Intellectual capital in the banking sector: disclosure, key-stakeholders’ perceptions and value relevance

Abstract

Knowledge economies are characterised from the complexity of value creation paths and the dominant role of intangible resources therein. Intellectual capital, as defined by accounting theorists, refers to intangible resources and their synergies, the interactions between them or with the physical and financial capital elements, called flows. Intellectual capital comprises a significant percentage of the modern business value. The inadequacy of accounting systems to effectively present companies’ capacity in intangible resources leads to inaccurate or distorted financial reports, resulting in information asymmetry and deficiencies in management execution. This thesis focuses on intellectual capital reporting for banking organisations. It examines the involvement of intangible elements in the banks’ value creation process to contribute to the ‘holy grail’ of the IC accounting area, the development of a reliable reporting system for IC. The investigation is carried out both from the perspectives of bank managers and analysts. The reporters' perspective of the IC elements’ value is examined by searching accounting narratives using content analysis. The search delves into the importance that reporters attribute to stocks of IC resources. Additionally, an innovative implementation of the method proposed by this thesis offers the opportunity to explore the interaction and synergies of IC elements that lead to value creation. The volume and frequency of reporting for IC elements and flows, that indicates each element or flow corresponding importance, has been recorded. The study analyses the four systemic Greek banks’ annual reports for 2007, 2009, and 2011, which enables us to make longitudinal comparisons between the banks. The proposed framework that was designed after the systematic study of the annual reports is, in essence, an adaptation of Guthrie and Petty’s (2000) popular framework for the banking sector. The contribution of experts through a Delphi process method during the development of the model enhances the framework’s reliability and accuracy. The study follows an equally dynamic approach from the users' point of view. The framework of resources that were subject to reporting in the Greek banks’ annual reports form the basis for a survey focused on analysts. Their considerable expertise in company valuation and their role as a communication node between companies and investors holds them the most appropriate users to express their opinion on developing a reliable reporting framework. Based on the findings, the study offers substantial contributions concerning analysts’ perspective on IC value. Firstly, it allows observing the importance analysts attribute to IC, per category, subcategory, and indicator. Then, it allows for a comparison between the perspectives of analysts and reporters where similarities and differences were found. Further, by utilising multivariate analysis, it examines the structure and investigates the dimensionality of each subcategory of the reporting framework, which was introduced in the previous section. Measurement models were developed, and theoretical constructs were specified for each one of the three fundamental dimensions (human, organisational and relational capital) that comprise IC value. Additionally, an overall construct for IC value is provided based on the first models’ data. The models were found to adequately fit the data selected and were successfully assessed for their reliability, discriminant, and convergent validity. Through those models this thesis clearly defines the domain of organisational capital, relational capital, human capital and overall IC constructs. Furthermore, the relationships among indicators, dimensions and constructs are defined to allow for a detailed understanding of the analysts’ notion of the IC structure and the difference from reporters’ perspective. As outcomes of this stage indicate, analysts have a more detailed structure of IC value in mind compared to reporters. The findings of this study corroborate to the main research question of this study, which is the realisation of the reporters and analysts’ perception of IC components’ value and involvement in value creation paths. Most important, the creation of a model suitable for IC reporting in banking organisations could be supported based on the results of this thesis.

Οι σύγχρονες οικονομίες χαρακτηρίζονται από την πολυπλοκότητα των διαδικασιών δημιουργίας αξίας και τον κυρίαρχο ρόλο των άυλων πόρων σε μέσα σε αυτές. To νοητικό κεφάλαιο αποτελείται, με βάση τους θεωρητικούς της λογιστικής, από τους άυλους πόρους και τις συνέργειες, αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους ή με στοιχεία φυσικού ή του οικονομικού κεφαλαίου των επιχειρήσεων που καλούνται ροές. Αποτελεί σημαντικό μέρος της αξίας των σύγχρονων επιχειρήσεων. Η αδυναμία των λογιστικών συστημάτων να παρουσιάσουν την αξία των άυλων πόρων που έχουν οι επιχειρήσεις στην κατοχή τους οδηγεί σε περιορισμένη ικανότητα πληροφόρησης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, προβλήματα ασυμμετρίας στην ενημέρωση των ενδιαφερομένων και αναποτελεσματικότητα κατά την άσκηση διοίκησης. Αυτή η διατριβή επικεντρώνεται στη δημοσιοποίηση νοητικού κεφαλαίου των τραπεζικών οργανισμών. Εξετάζει την συμμετοχή του νοητικού κεφαλαίου στις διαδικασίες παραγωγής αξίας των τραπεζών για να συμβάλει στον απώτερο στόχο της περιοχής της λογιστικής, που αναζητά την ανάπτυξη ενός αξιόπιστου συστήματος για τη δημοσιοποίηση πληροφορίων σχετικών με το νοητικό κεφάλαιο. H έρευνα πραγματοποιείται τόσο από την πλευρά των τραπεζικών στελεχών όσο και από την πλευρά των αναλυτών. Από την πλευρά των τραπεζικών στελεχών η αξία των στοιχείων του νοητικού κεφαλαίου ερευνάται με την χρήση ανάλυσης περιεχομένου της σχετικής δημοσιοποίησης. Αρχικά η έρευνα επικεντρώνεται στην αξία που αποδίδουν τα τραπεζικά στελέχη στα στοιχεία του νοητικού κεφαλαίου. Πρόσθετα, μια καινοτομική εφαρμογή της μεθόδου που προτείνεται από τη συγκεκριμένη διατριβή προσφέρει την δυνατότητα να διαπιστώσουμε τις αλληλεπιδράσεις και συνέργειες μεταξύ των στοιχείων του νοητικού κεφαλαίου που οδηγούν στη δημιουργία αξίας. Η ποσότητα και η συχνότητα εμφάνισης κάθε στοιχείου νοητικού κεφαλαίου που αναδεικνύει την σχετική σημαντικότητα κάθε ενός από αυτά καταγράφεται. Στο πλαίσιο της διατριβής εξετάζονται οι ετήσιες εκθέσεις των τεσσάρων συστημικών ελληνικών τραπεζών για τα έτη 2007, 2009, 2011. Αυτό δίνει τη δυνατότητα για διαχρονικές συγκρίσεις και συγκρίσεις μεταξύ τραπεζικών ιδρυμάτων. Το πλαίσιο των στοιχείων του νοητικού κεφαλαίου που προκύπτει από τη συστηματική ανάλυση των ετήσιων εκθέσεων αποτελεί προσαρμογή στα δεδομένα του τραπεζικού τομέα του γνωστού στη συγκεκριμένη ερευνητική περιοχή πλαισίου των Guthrie and Petty, 2000. H γνώμη ειδικών, που αποκτήθηκε μέσω της διαδικασίας Delphi, κατά την ανάπτυξη του μοντέλου, ενίσχυσε την αξιοπιστία και την ακρίβεια του. Η διατριβή ακολουθεί έναν επίσης δυναμικό τρόπο κατά τη διερεύνηση της γνώμης των αναλυτών. Το πλαίσιο των πόρων που βρέθηκαν να αποτελούν αντικείμενο δημοσιοποίησης από τις τράπεζες αποτελεί τη βάση για την εμπειρική έρευνα που στοχεύει στη διερεύνηση της γνώμης των αναλυτών. Η αξιοσημείωτη εξειδίκευση τους σε θέματα αποτίμησης της αξίας των επιχειρήσεων καθώς και ο ρόλος τους σαν κόμβοι επικοινωνίας μεταξύ των επιχειρήσεων και του επενδυτικού κοινού τους κάνει τους πιο κατάλληλους χρήστες λογιστικής πληροφόρησης για να εκφράσουν γνώμη για τη δημιουργία ενός μοντέλου δημοσιοποίησης. Βασισμένη στα αποτελέσματα της έρευνας η διατριβή συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση της γνώμης των αναλυτών για την αξία των στοιχείων του νοητικού κεφαλαίου. Πρώτα επιτρέπει την διερεύνηση της σημαντικότητας που δίνουν οι αναλυτές σε κάθε κατηγορία, υποκατηγορία και επιμέρους στοιχείο του νοητικού κεφαλαίου. Παράλληλα επιτρέπει τη σύγκριση της γνώμης τους με αυτή των στελεχών των τραπεζών. Στη σύγκριση αυτή διαφαίνονται και ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες. Περαιτέρω με πολυμεταβλητή στατιστική ανάλυση βρίσκουμε τις διαστάσεις κάθε μιας από τις από τις τρεις κατηγορίες του νοητικού κεφαλαίου (οργανωσιακό, σχεσιακό, ανθρώπινο κεφάλαιο). Αναπτύσσονται εμπειρικά μοντέλα και συγκεκριμενοποιούνται θεωρητικές δομές για κάθε μια από τις κατηγορίες αυτές. Βασισμένοι στα δεδομένα των κατηγοριών αναπτύσσουμε ένα μοντέλο για το συνολικό νοητικό κεφάλαιο. Τα μοντέλα ελέγχθηκαν για την ανταπόκριση τους στα εμπειρικά δεδομένα, την αξιοπιστία και την εγκυρότητα τους. Μέσα από αυτά τα μοντέλα η διατριβή ξεκαθαρίζει το πεδίο για το οργανωσιακό, το σχεσιακό, το ανθρώπινο κεφάλαιο, και το συνολικό νοητικό κεφάλαιο. Βρίσκει τις διαστάσεις και τα στοιχεία που απαρτίζουν τα μοντέλα αυτά καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις. Η μελέτη δείχνει πως οι αναλυτές έχουν στο μυαλό τους πιο αναλυτική, λεπτομερή δομή για κάθε μοντέλο από το αντίστοιχο πλαίσιο που προκύπτει από τα τραπεζικά στελέχη. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης συνεισφέρουν στη βασική της επιδίωξη της διατριβής που είναι η διαπίστωση της γνώμης των τραπεζικών στελεχών και των αναλυτών για την αξία των στοιχείων του νοητικού κεφαλαίου και τη συμμετοχή του στην δημιουργία αξίας για τις τράπεζες. Η ανάπτυξη ενός μοντέλου κατάλληλου για τη δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικών με το νοητικό κεφάλαιο θα μπορούσε να υποστηριχθεί από τα ευρήματα της παρούσας διατριβής.