Η απαγόρευση της βρώσεως χοιρινού κρέατος στον Ισραήλ και η άρση της στην Καινή Διαθήκη

Abstract

The subject of the dissertation is divided into two parts. The first part concerns the question of the prohibition of pork consumption among the Israelites and the second is the abolition of the prohibition in the New Testament. We initially provide an overview of the research on dietary taboos and on the rules of the Pentateuch by various scientific fields. We highlight the importance of nutrition in the history of civilizations, while the consequences of the advent of agriculture are also presented. The perceptions of pig raising and consumption by various ancient cultures are detailed. The link between pig farming and respective environmental conditions is established. The stance of Islam on this issue is also examined.The study then focuses on Judaism. Archaeological data about the evolution of pig farming in various areas of Palestine until the 10th century BC are presented. The most prominent modern interpretations surrounding the prohibitions of Leviticus and Deuteronomy are described, that of Symbolic Anthropology regarding the clean-unclean and holy-profane dualism, as expressed by Mary Douglas, and the anthropological school of Cultural Materialism, focusing on the sustainability of pig farming in the Middle East, as expressed by Marvin Harris. We propose a scheme which utilizes both approaches complementing each other, because we deem that each one corresponds to different historical periods. The school of Cultural Materialism adequately explains the repulsion of many Near Eastern peoples towards pork. Symbolic Anthropology explains most satisfactorily the robustness of the prohibition when Judaism experiences gentile threats and the diaspora. We examine the aspect of the Mosaic Law as a means for the preservation of Jewish identity, and the role of the avoidance of pork in prejudices against the Jews by other cultures.The second part of the question is the abolition of the prohibition against eating pork in the New Testament. The various trends in Judaism during the time of Jesus are outlined and Jesus is introduced as an interpreter of the Law, which he proclaims that he came to fulfill. Through his speeches and descriptions of his conflicts with the Pharisees in the gospels, we see how the interpretation of the Law shifts from external to internal purity, until the declaration that "what goes into someone’s mouth does not defile them, but what comes out of their mouth..." (Mt. 15:11). However, the healing of the demon-possessed in the land of Gerasenes and Jesus' references to pigs and dogs as types of reprehensible human behaviors require specific interpretation, for which various interpretive keys, philological and historical data, as well as the patristic writings are utilized.The thesis deals with the perception of the Law in the ancient Church. Particular importance is attributed to the work of Paul, who recognized the Law as an instrument for diagnosing sin, but concluded that due to the inability of mankind to fulfill it, the Law trapped mankind into sin. Thus, he highlighted salvation in Christ and preached it to the Gentiles, without questioning that the Law had been given by God. The conflicts concerning the Law within the ancient Church are analyzed, with emphasis on the problem of the meat offered to idols. The vision of Peter in the Acts is examined on the basis of the eschatological perspective of the restoration of the Creation, as well as within the context of the apocalyptic genre. The Apostolic Synod, its interpretive and philological problems are analyzed. The consequences of the Synod on the Church in East and West are shown through canonical and patristic texts. In the Appendix of the dissertation we approach the idea of the restoration of Creation within Judaism and Christianity and we refer to issues of Ecotheology.

Το θέμα της διατριβής διαιρείται σε δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά το ερώτημα της απαγόρευσης της βρώσεως χοιρινού κρέατος στους Ισραηλίτες και το δεύτερο την άρση της στην Καινή Διαθήκη. Στο πρώτο σκέλος γίνεται επισκόπηση της έρευνας επί των διατροφικών ταμπού και επί των κανόνων της Πεντατεύχου από διάφορα επιστημονικά πεδία. Παρατίθενται στοιχεία αναφορικά με την σημασία της διατροφής στην ιστορία των πολιτισμών, ενώ επισημαίνονται οι συνέπειες της έλευσης της γεωργίας. Εκτίθενται αναλυτικά οι αντιλήψεις περί εκτροφής και βρώσεως χοίρων σε ποικίλους αρχαίους πολιτισμούς. Διαπιστώνεται σύνδεση της αντιμετώπισης της χοιροτροφίας με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές συνθήκες. Εξετάζεται η στάση του Ισλάμ.Η μελέτη στη συνέχεια επικεντρώνεται στον Ιουδαϊσμό. Παρατίθενται αρχαιολογικά δεδομένα περί της εξέλιξης της χοιροτροφίας σε διάφορες περιοχής της Παλαιστίνης μέχρι τον 10ο αιώνα π.Χ.. Εκτίθενται οι κυριότερες σύγχρονες ερμηνείες γύρω από τις απαγορεύσεις του Λευιτικού και του Δευτερονομίου, αυτή της Συμβολικής Ανθρωπολογίας γύρω από τον δυϊσμό καθαρού-ακαθάρτου και ιερού-βέβηλου, όπως διατυπώθηκε από τη Mary Douglas, και της ανθρωπολογικής σχολής του Πολιτισμικού Υλισμού, που επικεντρώνεται στη βιωσιμότητα της εκτροφής χοίρων στη Μέση Ανατολή, όπως διατυπώθηκε από τον Marvin Harris. Προτείνεται εκ μέρους μας ένα σχήμα αλληλοσυμπλήρωσης των δύο προσεγγίσεων, καθώς κρίνουμε ότι έκαστη ανταποκρίνεται περισσότερο σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Η σχολή του Πολιτισμικού Υλισμού εξηγεί επαρκώς την άπωση πολλών λαών της Εγγύς Ανατολής προς το χοίρειο κρέας. Η Συμβολική Ανθρωπολογία εξηγεί πιο ικανοποιητικά για εμάς την ανθεκτικότητα της απαγόρευσης στον Ιουδαϊσμό όταν δοκιμάζεται από απειλές από τα Έθνη και την διασπορά. Εξετάζουμε τη διάσταση του Μωσαϊκού Νόμου ως μέσο διατήρησης της ιουδαϊκής ταυτότητας και διαπιστώνεται ο ρόλος της αποφυγής του χοίρειου κρέατος σε προκαταλήψεις κατά των Ιουδαίων από άλλους πολιτισμούς.Το δεύτερο σκέλος του θέματος είναι η άρση της απαγόρευσης βρώσεως χοιρινού στην Καινή Διαθήκη. Εκτίθεται το περίγραμμα των διαφόρων τάσεων του Ιουδαϊσμού κατά τους χρόνους του Ιησού και παρουσιάζεται ο Ιησούς ως ερμηνευτής του Νόμου, που διατρανώνει ότι ήλθε για να τον εκπληρώσει. Μέσα από τους λόγους του και ευαγγελικές περιγραφές των συγκρούσεών του με τους Φαρισαίους εκτίθεται το πώς η ερμηνεία του Νόμου μεταφέρεται από την εξωτερική στην εσωτερική καθαρότητα, προκειμένου να οδηγηθούμε στη διακήρυξη ότι «οὐ τὸ εἰσερχόμενον εἰς τὸ στόμα κοινοὶ τὸν ἄνθρωπον ἀλλὰ τὸ ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ στόματος…» (Μθ. 15,11). Ωστόσο η θεραπεία του δαιμονιζομένου στη χώρα των Γερασηνών και οι αναφορές του Ιησού σε χοίρους και κύνες ως τύπους κατακριτέων ανθρώπινων συμπεριφορών χρήζουν ιδιαίτερης ερμηνείας, για την οποία αξιοποιούνται διάφορες ερμηνευτικές κλείδες, φιλολογικά και ιστορικά δεδομένα, καθώς και η πατερική γραμματεία.Η διατριβή ασχολείται με την πρόσληψη του Νόμου από την αρχαία Εκκλησία. Ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στο έργο του Παύλου, που αναγνώρισε τον Νόμο ως όργανο διάγνωσης της αμαρτίας, αλλά εκτίμησε ότι ένεκα της αδυναμίας του ανθρώπου να τον εκπληρώσει, ο Νόμος εγκλώβισε τον άνθρωπο στην αμαρτία. Με αυτόν τον τρόπο προέταξε την εν Χριστώ σωτηρία και την κήρυξε στα Έθνη, δίχως να αμφισβητήσει τον θεόδοτο χαρακτήρα του Νόμου. Αναλύονται οι διενέξεις περί του Νόμου στην αρχαία Εκκλησία, με έμφραση στο πρόβλημα των ειδωλοθύτων. Εξετάζεται το όραμα του Πέτρου στις Πράξεις των Αποστόλων επάνω στη βάση της εσχατολογικής προοπτικής της αποκαταστάσεως της Δημιουργίας, καθώς και στο πλαίσιο του αποκαλυπτικού λόγου. Αναλύεται η Αποστολική Σύνοδος, τα ερμηνευτικά και φιλολογικά της προβλήματα. Οι συνέπειες της Συνόδου στην Εκκλησία σε Ανατολή και Δύση παρουσιάζονται μέσα από κανονικά και πατερικά κείμενα. Στο Παράρτημα της διατριβής προσεγγίζεται η ιδέα της αποκαταστάσεως της Δημιουργίας σε Ιουδαϊσμό και Χριστιανισμό και γίνεται αναφορά σε θέματα Οικοθεολογίας.