Εκθέσεις εμπειρογνωμόνων για την πολιτική υγείας στην Ελλάδα (1920-2004): κοινωνικές συνθήκες και πολιτική πραγματικότητα των μεταρρυθμίσεων

Abstract

During the 20th century, Greece was confronted with serious problems and challenges in the health sector that - given the particular social, economic and sanitary conditions of that period - made necessary the Greek state to plan and implement integrated and evidence based reforms and regulatory changes in order to improve the health system's performance and the health of the population as well as to deal with the malfunctions of the health services. In these circumstances, an important role was played by academic specialists and health experts who, with their scientific knowledge and experience in different areas of health policy, supported the work of the development and modernisation of health services, through the preparation and drafting of special reports and studies on health issues that were of particular concern and priority at a national level. These expert's reports aimed to gather reliable information and data on the situation and problems of the Greek health system as well as to prepare positions, proposals and recommendations for evidence-based policy-making that could contribute to the effective organisational and operational restructuring of health services and to the improvement of the quality of delivered care.Moreover, the reports aimed to provide the appropriate interpretative and diagnostic preparation for the institutionalisation and implementation of the changes and interventions that the health system needed, taking into account the health needs of the population, the available resources and the socio-political factors that influenced, in each period, the decision-making process in the health field.In this context, the research made in the present PhD thesis entitled "Expert reports on health policy in Greece (1920-2004): social conditions and political reality of reforms", aims to critically examine the trajectory of health reforms in Greece during the 20th century and to analyse the most important expert's reports on health policy issues with ultimate goal to be identified the degree of contribution of these reports to the formation of the national health policy, to evaluate the systematicity of preparation and drafting process of the reports, and to highlight the major policy areas and priorities for the reorganisation of the health system and services, based on the experts' proposals and findings.In the theoretical part of this thesis, an overview of the interpretative approaches and theoretical paradigms for the organisation and operation of health systems, as well as for the administration, financing and delivery of health services is undertaken, while particular emphasis is given to the directions and objectives of reforms, in the light of the contemporary challenges facing health systems and services. As far as the research part is concerned, an attempt is made to describe the health policies that have been implemented in Greece since the establishment of the Greek state, followed by a detailed study and analysis of the expert reports that were prepared during the period 1920-2000 to support the process of reforming the Greek health system, which concludes with the presentation and discussion - as a special case study - of the report of the Health Organization of the League of Nations (1929) for the sanitary reorganisation of Greece.The findings and conclusions that emerge in the context of this thesis, highlight the duration and intensity of reflection on the major problems of health policy in Greece throughout the 20th century, while at the same time reveal the contribution of expert reports in promoting the necessary reform initiatives for the reorganization of the health system and in supporting evidence-based decision making process in the context of national health policy.

Στην πορεία ανάπτυξης του υγειονομικού συστήματος στην Ελλάδα, ιδιαίτερα από το 1920 και μετά, καταγράφεται μια αξιοσημείωτη προσπάθεια για τη διαμόρφωση τεκμηριωμένων και βασισμένων σε στοιχεία πολιτικών - με απώτερο σκοπό την μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών υγείας - μέσω της σύνταξης ειδικών εκθέσεων και μελετών από ειδικούς εμπειρογνώμονες του τομέα της υγείας. Οι εν λόγω εκθέσεις έθεταν ως στόχο τη συγκέντρωση αξιόπιστης πληροφόρησης για την κατάσταση και τα προβλήματα του ελληνικού συστήματος υγείας και τη διαμόρφωση θέσεων, προτάσεων και πολιτικών που θα συνέβαλαν στην καλύτερη οργάνωση και λειτουργία των υγειονομικών υπηρεσιών καθώς και στη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης περίθαλψης. Μέσω αυτών επιδιωκόταν, επίσης, να υπάρξει η κατάλληλη ερμηνευτική και διαγνωστική προετοιμασία για τη θεσμοθέτηση και εφαρμογή των αλλαγών και μεταρρυθμίσεων που είχε ανάγκη το σύστημα υγείας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες υγείας του πληθυσμού, τους διαθέσιμους πόρους και τους πολιτικο-κοινωνικούς παράγοντες που επηρέαζαν, σε κάθε περίοδο, τη λήψη των αποφάσεων στο υγειονομικό πεδίο. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διδακτορική διατριβή, με τίτλο «Εκθέσεις εμπειρογνωμόνων για την πολιτική υγείας στην Ελλάδα (1920 – 2004): Κοινωνικές συνθήκες και πολιτική πραγματικότητα των μεταρρυθμίσεων» πραγματεύεται την εξέταση των σημαντικότερων εκθέσεων εμπειρογνωμόνων που συντάχθηκαν στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα, με κύριο σκοπό: α. τη διερεύνηση της συμβολής των εν λόγω πονημάτων στη διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής υγείας, β. την αξιολόγηση του βαθμού συστηματικότητας των εκθέσεων σε ότι αφορά τη διαδικασία σχεδιασμού και εκπόνησης αυτών και γ. την ανάδειξη των μειζόνων τομέων και προτεραιοτήτων πολιτικής για την αναδιοργάνωση και μεταρρύθμιση του συστήματος και των υπηρεσιών υγείας, βάσει των προτάσεων και διαπιστώσεων των εμπειρογνωμόνων.Στο θεωρητικό μέρος της παρούσας, επιχειρείται μια επισκόπηση των ερμηνευτικών προσεγγίσεων και θεωρητικών υποδειγμάτων για την οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων υγείας, τον τρόπο διοίκησης, χρηματοδότησης και παροχής των υπηρεσιών υγείας ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις κατευθύνσεις και επιδιώξεις των υγειονομικών μεταρρυθμίσεων, υπό το πρίσμα των σύγχρονων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα συστήματα και οι υπηρεσίες υγείας. Σε ότι αφορά το μέρος των πολιτικών, αρχικά επιχειρείται μια αποτύπωση των υγειονομικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα, από συστάσεως του Ελληνικού κράτους και εν συνεχεία επιχειρείται μία λεπτομερής μελέτη και ανάλυση των εκθέσεων εμπειρογνωμόνων που συντάχθηκαν, κατά την περίοδο 1920-2000, για να υποστηρίξουν τη διαδικασία μεταρρύθμισης του ελληνικού συστήματος υγείας, η οποία καταλήγει στη διερεύνηση και συζήτηση - ως ειδικής μελέτης περίπτωσης, στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας - της έκθεσης της Οργάνωσης Υγείας της Κοινωνίας των Εθνών (1929). Τα ευρήματα και οι διαπιστώσεις που προκύπτουν στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, αναδεικνύουν τη διάρκεια και την ένταση του προβληματισμού για τα μείζονα προβλήματα της πολιτικής υγείας στην Ελλάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, ενώ την ίδια στιγμή προβάλλουν τη συμβολή των εκθέσεων εμπειρογνωμόνων στην προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών για την αναδιοργάνωση του συστήματος υγείας και στην υποστήριξη λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων στο πλαίσιο της εθνικής πολιτικής υγείας.