Μισέλ Φουκώ: γνώση και πειθαρχία στην εκπαίδευση

Abstract

The main issue posed by this thesis is the search for the relationship that, according to Foucault, knowledge as a discipline can have with the normalization of the subject in education. First, the basic aspects of the philosopher’s methodological assumptions are set, in order to approach the conception of the subject as self-care. Next, the place that the indivisible pair of power-knowledge occupies in the Human Sciences is examined, in order to seek the regulatory role of the relevant regimes of truth in the constitution of the subject. Then, the concept of subjectification through specific techniques of the self is outlined, in the context of the Educational Sciences as a complex of power-knowledge, the exercise of which makes the pedagogical subject become what it is. The thesis is concluded with a reference to the emergency of the current covid-19 pandemic as an exemplary case of the exercise of biopower in the institution of school. Finally, the present perspective aims at contributing to the fruitful dialogue that Foucaultian thought opens with educational reality, as an attempt to find certain visible and invisible folds and possibilities of the inhibition of power relations in education.

Το κύριο ζήτημα που θέτει η παρούσα διατριβή είναι η αναζήτηση της σχέσης την οποία η κατά Φουκώ γνώση ως πειθαρχία μπορεί να έχει με την κανονικοποίηση του υποκειμένου στην εκπαίδευση. Αρχικά, τίθενται οι βασικές πτυχές των μεθοδολογικών παραδοχών του φιλοσόφου, προκειμένου να προσεγγιστεί η σύλληψη του υποκειμένου ως μέριμνα εαυτού. Στη συνέχεια, εξετάζεται η θέση που το αδιαίρετο ζεύγμα της εξουσίας-γνώσης καταλαμβάνει στις Επιστήμες του Ανθρώπου, για να αναζητηθεί ο ρυθμιστικός ρόλος των συναφών καθεστώτων αλήθειας στη συγκρότηση του υποκειμένου. Ακολούθως, σκιαγραφείται η έννοια της υποκειμενοποίησης μέσω συγκεκριμένων τεχνικών του εαυτού, στο πλαίσιο των Επιστημών της Αγωγής ως συμπλέγματος εξουσίας-γνώσης, η άσκηση των οποίων κάνει το παιδαγωγικό υποκείμενο να γίνεται αυτό που είναι. Η διατριβή ολοκληρώνεται με αναφορά στην έκτακτη συνθήκη της τρέχουσας πανδημίας covid-19, ως παραδειγματικής περίπτωσης άσκησης βιοεξουσίας στον θεσμό του σχολείου. Τέλος, η παρούσα οπτική αποσκοπεί να συμβάλει στον γόνιμο διάλογο που η φουκωική σκέψη διανοίγει με την εκπαιδευτική πραγματικότητα, ως μια απόπειρα εύρεσης ορισμένων ορατών και μη ορατών πτυχώσεων και δυνατοτήτων της ανάσχεσης των σχέσεων εξουσίας στην εκπαίδευση.