Η δεξίωση της κρητικής λογοτεχνίας της ακμής τον 19ο αιώνα: από την παραλογοτεχνία στον εθνικό λογοτεχνικό κανόνα

Abstract

This thesis’ subject is the reception of Cretan literature in the end of 18th century and during the 19th century, with the limit being the critical edition of Erotokritos (1915) by Stephanos Xanthoudides, which is the first critical edition of a modern Greek text. With the exception of the critical discourse about Erotikritos that Xanthoudidis included it the end of his erudite introduction, the position of Greek and European scholars and writers, concerning Cretan Literature, have not been systematically employed, although several individual studies (G. Seferis, A. Angelou, St. Alexiou, K. Th. Demaras) have shown how crucial was this discourse in the shaping of opinions and policies that led to the production of interpretative, aesthetic and ideological forms and the emergence of modern Greek literary science.More specifically, the present research aims to collect, systematize and study the critical discourse that had been articulated in the 19th century, concerning the Cretan Literature. The five Cretan works, for which a more extensive critical and interpretative discourse had been produced, by the Greek and European scholarship of the 19th century, are the Apokopos of Bergades (1509), Evmorfi Voskopoula (1627), Erofili by George Hortatsis (1637), Thissia tou Avraam (1696) and Erotokritos by Vincenzo Cornaro (1713).With this essay, we hope that light will be shed upon the incomplete mosaic of the modern Greek critical discourse of the 19th century, which we are trying to drag up through the succession of events. Above all, we believe that we have proposed new and useful methodological and interpretive tools, in order to approach the critical reception of literary works; tools that allow us the examination of multiple factors –macro-historical, micro-historical, textual and ideological– and which will lead us to a more adequate analysis of each critical and literary discourse or literary and cultural phenomenon that we want to examine.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει θέμα της την πρόσληψη της κρητικής λογοτεχνίας στον φθίνοντα 18ο και τον 19ο αιώνα, με απώτερο χρονικό όριο την κριτική έκδοση του Ερωτοκρίτου (1915) από τον Στέφανο Ξανθουδίδη, που αποτελεί και την πρώτη κριτική έκδοση νεοελληνικού κειμένου. Με εξαίρεση τη συναγωγή κρίσεων για το κορυφαίο αυτό έργο της κρητικής λογοτεχνίας που περιέλαβε ο Ξανθουδίδης στο τέλος της περισπούδαστης Εισαγωγής του, η στάση των Ελλήνων και των Ευρωπαίων λογίων και λογοτεχνών δεν απασχόλησε συστηματικά την έρευνα, μολονότι διάφορες επιμέρους μελέτες (Γ. Σεφέρης, Α. Αγγέλου, Στ. Αλεξίου, Κ. Θ. Δημαράς κ.ά.) έχουν δείξει πόσο κρίσιμη στάθηκε στη διαμόρφωση κριτικών απόψεων και τακτικών που οδήγησαν στην παραγωγή ερμηνευτικών, αισθητικών και ιδεολογικών σχημάτων και στην ανάδυση της νεοελληνικής φιλολογικής επιστήμης.Πιο συγκεκριμένα, με την παρούσα έρευνα αποσκοπώ στη συγκέντρωση, συστηματοποίηση και μελέτη του συνόλου του κριτικού λόγου που αρθρώθηκε για την κρητική λογοτεχνία τον 19ο αιώνα. Τα πέντε κρητικά έργα, για τα οποία παράχθηκε ο εκτενέστερος κριτικός και ερμηνευτικός λόγος από την ελληνική και την ευρωπαϊκή λογιοσύνη του 19ου αιώνα, είναι ο Απόκοπος του Μπεργαδή (1509), Βοσκοπούλα η εύμορφη ανωνύμου (1627), Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση (1637), Η Θυσία του Αβραάμ ανωνύμου (1696) και Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου (1713). Με την παρούσα εργασία, ευελπιστούμε ότι φωτίστηκε καλύτερα το ατελές μωσαϊκό του νεοελληνικού κριτικού λόγου του 19ου αιώνα που προσπαθούμε να ανασύρουμε μέσα από τη διαδοχή των γεγονότων. Κυρίως, όμως, θεωρούμε ότι προτάθηκαν νέα και χρήσιμα μεθοδολογικά και ερμηνευτικά εργαλεία, ώστε να προσεγγίσει κανείς την κριτική πρόσληψη λογοτεχνικών έργων• εργαλεία που επιτρέπουν την εξέταση όσο περισσότερων παραγόντων –μακροϊστορικών, μικροϊστορικών, κειμενικών, ιδεολογικών– και οι οποίοι με τη σειρά τους μας οδηγούν σε μια επαρκέστερη ανάλυση του εκάστοτε κριτικού και λογοτεχνικού λόγου ή φαινομένου που εξετάζεται.