Πρόσληψη και αξιοποίηση της ελληνικής αρχαιότητας στο πεδίο της εκπαίδευσης και του πολιτισμού από το Καθεστώς της 4ης Αυγούστου

Abstract

The current doctoral thesis investigates the way and the means employed towards the acquisition of the Greek antiquity by the 4th of August regime. Tapping into the findings of the cross-disciplinary research into fascist studies concerning the incorporation of the classical past on the part of totalitarian regimes during the Interwar period, the dissertation endeavours to function complementary to the literature gap in the Greek case, studying both the rhetoric and policy-making of the regime concerning the deployment of the historic past. Based on primary sources appearing in state and private documents as well as publishing of the time, the doctoral thesis studies the relationship developed between the regime and the ancient Greek past in the field of education and culture placing emphasis on theatre policy, archaeology, popular culture and celebratory ceremonies. The conclusion which arose from the investigation is that the regime does not deviate from the way the intelligentsia of the conservative urban class had interpreted Greek antiquity since the dawn of the 1930s: they had ascribed the features of their ideology to the Greek antiquity (ethnocentrism, moralistic preaching, anticommunist feelings, antiparliamentarism etc). This superficial approach of the Greek antiquity was a significant ideological spur for the the 4th of August regime, which attempted to instrumentalize the Ancient Greek past in order to solidify its crucial ideological views and legitimate the “regeneration” vision of the Third Greek Civilisation, attributing its government a future orientation.

Στην παρούσα μελέτη διερευνώνται ο τρόπος και τα μέσα πρόσληψης της ελληνικής αρχαιότητας από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Αξιοποιώντας τα πορίσματα της διεπιστημονικής έρευνας στις σπουδές περί τον φασισμό σχετικά με τη χρήση του κλασικού παρελθόντος από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του Μεσοπολέμου, η διατριβή επιχειρεί να συμπληρώσει το βιβλιογραφικό κενό που εντοπίζεται στην ελληνική περίπτωση, μελετώντας τόσο τον λόγο, όσο και την πολιτική του καθεστώτος σχετικά με την αξιοποίηση του ιστορικού παρελθόντος. Στηριγμένη σε πρωτογενείς πηγές από κρατικά και ιδιωτικά αρχεία και σε εκδόσεις της εποχής, η διατριβή μελετά τη σχέση της μεταξικής δικτατορίας με το αρχαιοελληνικό παρελθόν στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, με έμφαση στην πολιτική του θεάτρου, της αρχαιολογίας, του λαϊκού πολιτισμού και των εορταστικών τελετών. Το συμπέρασμα που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι το καθεστώς δεν απομακρύνεται από τον τρόπο με τον οποίο είχαν μεθερμηνεύσει την ελληνική αρχαιότητα οι διανοούμενοι της συντηρητικής αστικής τάξης από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, αποδίδοντας σε αυτήν τα χαρακτηριστικά της ιδεολογίας τους (εθνοκεντρισμό, ηθικό φρονηματισμό, αντικομμουνισμό, αντικοινοβουλευτισμό κλπ.). Η επιφανειακή αυτή προσέγγιση της ελληνικής αρχαιότητας αποτέλεσε σημαντικό ιδεολογικό βραχίονα για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, το οποίο επιχείρησε να εργαλειοποιήσει το αρχαιοελληνικό παρελθόν, προκειμένου να εδραιώσει τις βασικότερες ιδεολογικές του αιχμές και να νομιμοποιήσει το «αναγεννητικό» όραμα του Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού, που δίνει στην εξουσία του μελλοντικό προσανατολισμό.