Γεωγραφίες της μεταναστευτικής εγκατάστασης και συναντήσεις με τη διαφορά στον αστικό χώρο: διαπραγματεύσεις κοινωνικών γειτνιάσεων και μικρο-διαχωρισμών στις γειτονιές της Αθήνας

Abstract

Situated at the intersections of urban studies, urban social geography, and migration studies, the PhD thesis engages with the geographies of migrant settlement in the city and its transformations, as well as the question (of the places) of encountering difference in urban space. The encounter with difference is conceptualized and explored as an undivided, open and dynamic process that includes, is constituted by, and reproduces the continuous negotiation of both sociospatial distances, boundaries, avoidance, micro-segregations, conflicts and violence, as well as sociospatial (interethnic and not only) proximities, contacts, affinities and cohabitation relationships in urban space. The concept of encounter is theoretically constructed through the conversation of different theoretical elaborations and approaches of "neighboring" / "proximity" and "distance" / "segregation", not as mutually exclusive concepts and processes but as coexisting procedures in the process of encounter. Aspects of immigrant settlement and (places of) encounter with difference are explored in the urban space of Athens, an environment of spatial proximity and inevitable encounters, with the encounter as a condition bringing about the question of encounter as a process and practice. The importance of the context is highlighted, both in terms of sociospatial transformations in the city, but also in terms of current political and social stakes, such as, among others, the issue of everyday and institutional racism and the multidimensional crises of recent years. The above are explored in Athens mainly through qualitative research methods (including 53 semi-structured and biographical interviews) focusing on the neighborhoods of Kolonos and Ak. Platonos as a case study, under an open perspective on space and scale. Settlement practices and encounters are explored both between immigrants and Greek residents, employees and visitors to the area, as well as between immigrants of different ethnicities and phases of settlement, specifically from Albania, Pakistan, and refugees settled since 2015. The PhD thesis highlights a series of transformations regarding immigrant settlement in various spaces and times of everyday life related directly to socio-political stakes of the time period, as well as a variety of interethnic and intraethnic encounters with multiple temporalities and spatialities. The encounter in the urban space emerges as a diverse process and practice in the intersections of social proximities and micro-segregations, a process that contains, reproduces, but also transcends multiple differences beyond ethnicity, through the constant negotiation of boundaries around ethnicity, the settlement phase and years of residence, legal status, gender, language, religion, class. The thesis also discusses the importance of places of encounter at multiple scales, micropublic places and counterspaces, places that the encounter presupposes but also creates, places that are created around both differences and similarities, places that involve interethnic relations of cohabitation, but also micro-segregations, appropriations that exclude, or the avoidance and everyday racism. The PhD thesis argues that the encounter and its places, as the right to the negotiation of difference, are a constitutive element of urban space and urban life.

Τοποθετημένη στις αλληλοτομίες των σπουδών της πόλης, της αστικής κοινωνικής γεωγραφίας, και των μεταναστευτικών σπουδών, η διατριβή καταπιάνεται με τις γεωγραφίες της μεταναστευτικής εγκατάστασης στην πόλη και των μεταλλαγών της, καθώς και με το ζήτημα (των τόπων) της συνάντησης με τη διαφορά στον αστικό χώρο. Η συνάντηση με τη διαφορά εννοιοδοτείται και διερευνάται ως μια ενιαία, ανοιχτή και δυναμική διαδικασία που εμπεριέχει, συγκροτείται από, και αναπαράγει τη συνεχή διαπραγμάτευση τόσο χωροκοινωνικών αποστάσεων, ορίων, αποφυγής, μικρο-διαχωρισμών, συγκρούσεων και βίας, όσο και χωροκοινωνικών (διεθνοτικών και όχι μόνο) γειτνιάσεων, επαφών, οικειοτήτων και σχέσεων συγκατοίκησης στον αστικό χώρο. Η έννοια της συνάντησης συγκροτείται θεωρητικά μέσα από τη συνομιλία διαφορετικών θεωρητικών επεξεργασιών και προσεγγίσεων γύρω από τη «γειτνίαση» / «εγγύτητα» και την «απόσταση» / «διαχωρισμό», ως έννοιες και διαδικασίες όχι αλληλοαποκλειόμενες αλλά συνυπάρχουσες στη διαδικασία της συνάντησης. Όψεις της μεταναστευτικής εγκατάστασης και (των τόπων) της συνάντησης με τη διαφορά διερευνώνται στον αστικό χώρο της Αθήνας, ένα περιβάλλον χωρικής εγγύτητας και αναπόφευκτων συναντήσεων, με τη συνάντηση ως συνθήκη να επιφέρει το ερώτημα της συνάντησης ως διαδικασίας και πρακτικής. Τονίζεται η σημασία του συγκείμενου, τόσο σε ό,τι αφορά τις χωροκοινωνικές μεταλλαγές στην πόλη, αλλά και σε ό,τι αφορά επίκαιρα πολιτικά και κοινωνικά διακυβεύματα, όπως μεταξύ άλλων το ζήτημα του καθημερινού και θεσμικού ρατσισμού και οι πολυδιάστατες κρίσεις των τελευταίων ετών. Τα παραπάνω μελετώνται στην Αθήνα μέσα από κυρίως ποιοτικές μεθόδους έρευνας (συμπεριλαμβανομένων 53 ημιδομημένων και βιογραφικών συνεντεύξεων) εστιάζοντας στις γειτονιές του Κολωνού και της Ακ. Πλάτωνος ως μελέτη περίπτωσης, υπό ένα ανοιχτό πρίσμα σε ό,τι αφορά τον χώρο και την κλίμακα. Διερευνώνται πρακτικές εγκατάστασης και συναντήσεις τόσο μεταξύ μεταναστών/τριών και ελλήνων/ίδων κατοίκων, εργαζόμενων και επισκεπτών της περιοχής, όσο και μεταξύ μεταναστών/τριών διαφορετικών εθνοτήτων και φάσεων εγκατάστασης, συγκεκριμένα από την Αλβανία, το Πακιστάν, και προσφύγων που εγκαταστάθηκαν από το 2015 και μετά. Η διατριβή αναδεικνύει μια σειρά μεταλλαγών της μεταναστευτικής εγκατάστασης σε ποικίλους χώρους και χρόνους της καθημερινότητας άμεσα συνδεδεμένων με κοινωνικοπολιτικά επίδικα της περιόδου, και μια ποικιλία διεθνοτικών και ομοεθνοτικών συναντήσεων με πολλαπλές χρονικότητες και χωρικότητες. Η συνάντηση στον αστικό χώρο αναδύεται ως μια ποικιλόμορφη διαδικασία και πρακτική στις αλληλοτομίες της κοινωνικής γειτνίασης και του μικρο-διαχωρισμού, μια διαδικασία που εμπεριέχει, αναπαράγει, αλλά και ξεπερνάει πολλαπλές διαφορές πέρα από την εθνοτική, μέσα από τη συνεχή διαπραγμάτευση ορίων γύρω από την εθνότητα, τη φάση εγκατάστασης και τα χρόνια παραμονής, το νομικό καθεστώς, το φύλο, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την τάξη. Αναδεικνύεται επίσης η σημασία των τόπων της συνάντησης σε πολλαπλές κλίμακες, οι μικροδημόσιοι τόποι και οι αντιχώροι, οι τόποι που η συνάντηση προϋποθέτει αλλά και δημιουργεί, τόποι που συγκροτούνται τόσο γύρω από διαφορές, όσο και γύρω από ομοιότητες, τόποι που ενέχουν διεθνοτικές σχέσεις συγκατοίκησης αλλά και μικρο-διαχωρισμούς, οικειοποιήσεις που αποκλείουν, ή την αποφυγή και τον καθημερινό ρατσισμό. Η διατριβή υποστηρίζει πως η συνάντηση και οι τόποι της, ως το δικαίωμα στη διαπραγμάτευση της διαφοράς, αποτελούν συγκροτητικό στοιχείο του αστικού χώρου και της αστικής ζωής.