Creating the everyday commons: spatial patterns of sharing culture

Abstract

People in neighborhoods across the world, come up with creative ways to satisfy their daily needs through sharing and collaboration, by creating alternative solutions that are resourceful and socially engaging. These creative communities based on sharing, provide local solutions through a more substantial use of human, environmental, and economic resources. Since the mid-2000s, sharing and collaborative practices have received increased attention mainly because of socio-economic rapid changes within cities and the wider use of online services. This thesis recognizes sharing culture as a potential pathway towards more inclusive and environmentally sustainable societies and identifies three main lines of inquiry based on research areas that necessitate further investigation. The first line of inquiry relates to the semantics and value of sharing culture. The rise of sharing economy has led to an ideologicalcontestation over the meaning of sharing, placing under the same umbrella contradicting practices and thus demanding further examination. The second line of inquiry aims to investigate how sharing practices emerge and evolve over time, what challenges they face,and identify transitional pathways towards sharing culture. Finally, and most importantly, the third line of inquiry seeks to identify spatial patterns of sharing culture. Within the fields of sharing culture, collaboration, and urban commons, the relationship between space and sharing practices within urban contexts has been studied from sociological, political, and geographical perspectives. Nevertheless, there is room for further investigation from an architectural and urban design perspective, on how sharing practices emerge in urban neighborhoods and how space influences them. Specifically, this thesis aims to uncover spatial patterns on three distinct spatial scales: building, threshold, and urban. On the building scale, spatial patterns are explored regarding the relationship between the practices and the spaces they occupy; on the threshold scale, spatial patterns that relate to the interaction between the practice and the broader community; while on the urban scale, patterns of urban dynamics, land use, exposure, and local networks are investigated regarding the practices’ locale. Along these three lines of inquiry, this dissertation offers four main contributions. The first one is a theoretical framework of sharing culture identifying: a taxonomy of how it can embedin everyday life, the value it brings to both communities and individuals, and the ways that sharing practices can amplify their impact by scaling-from-within. This framework was developed through a semi-systematic literature review on sharing, combined with findings from fieldwork, and by using Max-Neef ’s model of human needs’ satisfaction.The second contribution is building an interdisciplinary research framework to study sharing culture and reveal its spatial patterns through a situated approach, which synthesizes methods from social sciences and theories of practice, architecture, urban design and planning. Specifically, the research framework proposes a combination of qualitative analysis of participants interviews and online documents, with observations, architectural drawings, and extensive cartography to study spatial conditions across all three scales. The third contribution is the application of the interdisciplinary research framework on sharing culture practices in London, UK, and Athens, Greece, resulting in four in-depth case studies with thick description and spatial findings across all three scales: building, threshold, and urban. The findings from the case studies are further substantiated by additional literature review on theories of social change, transition design, and sharing practices to create the fourth and last contribution of this thesis: a series of actionable spatial patterns. The spatial patterns of sharing culture showcase – both in a descriptive and propositional manner – spatial conditions that enable sharing culture. They aim to prompt designers and communities to view sharing practices through a spatial lens and help them leverage space as a catalyst for sharing culture.

Πολίτες σε γειτονιές ανά τον κόσμο βρίσκουν δημιουργικούς τρόπους να ικανοποιούν καθημερινές ανάγκες μέσω συνεργατικών διαδικασιών και πρακτικών διαμοιρασμού. Με αυτόν τον τρόπο, οι εκκολαπτόμενες πρακτικές διαμοιρασμού σε τοπικό επίπεδο έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν λύσεις εμμέσως σε διάφορες τοπικές ανάγκες, επιτυγχάνοντας μια πιο ουσιαστική χρήση ανθρώπινων, περιβαλλοντικών και οικονομικών πόρων. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι συνεργατικές πρακτικές διαμοιρασμού έχουν δει έντονη αύξηση, κυρίως λόγω ραγδαίων κοινωνικοοικονομικών αλλαγών και κρίσεων στα αστικά κέντρα, αλλά και λόγω της ευρείας χρήσης της τεχνολογίας και των μέσων δικτύωσης, τα οποία έδρασαν καταλυτικά. Οι πρακτικές αυτές παρουσιάζουν ένα φάσμα που εκτείνεται από πρακτικές commoning, μέχρι πιο τυπικών συνεργατικών υπηρεσιών. Οι πρακτικές αυτές επιτρέπουν σε τοπικές κοινότητες να επιλύσουν καθημερινές ανάγκες συλλογικά και να δημιουργήσουν μια τοπική κουλτούρα διαμοιρασμού (sharing culture), παρέχοντας έτσι μια εναλλακτική λύση για πιο βιώσιμες και κοινωνικά δίκαιες πόλεις.Η διδακτορική διατριβή ακολούθησε τρεις κύριες ερευνητικές γραμμές. Η πρώτη εμβάθυνε στη σημασιολογία, τις αξίες και τα οφέλη της κουλτούρας διαμοιρασμού. Αυτό κρίθηκε αναγκαίο γιατί μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της ανόδου των πρακτικών της οικονομίας του διαμοιρασμού (sharing economy), η έρευνα πάνω σε θέματα διαμοιρασμού οδηγήθηκε σε μια ιδεολογική αμφισβήτηση της έννοιας του, συγχέοντας μεταξύ τους αντιφατικές πρακτικές συνεργατικότητας και οικονομικού κέρδους. Η δεύτερη ερευνητική γραμμή εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο αναδύονται και εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου πρακτικές διαμοιρασμού στην πόλη. Τι είδους προκλήσεις αντιμετωπίζουν και ποιες είναι πιθανές μεταβατικές οδοί προς μια διευρυμένη κουλτούρα διαμοιρασμού; Η τρίτη και κυριότερη γραμμή έρευνας επιδίωξε να εντοπίσει χωρικά μοτίβα της κουλτούρας του διαμοιρασμού. Στον τομέα των αστικών κοινών (urban commons), υπήρχε περιορισμένη έρευνα για τη σχέση μεταξύ συνεργατικών πρωτοβουλιών διαμοιρασμού και χώρου. Συνεπώς, η έρευνα εστίασε στον εντοπισμό χωρικών μοτίβων των πρακτικών διαμοιρασμού. Αντλώντας από τα πεδία των αστικών κοινών, των κοινωνικών πρακτικών (social practice theory), καθώς και την αρχιτεκτονική και τον αστικό σχεδιασμό, μελετήθηκαν σύγχρονες περιπτώσεις συνεργατικών πρωτοβουλιών διαμοιρασμού σε Λονδίνο και Αθήνα, με στόχο τον εντοπισμό των βασικών χωρικών χαρακτηριστικών των πρωτοβουλιών αυτών, τα οποία ήταν καίρια στην εξέλιξη τους. Συγκεκριμένα, η παρούσα διατριβή στόχευσε στην ανάδειξη χωρικών μοτίβων σε τρεις διακριτές χωρικές κλίμακες: του κτηρίου, του κατωφλιακού χώρου, και της πόλης. Στην κλίμακα του κτηρίου, διερευνάται η σχέση μεταξύ των πρωτοβουλιών, των χώρων που καταλαμβάνουν και της αρχιτεκτονικής τους δομής. Στην κλίμακα του κατωφλίου, τα χωρικά μοτίβα που σχετίζονται με την αλληλεπίδραση μεταξύ της πρωτοβουλίας και της ευρύτερης κοινότητας που τα περιβάλλει. Τέλος, στην αστική κλίμακα, διερευνώνται πολεοδομικά και χωροτακτικά στοιχεία όπως χρήσεις γης, τοποθέτηση στην πόλη και οπτική, και τοπικά δίκτυα.Μέσα από αυτές τις τρεις γραμμές έρευνας, η διατριβή έχει τέσσερις κύριες συνεισφορές στη γνώση γύρω από το διαμοιρασμό, τα αστικά κοινά και τον χωρικό σχεδιασμό. Η πρώτη συνεισφορά είναι (1) το θεωρητικό πλαίσιο της «κουλτούρας διαμοιρασμού» (sharing culture), το οποίο τη διαχωρίζει από την οικονομία διαμοιρασμού, προσφέρει μια ταξινόμηση των τρόπων με τον οποίο μπορεί να ενσωματωθεί στην καθημερινή ζωή, αναγνωρίζει τα οφέλη που προσφέρει στα εμπλεκόμενα άτομα αλλά και στις ευρύτερες κοινότητες τους και εντοπίζει μεθόδους διεύρυνσης τους. Η δεύτερη συνεισφορά είναι (2) η οικοδόμηση ενός διεπιστημονικού ερευνητικού πλαισίου για τη μελέτη της κουλτούρας διαμοιρασμού, των αστικών κοινών και της διερεύνησης των χωρικών τους μοτίβων μέσω μιας προσέγγιση «εν-τοπισμού» στην παραγωγή γνώσης, η οποία συνθέτει μεθόδους από κοινωνικές επιστήμες και τις θεωρίες της πρακτικής, αλλά και αρχιτεκτονικής, αστικού και χωρικού σχεδιασμού. Η τρίτη συμβολή είναι (3) η εφαρμογή του διεπιστημονικού πλαισίου έρευνας σε περιπτώσεις συνεργατικών πρωτοβουλιών διαμοιρασμού, με αποτέλεσμα τέσσερις σε βάθος μελέτες περίπτωσης με πυκνή περιγραφή και χωρικά ευρήματα και στις τρεις κλίμακες (κτίριο, κατώφλι και πόλη). Τα ευρήματα από τις περιπτωσιολογικές μελέτες τεκμηριώνονται περαιτέρω από πρόσθετη βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με τις θεωρίες κοινωνικής αλλαγής, το σχεδιασμό μετάβασης (transition design) και τις πρακτικές διαμοιρασμού για τη δημιουργία της τελευταίας συνεισφοράς αυτής της διατριβής: (4) μια σειρά χωρικών μοτίβων (spatial patterns). Τα χωρικά μοτίβα παρουσιάζουν χωρικές συνθήκες που υποστηρίζουν την κουλτούρα διαμοιρασμού σε αστικές γειτονιές, παροτρύνοντας τους ειδικούς του χωρικού σχεδιασμού, τις τοπικές κοινότητες, αλλά και την τοπική αυτοδιοίκηση να αξιοποιήσουν το χώρο ως καταλύτη για τοπικές συνεργατικές πρακτικές διαμοιρασμού στην πόλη.