Ιδεολογικό υπόβαθρο στην περιοδολόγηση της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας: από την προελληνική /πρωτοελληνική στη νέα ελληνική

Abstract

Periodization is a fundamental historiological means of dividing historical time into discrete periods. The aim of the present thesis is to study the issue of periodization in the history of the Greek language. More specifically, the boundaries of the stages of Proto-Greek and Modern Greek are examined. As to the determination of the origins of the Proto-Greek language, interpretive adequacy of theories maintained by the fields of linguistics, archaeology, and archaeogenetics is analyzed. The several aspects expressed so far regarding the "arrival" of the Indo-European/the Proto-Greek population in Greece place the origins of the Greek language in a context, coinciding with the different stages of the Aegean prehistory. The critical examination of the aspects voiced by the long-standing scientific research on this concept reveals a range of methodological issues associated with outdated archaeological approaches to (linguistic) prehistory. As to the determination of the origins of the Moden Greek language, theories held by historians, philologists, and linguists are examined. More specifically, we explore external (historical and literary) and internal (linguistic) criteria each system of periodization has adopted. Furthermore, we examine various terms scholars have used to refer to this stage of the Greek language. Through this approach, we analyze the ideological formulation of the emergence of Modern Hellenism on which theories on the "genealogy" of Modern Greek are based.

Η θεμελιώδης πρακτική της περιοδολόγησης/περιοδοποίησης στις ιστορικές σπουδές αποτελεί τη διαδικασία κατάτμησης του ιστορικού χρόνου σε επιμέρους και διακριτές μεταξύ τους χρονικές περιόδους. Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται το ζήτημα της περιοδολόγησης στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Ειδικότερα, εξετάζονται τα χρονικά όρια των εξής δύο περιόδων της ελληνικής γλώσσας: (α) της πρωτοελληνικής και (β) της νεοελληνικής φάσης της ελληνικής γλώσσας. Ως προς την πρώτη περίοδο που εξετάζεται, παρατίθενται και κρίνονται ως προς την ερμηνευτική τους επάρκεια οι απόψεις για τις απαρχές της ελληνικής γλώσσας, όπως αυτές εκφράστηκαν από τα πεδία της γλωσσολογίας, της αρχαιολογίας και της παλαιογενετικής. Συγκεκριμένα, αναλύονται οι διιστάμενες απόψεις για τον χρόνο και τον τρόπο διασποράς των Ινδοευρωπαίων και οι θεωρίες για τη χρονική περίοδο "άφιξης" των ελληνόφωνων πληθυσμών και φορέων του ινδοευρωπαϊκού πολιτισμού στον ελλαδικό χώρο. Η παράθεση και η ανάλυση των πτυχών κάθε θεωρίας αποκαλύπτουν τα μεθοδολογικά προβλήματα στις προσεγγίσεις του ζητήματος των απαρχών της ελληνικής γλώσσας, καθώς και την επίδραση ερμηνευτικών σχημάτων της αρχαιολογικής επιστήμης στην πραγμάτευσή του. Ως προς τη δεύτερη εξεταζόμενη γλωσσική φάση, αναλύονται οι θέσεις της ιστοριογραφίας του νέου ελληνισμού, της ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της γλωσσολογίας για το ζήτημα της χρονολογικής αφετηρίας της νεοελληνικής γλώσσας. Ειδικότερα, εξετάζονται τα κριτήρια που τέθηκαν από την έρευνα για τη διάκριση της νεοελληνικής γλωσσικής φάσης από προγενέστερες μορφές της ελληνικής γλώσσας, οι όροι που χρησιμοποιήθηκαν για τον ορολογικό προσδιορισμό της και το ιδεολογικό πλαίσιο εντός των ορίων του οποίου επιχειρήθηκε ο χρονικός καθορισμός της αφετηρίας της.