική ανάλυση σχετικά με το κοινωνικό-δημογραφικό προφίλ, τα χαρακτηριστικά ενασχόλησης των κοινωνικών επιχειρηματιών στις κοινωνικές επιχειρήσεις καθώς και της αποτύπωσης των κυρίαρχων προσωπικών αξιών τους βάσει της θεωρίας των βασικών αξιών του Schwartz. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι κοινωνικοί επιχειρηματίες στην Ελλάδα είναι μέσης ηλικίας, υψηλού μορφωτικού επιπέδου, και η κοινωνική επιχειρηματικότητα, για ομάδα εξ αυτών, αποτελεί εργαλείο για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας. Οι κυρίαρχες αξίες που υιοθετούν συχνότερα είναι η παγκοσμιότητα, η φιλανθρωπία και ο αυτοπροσδιορισμός. Τα αποτελέσματα της επιβεβαιωτικής παραγοντικής ανάλυσης (Confirmatory Factor Analysis) του μοντέλου των προσωπικών αξιών συγκλίνουν ότι οι πιο σημαντικές ομάδες αξιών για τους κοινωνικούς επιχειρηματίες είναι η Υπέρβαση του Εαυτού και η Δεκτικότητα στις Αλλαγές. Με βάση τις αξίες, η συνεπακόλουθη ανάλυση συστάδων (Cluster Analysis) αναδεικνύει τέσσερις διαφορετικούς τύπους κοινωνικών επιχειρηματιών που φέρουν τους ακόλουθους τίτλους: Συντηρητικοί, Συμβατικοί, Συνετοί και Επιτηδευμένοι. Η διατριβή εμβαθύνει επίσης στο μίκρο-περιβάλλον των κοινωνικών επιχειρήσεων, στηριζόμενη στις βασικές υποθέσεις της θεωρίας της κοινωνικής ταυτότητας και διερευνά 12 επιμέρους ερευνητικές υποθέσεις. Πιο συγκεκριμένα μελετά την επίδραση και την αλληλεπίδραση της Συναισθηματικής Δέσμευσης και της Εργασιακής Δέσμευσης στην Ατομική Απόδοση των κοινωνικών επιχειρηματιών, καθώς και τον ρυθμιστικό ρόλο (moderation effect) των προσωπικών αξιών στις παραπάνω μεταβλητές αλλά και στις μεταξύ τους σχέσεις. Για το σκοπό αυτό, σχεδιάζεται και ελέγχεται ένα αρχικό μοντέλο δομικών εξισώσεων (Structural Equation Model-SEM) για την εκτίμηση των σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών της συναισθηματικής δέσμευσης, της εργασιακής δέσμευσης και της ατομικής απόδοσης, καθώς και τέσσερα ακόμη δομικά μοντέλα τα οποία εστιάζουν, με τη μέθοδο των μετρήσεων πολλαπλών ομάδων (multigroup moderations), στο ρυθμιστικό ρόλο των προσωπικών αξιών στις παραπάνω σχέσεις των τριών μεταβλητών. Τα αποτελέσματα φανερώνουν ότι η Συναισθηματική Δέσμευση και η Εργασιακή Δέσμευση αποτελούν δύο μεταβλητές με ισχυρή θετική επίδραση στην Ατομική Απόδοση των κοινωνικών επιχειρηματιών. Επίσης, η ομάδα αξιών της Υπέρβασης του Εαυτού επιδρά στην διαμόρφωση υψηλότερης συναισθηματικής δέσμευσης, εργασιακής δέσμευσης και ατομικής απόδοσης και καθιστά ισχυρότερη την σχέση μεταξύ συναισθηματικής δέσμευσης και εργασιακής δέσμευσης. Η ομάδα αξιών της Δεκτικότητας στις Αλλαγές επιδρά στην διαμόρφωση υψηλότερης συναισθηματικής δέσμευσης και εργασιακής δέσμευσης και καθιστά ισχυρότερη την επίδραση της συναισθηματικής δέσμευσης στην εργασιακή δέσμευση. Ενώ η ομάδα αξιών του Συντηρητισμού συμβάλει σε υψηλότερη εργασιακή δέσμευση και ατομική απόδοση και καθιστά πιο ισχυρή την επίδραση της εργασιακής δέσμευσης στην ατομική απόδοση. Η διατριβή συμβάλει στην αντιμετώπιση σημαντικών ερευνητικών κενών που εντοπίζονται στην διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία αναφορικά με την αξιοσημείωτη ετερογένεια που παρατηρείται στους κοινωνικούς επιχειρηματίες, ως προς τις προσωπικές αξίες που υιοθετούν. Επίσης, η παρούσα μελέτη συνεισφέρει νέα ερευνητικά ευρήματα στο πεδίο της οργανωσιακής συμπεριφοράς των κοινωνικών επιχειρηματιών και ειδικότερα ως προς τις μεταβλητές συναισθηματική και εργασιακή δέσμευση και ατομική απόδοση. Τέλος, η διατριβή εμβαθύνει στο πως οι προσωπικές αξίες διαμορφώνουν το βαθμό της εργασιακής και συναισθηματικής δέσμευσης, και συμβάλλουν στις ατομικές αποδόσεις των επιχειρηματιών, στο πεδίο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.