Νικάνδρου Ἀλεξιφάρμακα: εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια

Abstract

The Alexipharmaka is a poem of 632 verses written by Nicander, a poet who held some sort of religious office in the temple of Apollo at Claros. The poem examines 22 poisons, describing the symptoms caused by their consumption and providing recipes for their antidotes. Nicander often digresses into mythological references and stories, either building on themes in his work Heteroeumena or preluding them. Introducing himself as a Homeric poet, Nicander not only writes his verse in dactylic hexameter but also uses Homeric vocabulary and poetic techniques in innovative ways, sometimes unchanged in order to give epic dimensions to his verse and at other times transforming Homeric material and creating from it new words or expressions. Within the doctoral thesis, I propose a new term: nicandrian irony. Nicandrian irony is a characteristic dialogue between the doctor persona and the poet persona, which in effect are both Nicander. At the same time that Nicander the doctor provides recipes for antidotes, attempting to save the patient from some consumed poison, Nicander the poet doubts whether the patient will survive. The doctoral thesis develops in three parts. The introduction discusses the vocabulary, grammar, and morphosyntax of the Alexifarmaca, along with the issues that arise during its translation into Modern Greek. The introduction also formulates the nicandrean irony theory and describes the religious atmosphere in which the poem unfolds. The second part of the doctoral thesis consists of the poem’s Modern Greek translation, while the third and final part is an investigative commentary on the text.

Τα Αλεξιφάρμακα είναι ένα ποίημα 632 στίχων γραμμένο από τον Νίκανδρο, ο οποίος είχε κάποιο θρησκευτικό λειτουργικό αξίωμα στο ιερό του Απόλλωνα στην Κλάρο. Το ποίημα μελετά είκοσι δύο δηλητήρια. Περιγράφει τα συμπτώματα που προκαλούνται μετά από τη λήψη τους και δίνει συνταγές για τα αντίδοτά τους. Με πολλές αφορμές ο Νίκανδρος βγαίνει από το θέμα του και παραθέτει μυθολογικό υλικό, το οποίο είτε είναι απήχηση των Ἑτεροιουμένων του ή προανάκρουσμά τους. Ο Νίκανδρος, που ο ίδιος συστήνεται ως Ομήρειος, εκτός από το μέτρο που γράφει, δακτυλικό εξάμετρο, χρησιμοποιεί λεξιλογικό υλικό και ποιητικές τεχνικές από την ομηρική παράδοση. Ό,τι χρησιμοποιεί ο Νίκανδρος από την ομηρική παράδοση το χρησιμοποιεί δημιουργικά· άλλοτε το χρησιμοποιεί αυτούσιο με σκοπό να δώσει επικές διαστάσεις στον στίχο του, και άλλοτε δημιουργικά, μεταπλάθοντάς το και δημιουργώντας νέες λέξεις ή νέα εκφραστικά σχήματα. Η διατριβή εισάγει στην περί τον Νίκανδρο έρευνα τον όρο νικάνδρεια ειρωνεία. Η νικάνδρεια ειρωνεία είναι ένας ιδιότυπος διάλογος ανάμεσα στην persona του ιατρού και στην persona του ποιητή, που στην ουσία συναντώνται στο ένα πρόσωπο, του Νικάνδρου. Την ίδια στιγμή που ο ιατρός προτείνει συνταγές για αντίδοτα και προσπαθεί να σώσει τον ασθενή από κάποιο δηλητήριο που κατανάλωσε, ο ποιητής αμφιβάλλει για το εάν ο ασθενής θα σωθεί. Η διατριβή αναπτύσσεται σε τρία μέρη. Στην εισαγωγή της διατριβής συζητώνται θέματα λεξιλογικά, γραμματικά, μορφοσυντακτικά σχετικά με τα Ἀλεξιφάρμακα, και ζητήματα που ανακύπτουν από τη μετάφραση του ποιήματος στα ελληνικά. Επίσης, διατυπώνεται η περί Νικάνδρειας ειρωνείας θεωρία και περιγράφεται η θρησκευτική ατμόσφαιρα μέσα στη οποία κινείται το ποίημα. Ακολουθούν, το δεύτερο μέρος της διατριβής, που περιλαμβάνει τη μετάφραση του ποιήματος στα νέα ελληνικά, και, το τρίτο μέρος της διατριβής, που περιλαμβάνει τα ερμηνευτικά σχόλια.