Ο επισιτισμός στην Ελλάδα: κατοχή-αντίσταση-απελευθέρωση, 1941-1945

Abstract

The dissertation attempts to examine the causes which provoked the food crisis that stroke the occupied Greece along with the solutions the belligerent Great Powers, England, USA, Germany and Italy, gave in order to deal with. Initially the dissertation examines the responsibilities which the Axis Powers – Germany, Italy and Bulgaria- have, related to the food problem and the hunger which occupied Greece faced during 1941-1942. Consequently the research focuses on the provisioning policy which the collaboration government of general G. Tsolakoglou undertook as well as the reasons doomed it to failure although the food rationing had been implemented by I. Metaxas dictatorship since the summer of 1940. The dissertation follow up with the standard of living during 1941-1942 and analyzes which social groups were hit most by the hunger during the Occupation. Specifically the dissertation studies the private mechanisms of survival which developed during 1941 -1942, the consuming and the provisioning cooperatives, for the treatment of food scarcity and the rise of cost of living due to the rise of inflation. The study of the swedish scheme, a unique relief scheme during the Second World War, constitutes the linchpin of the dissertation. The dissertation tries to give prominence to the reasons which led the governments of England, USA, Germany and Italy to allow food aid to be imported in occupied Greece from Canada, a country outside british blockade, and to be handled by a neutral committee staffed with Swedish and Swiss in 1942. The dissertation surveys the contribution of the Swedish scheme in the treatment of hunger in the occupied Greece as well as the prefectures where it was expanded. Simultaneously it is accent on an unknown fold of the Swedish scheme, the control of the native agriculture production by the Swedish-Swiss Committee on behalf of the Allies, its extrication from the occupants and its distribution for the benefit of the civilian population. The agones of the Resistance, specifically of the National Liberation Front, for the survival of the Greek people during 1941-1944 is being analyzed in separate chapter of the dissertation. It is being given prominence to the decisive role of the National Liberation Front in the establishment of provisioning and consuming cooperatives and the importance of the strikes in the urban centers for the claim of pay rise as well as benefits in kind which Swedish-swiss Committee didn’t distribute and of The Greek Popular Liberating Army in the safekeeping of the agricultural production. The research focuses also on the importance of the contribution of the international relief on the rehabilitation of the greek economy. Simultaneously it is being emphasized the manipulation of the international relief by the british government in order to undermine National Liberation Front.

Η διατριβή επιχειρεί να διερευνήσει τα αίτια που προκάλεσαν την επισιτιστική κρίση η οποία έπληξε την κατοχική Ελλάδα, καθώς και τις λύσεις που δόθηκαν για την αντιμετώπισή της από τις εμπόλεμες Μεγάλες Δυνάμεις, δηλαδή την Αγγλία, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και την Ιταλία. Η διατριβή αρχικά εξετάζει τις ευθύνες τις οποίες φέρουν οι δυνάμεις του Άξονα -η Γερμανία, η Ιταλία και η Βουλγαρία- για την πρόκληση του επισιτιστικού προβλήματος και της πείνας που αντιμετώπισε η κατοχική Ελλάδα την περίοδο 1941-1942. Στη συνέχεια η έρευνα επικεντρώνεται στην επισιτιστική πολιτική που υιοθέτησε η δωσιλογική κυβέρνηση του στρατηγού Γεωργίου Τσολάκογλου καθώς και στους λόγους που οδήγησαν στην αποτυχία της, παρότι το δελτίο τροφίμων είχε εφαρμοσθεί από τη δικτατορία του Ι. Μεταξά από το καλοκαίρι του 1940. Η διατριβή επεκτείνεται και στις συνθήκες διαβίωσης την περίοδο 1941-1942 και διερευνά ποιες κοινωνικές ομάδες επλήγησαν περισσότερο από την κατοχική πείνα. Ειδικότερα, η διατριβή εξετάζει και τους ιδιωτικούς μηχανισμούς επιβίωσης που αναπτύχθηκαν την περίοδο 1941-1942, δηλαδή τους καταναλωτικούς και τους προμηθευτικούς συνεταιρισμούς, για την αντιμετώπιση της σπανιότητας τροφίμων και της ανόδου του κόστους ζωής από τον πληθωρισμό. Κεντρικό άξονα της διατριβής αποτελεί η μελέτη μιας μοναδικής επιχείρησης αρωγής κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, του σουηδικού σχεδίου. Η διατριβή προσπαθεί να αναδείξει τα αίτια που οδήγησαν τις κυβερνήσεις της Αγγλίας, των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Ιταλίας να επιτρέψουν να εισαχθεί στην κατοχική Ελλάδα εκτός της ζώνης του αποκλεισμού επισιτιστική βοήθεια από τον Καναδά και να τη διαχειριστεί από το 1942 μια ουδέτερη επιτροπή στελεχωμένη από Σουηδούς και Ελβετούς. Η διατριβή προσπαθεί να καταγράψει ποια ήταν η συνεισφορά του σουηδικού σχεδίου στην αντιμετώπιση της πείνας στην κατοχική Ελλάδα και σε ποιες περιφέρειες της Ελλάδας επεκτάθηκε. Παράλληλα δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε μια άγνωστη πτυχή του σουηδικού σχεδίου, εκείνη του ελέγχου της ελληνικής αγροτικής παραγωγής από την ΕΔΒΕ για λογαριασμό των Συμμάχων, αποσπώντας ένα μέρος της από τους κατακτητές, και της διάθεσής της προς όφελος του άμαχου πληθυσμού. Οι αγώνες της Αντίστασης, ειδικότερα του ΕΑΜ, για την επιβίωση του ελληνικού λαού την περίοδο 1941-1944 διερευνώνται σε ξεχωριστό κεφάλαιο της διατριβής. Μέσα σε αυτό αναδεικνύονται ο αποφασιστικός ρόλος του ΕΑΜ στην ίδρυση προμηθευτικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών και η σημασία των απεργιακών κινητοποιήσεων στις πόλεις για τη διεκδίκηση αυξήσεων καθώς και παροχών σε είδη που δεν διένειμε η ΕΔΒΕ, αλλά και ο ρόλος του ΕΛΑΣ στην περιφρούρηση της αγροτικής παραγωγής. Για την περίοδο της Απελευθέρωσης εξετάζονται η σημασία καθώς και η συμβολή που θα είχε η διεθνής βοήθεια για την αποκατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα αναδεικνύεται η εργαλειοποίηση της βοήθειας από την αγγλική κυβέρνηση με στόχο την υπονόμευση του ΕΑΜ.