Η θεολογία των αδελφών Προχόρου και Δημητρίου Κυδώνη και η συνοδική της καταδίκη (1368)

Abstract

This doctoral thesis presents the teaching of Prochoros and Demetrios Kydones. The study aims to highlight the important role of the Kydones brothers in the coming together of Orthodox and Scholastic Theology, with the ultimate goal of analyzing and interpreting their doctrinal teaching.It is worth noting that the historical-doctrinal investigation of the Theology of the Kydones brothers permeates the ecclesiastical-political developments and the interpretation of the Hesychast discord that shook the 14th century. Prochoros and Demetrios Kydones were studious and charismatic personalities, and thanks to their expertise in the Latin language they channeled their shared interest in scholastic Theology into the world of Byzantium.Prochoros was particularly concerned with profound doctrinal matters and especially with the distinction between divine essence and divine actions. As a follower of Aquinas' Theology, he embraced one essence and energy, the essence of God, denying the teaching of Gregorios Palamas about the Taborian Light. The Theology of Prochoros was condemned at the Synod of 1368, which marked the end of the Hesychast discords. Demetrios Kydones, in contrast to Prochoros, tackled with issues that were a divisive factor between East and West. The most important issue that he dealt with was the emanation of the Holy Spirit. His preoccupation with Hesychasm and the teaching of St. Gregorios Palamas is inextricably linked with the condemnation of his brother Prochoros in 1368. Demetrios, alongside his political activity as a political official of the late Byzantine period, was a pro-Western, anti-Palamist theologian and translator of Western ecclesiastical writers.For a more comprehensive understanding of the work and teaching of the Kydones brothers, the first part of this doctoral thesis presents the lives, deeds and writings of Prochoros and Demetrios. At the same time, their entire writing activity, both published and manuscript, is presented. Furthermore, the division of their works based on their content is displayed. The second part deals with the interpretation of the doctrinal Theology of Prochoros and Demetrios Kydones. The third part approaches the Christology and Triadology of Demetrios Kydones from an interpretative point of view. The fourth part focuses on the study of the Synod of 1368, which condemned Prochoros' Christology. The epicenter is the doctrinal Theology that Prochoros deals with, the content of the heretical deviations, the synodal attitude towards the arguments of the Athonite monk. While in the last part, the reaction of his brother, Demetrios, is analyzed through his written apologies.

H παρούσα διδακτορική διατριβή εκθέτει τη διδασκαλία του Προχόρου και Δημητρίου Κυδώνη. Η μελέτη στοχεύει να αναδείξει τον σημαντικό ρόλο των αδελφών Κυδώνη στη συνάντηση Ορθόδοξης και Σχολαστικής Θεολογίας, με απώτερο στόχο την ανάλυση και ερμηνεία της δογματικής τους διδασκαλίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιστορικοδογματική διερύνηση της Θεολογίας των αδελφών Κυδώνη διαπερνά τις εκκλησιαστικοπολιτικές εξελίξεις και την ερμηνεία της ησυχαστικής έριδας που συνετάραξαν τον ΙΔ’ αιώνα. Ο Πρόχορος και ο Δημήτριος Κυδώνης υπήρξαν φιλομαθείς και πολύπλευρες προσωπικότητες, χάρη στη γνώση της λατινικής γλώσσας που διέθεταν, διοχέτευσαν το κοινό τους ενδιαφέρον για τη σχολαστική Θεολογία στον κόσμο του Βυζαντίου. Ο Πρόχορος προβληματίστηκε ιδιαίτερα με βαθιάς φύσεως δογματικά ζητήματα και ιδιαίτερα με την διάκριση θείας ουσίας και θείων ενεργειών. Ως οπαδός της ακινάτειας Θεολογίας, αποδέχτηκε μια ουσία και ενέργεια , την ουσία του Θεού, αρνούμενος την περί Θαβωρίου φωτός διδασκαλία του Γρηγορίου Παλαμά. Η Θεολογία του Προχόρου καταδικάστηκε στην Σύνοδο του 1368, με την οποία κλείνει ο κύκλος των ησυχαστικών ερίδων. Ο Δημήτριος Κυδώνης σε αντίθεση με τον Πρόχορο, ασχολήθηκε με προβλήματα που έθεταν σε διχασμό την Ανατολή και τη Δύση. Το σπουδαιότερο ζήτημα που τον απασχόλησε υπήρξε η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος. Η ενασχόληση του με το ζήτημα του ησυχασμού και της διδασκαλίας του αγίου Γρηγορίου Παλαμά συνδέεται άρρηκτα με την καταδίκη του αδελφού του Προχόρου το 1368. Ο Δημήτριος παράλληλα με την πολιτική του δραστηριότητα ως πολιτικός αξιωματούχος της ύστερης βυζαντινής περιόδου, υπήρξε φιλοδυτικός αντιπαλαμιστής θεολόγος και μεταφραστής δυτικών εκκλησιαστικών συγγραφέων. Για την πληρέστερη κατανόηση του έργου και της διδασκαλίας των αδελφών Κυδώνη προτάσσεται στο πρώτο μέρος της εργασίας, ο βίος, η δράση και η συγγραφική δραστηριότητα του Προχόρου και του Δημητρίου. Παράλληλα εκτείθεται συνολικά η συγγραφική τους δραστηριότητα, τόσο η εκδοθείσα όσο και η χειρόγραφη. Επίσης παρουσιάζεται η κατάτμηση των έργων τους, με βάση το περιεχόμενό τους. Το δεύτερο μέρος, υπεισέρχεται στην ερμηνεία της δογματική Θεολογίας του Προχόρου και Δημητρίου Κυδώνη. Το τρίτο μέρος, προσεγγίζει ερμηνευτικά τη Χριστολογία και Τριαδολογία του Δημητρίου Κυδώνη. Το τέταρτο μέρος, επικεντρώνεται στη μελέτη της συνόδου του 1368, η οποία καταδίκασε τη Χριστολογία του Προχόρου. Επίκεντρο της μελέτης αποτελεί η δογματική Θεολογία που πραγματεύεται ο Πρόχορος, το περιεχόμενο των αιρετικών αποκλίσεων, η συνοδική αντιμετώπιση των επιχειρημάτων του αγιορείτη μοναχού. Ενώ στο τελευταίο μέρος, εξετάζεται η αντίδραση του αδελφού του Δημητρίου μέσω των γραπτών απολογιών του.