Ετεροτοπία και διαπολιτισμικότητα: τα ελληνικά μειονοτικά σχολεία της Αλβανίας

Abstract

This doctoral thesis aims to investigate the state Greek minority schools of Albania as spaces of heterotopia and interculturality. Specifically, it seeks to investigate the role of Greek minority schools as intermediate spaces of heterotopia in the context of the Albanian educational system and the Greek National Minority, as well as the existing educational planning (curriculum, educational practices, and professional characteristics of Greek teachers). The supplementary or marginal status of the Greek minority education was investigated qualitatively, through a thorough literature review, the study of archival materials and the conduct of thirty telephone/ virtual and in-person semi-structured interviews. Through the thematic analysis of research data, it emerges that Greek minority schools are strong spaces of heterotopia, in which deviations from Albanian society, educational functional changes, incompatible social positions, weak relations with Greece and Albania, strong preservation of Greek cultural elements and mostly closed educational systems, occur. Within this context, their existing pedagogical design and mode of operation suggest that these minority schools do not act as strong intermediate intercultural spaces and spaces of multicultural exchange. The adoption of certain intercultural practices contrasts with liminality and ethnocentric tendencies, resulting in a more superficial multicultural paradigm.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποσκοπεί στη διερεύνηση των κρατικών ελληνικών μειονοτικών σχολείων της Αλβανίας ως χώρους ετεροτοπίας και διαπολιτισμικότητας. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται η διερεύνηση του ρόλου των ελληνικών μειονοτικών σχολείων ως ενδιάμεσων χώρων ετεροτοπίας στο πλαίσιο του αλβανικού εκπαιδευτικού συστήματος και της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας, καθώς και του υφιστάμενου εκπαιδευτικού σχεδιασμού (εκπαιδευτικά προγράμματα, πρακτικές και επαγγελματικά χαρακτηριστικά Ελλήνων εκπαιδευτικών). Η συμπληρωματική ή περιθωριακή εφαρμογή της ελληνικής μειονοτικής εκπαίδευσης ερευνήθηκε ποιοτικά, μέσω της ενδελεχούς βιβλιογραφικής ανασκόπησης, της μελέτης αρχειακού υλικού και της διεξαγωγής τριάντα εξ αποστάσεως και δια ζώσης ημιδομημένων συνεντεύξεων. Μέσα από τη θεματική ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων και τη χρήση των δύο πρώτων ερευνητικών εργαλείων, προκύπτει πως τα ελληνικά μειονοτικά σχολεία αποτελούν ισχυρούς χώρους ετεροτοπίας, στους οποίους εκδηλώνονται αποκλίσεις από την αλβανική κοινωνία, εκπαιδευτικές λειτουργικές αλλαγές, ασυμβίβαστες κοινωνικές θέσεις, αδύναμες σχέσεις με Ελλάδα και Αλβανία, έντονη διατήρηση ελληνικών πολιτισμικών στοιχείων και κλειστά κυρίως εκπαιδευτικά συστήματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο υφιστάμενος παιδαγωγικός σχεδιασμός της μειονοτικής εκπαίδευσης και ο τρόπος λειτουργίας της δεν καθιστά τα ελληνικά μειονοτικά σχολεία ισχυρούς ενδιάμεσους διαπολιτισμικούς χώρους και χώρους πολυπολιτισμικής ανταλλαγής. Η υιοθέτηση ορισμένων διαπολιτισμικών πρακτικών έρχονται σε αντίθεση με μεθοριακές καταστάσεις και τάσεις εθνοκεντρισμού, με αποτέλεσμα να εφαρμόζεται περισσότερο ένας επιφανειακός πολυπολιτισμός.