Εικόνα σώματος, αλεξιθυμικά χαρακτηριστικά και ελλείμματα στην ευαισθησία και επίγνωση εσωτερικών σωματικών αισθήσεων σε ασθενείς με ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου και συσχέτιση των παραμέτρων αυτών με δείκτες φλεγμονής

Abstract

Summary: Inflammatory bowel diseases (IBD) constitute a group of chronic disorders which commonly affect young individuals of reproductive age and significantly disturb patients’ daily functioning, body image and quality of life. There is scarce evidence regarding the etiology of these difficulties and their correlations with clinical and laboratory parameters and the deficits of emotional and interoceptive awareness, which are commonly encountered in IBD patients. In this context, the primary aim of the present study is the evaluation of IBD patients’ body image and psychological functioning and their correlations with interoceptive deficits and alexithymic traits. A secondary aim is the detection of correlations between the aforementioned difficulties and disease severity and activity indices. Aim: The aim of this study is to evaluate psychological distress, body image, the presence of alexithymic characteristics and interoceptive sensitivity and awareness in patients with IBD, as well as to detect possible correlations between all above parameters, with clinical laboratory indicators of severity and disease activity. Methods: The study was performed at the University of Patras with the collaboration of the Gastroenterology and Psychiatry Departments. Adult IBD outpatients and healthy controls were recruited. Alexithymia was assessed using the Toronto Alexithymia Scale (TAS), interoceptive accuracy using the Heartbeat Counting Test (cardiac interoception) and the Water Load Test-II (gastric interoception) and interoceptive sensibility using the Multidimensional Assessment of Interoceptive Awareness (MAIA). All participants provided demographic data and carried out the indicated clinical and laboratory tests including clinical examination, complete blood count and determination of urea, creatinine, glucose, C-reactive protein and erythrocyte sedimentation rates. Clinical data of IBD patients were extracted from their medical records. Results: Forty-one patients with Crohn’s disease (CD), 16 ulcerative colitis (UC) patients and 50 healthy controls were enrolled in the current study. In CD patients, increased externally oriented thinking and total alexithymia score were correlated with disease activity (p=0.027 and p=0.047, respectively), while in UC patients, difficulties in identifying emotions were linked to disease activity (p=0.007). In CD patients, the noticing, not worrying and emotional awareness MAIA subscale score were correlated with CRP levels (p=0.005, p=0.048 and p=0.005), respectively. The noticing subscale score was related to with IL-1β levels (r=-0.350, p=0.039), the not-distracting subscale score with IL-6 levels (r=-0.402, p=0.017) and the emotional awareness subscale score with the IL-1β (r=-0.367, p=0.030) and IL-6 (r=-0.379, p=0.025) levels. Finally, in UC patients, the not-worrying subscale score was significantly associated with IL-6 levels (r=-0.532, p=0.049), while difficulties in identifying emotions were linked to IL-8 levels (r=0.604, p=0.022).Conclusions: The current findings provide evidence that emotional and interoceptive processing is associated with IBD disease activity suggesting a potential implication in IBD pathophysiology.

Εισαγωγή: Τα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (ΙΦΝΕ) συνιστούν μια ομάδα χρόνιων παθήσεων που κατά κανόνα προσβάλλουν νεαρά άτομα, συνοδεύονται από αυξημένη ψυχοκοινωνική επιβάρυνση, επιδρούν δυσμενώς στην καθημερινή λειτουργικότητά τους και διαταράσσουν την ποιότητα ζωής τους. Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι οι ασθενείς με ΙΦΝΕ εμφανίζουν διαταραχές στην εικόνα σώματος τους τόσο εξαιτίας των συμπτωμάτων, όσο και εξαιτίας των επιπλοκών της θεραπευτικής αντιμετώπισής τους. Οι ασθενείς αυτοί αναφέρουν συχνά υψηλά επίπεδα αλεξιθυμικών χαρακτηριστικών και δυσκολίες στην αναγνώριση και επεξεργασία των συναισθημάτων τους.Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση της ψυχολογικής δυσφορίας, της εικόνας σώματος, της παρουσίας αλεξιθυμικών χαρακτηριστικών και της ευαισθησίας και επίγνωσης εσωτερικών σωματικών αισθήσεων (ενδοδεκτικότητα) των ασθενών με ΙΦΝΕ, καθώς και η ανίχνευση πιθανών συσχετίσεων μεταξύ των ανωτέρων παραμέτρων, με κλινικοεργαστηριακούς δείκτες βαρύτητας και ενεργότητας της νόσου. Υλικό - Μέθοδος: Στη μελέτη έλαβαν μέρος ενήλικοι ασθενείς πάσχοντες από νόσο Crohn ή ελκώδη κολίτιδα που παρακολουθούνται στα εξωτερικά ιατρεία της Γαστρεντερολογικής κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών. Μια ομάδα υγιών ενηλίκων αποτέλεσε την ομάδα ελέγχου με προϋπόθεση να μη πάσχουν από μείζονα ψυχοπαθολογία, από σοβαρά χρόνια νοσήματα και νευρολογικά ελλείματα, κακοήθειες καθώς και να κατανοούν την ελληνική γλώσσα. Όλοι οι συμμετέχοντες παρείχαν δημογραφικά στοιχεία ενώ υποβλήθηκαν στον ενδεικνυόμενο κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο που περιελάμβανε κλινική εξέταση, γενική αίματος και προσδιορισμό συγκεντρώσεων ουρίας, κρεατινίνης, γλυκόζης, τρανσαμινασών, C-αντιδρώσας πρωτεΐνης και ταχύτητας καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων. Κλινικά δεδομένα των ασθενών με ΙΦΝΕ που συμμετείχαν στην μελέτη, εξήχθησαν από τα ιατρικά τους αρχεία ώστε να υπολογιστούν οι δείκτες ενεργότητας της νόσου. Για τους ασθενείς που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα ο δείκτης ενεργότητας της νόσου υπολογίστηκε από τον δείκτη Truelove Witts Index, ενώ ο Harvey Bradsaw Index χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση των ασθενών με νόσο του Crohn. Στους συμμετέχοντες στην μελέτη χορηγήθηκαν το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της εικόνας σώματος BIS (Hopwood Body Image Scale), η κλίμακα αλεξιθυμίας TAS (Toronto Alexithymia Scale), και ένα ερωτηματολόγιο επίγνωσης εσωτερικών σωματικών αισθήσεων MAIA (Multidimensional Assessment of Interoceptice Awareness). Για την απεικόνιση της βαρύτητας των γαστρεντερικών συμπτωμάτων, χορηγήθηκε στους συμμετέχοντες ερωτηματολόγιο καταγραφής και αποτύπωσης των συμπτωμάτων που προέρχονται από το γαστρεντερικό τους σύστημα κατά την τελευταία εβδομάδα. Επιπλέον όλοι οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε δύο αντικειμενικές δοκιμασίες αξιολόγησης της ενδοδεκτικής ακρίβειας: τη δοκιμασία μέτρησης-ανίχνευσης καρδιακών παλμών (Heartbeat Counting Task) και τη μη επεμβατική δοκιμασία φορτίου νερού (Water load test).Αποτελέσματα: Η μελέτη συμπεριέλαβε 107 συμμετέχοντες, εκ των οποίων οι 57 είναι ασθενείς με ΙΦΝΕ (41 ασθενείς με νόσο του Crohn, 16 με ελκώδη κολίτιδα), ενώ οι υπόλοιποι 50 απαρτίζουν την ομάδα ελέγχου, αποτελούμενη από υγιείς συμμετέχοντες. Οι ασθενείς με νόσο Crohn παρουσίασαν αυξημένο εξωτερικά προσανατολισμένο τρόπο σκέψης ενώ το συνολικό σκορ της αλεξιθυμίας φάνηκε να συσχετίστηκε με την ενεργότητα της νόσου (p=0.027) και (p=0.047), αντίστοιχα. Στους ασθενείς με ελκώδης κολίτιδα ανιχνεύθηκε δυσκολία στην αναγνώριση των συναισθημάτων, κάτι το οποίο επίσης συσχετίστηκε με την ενεργότητα της νόσου (p=0.007). Στις υποκλίμακες της ενδοδεκτικότητας, παρατήρησης, μη ανησυχίας, και συγκινησιακής επίγνωσης, παρατηρήθηκε συσχέτιση με τα επίπεδα CRP (p=0.005), (p=0.048) και (p=0.005), αντίστοιχα. Συσχετίσεις επίσης παρατηρήθηκαν στις υποκλίμακες της ενδοδεκτικότητας με τα επίπεδα κυτοκινών στο δείγμα αίματος των ασθενών με νόσο Crohn. Η υποκλίμακα της παρατήρησης συσχετίστηκε με τα επίπεδα κυτοκινών IL-1β (r=-0.350, p=0.039), η υποκλίμακα μη απόσπασης προσοχής με τα επίπεδα IL-6 (r=-0.402, p=0.017) και η υποκλίμακα συγκινησιακής επίγνωσης με τα επίπεδα IL-1β (r=-0.367, p=0.030). Επίσης οι δυσκολίες στην αναγνώριση των συναισθημάτων συνδέθηκαν με τα επίπεδα IL-8 (r=0.604, p=0.022). Συμπεράσματα: Τα τρέχοντα ευρήματα παρέχουν ενδείξεις ότι η συναισθηματική και ενδοδεκτική επεξεργασία σχετίζεται με την ενεργότητα των ΙΦΝΕ, υποδηλώνοντας μια πιθανή επίπτωση αυτών στην παθοφυσιολογία των νοσημάτων αυτών.