Ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης των γυναικών (γυμναστικής και μουσικής) στον αρχαίο ελληνικό κόσμο

Abstract

The purpose of this investigation is to examine the nature of the physical activities of women in the Bronze Age and historic Greece. In addition, this study attempts to throw considerable light upon the character of these activities. Much has been written on the subject of sports and physical education in ancient Greece with emphasis always placed on men's sports and games, with the notable exception of Sparta. It is surprising that the experts in ancient Greek physical education and athletics, the historian, the archaeologist and the sport historian in particular have ignored so substantial an area of women's conduct, as that occupied by physical activities. From the archaeological finds is evident that women did take part in sports, games and dances in Minoan Crete. From the very beginning these activities were mainly religious in nature, however they changed their character from religious to secular or semi secular as time went on. This substantial change can be seen in a number of sports and games including religious dances and bull leaping. In the Mycenaean Greece the picture is almost the same. Special care, notice and consideration should be given to the Homeric notion on this particular issue, which is both helpful and at the same time misleading, since the material evidence from some parts of the mainland Greece is not always in Homer's side. Scholars are in agreement about the participation of Spartan women in games, religious processions, dances, and musical contests both divine and secular in nature. This was due to the fact that the Spartan lawgiver granted special privileges to women in the historical age. It is true that such freedom for women was a rarity in the ancient Greek world. It is a widely held assumption that women in classical Athens lived a life of complete isolation with no participation in physical activities whatsoever. The interpretation of the material evidence from Attica however clearly shows that women participate in games, mainly races, practice swimming or engaging in a number of dances, mostly devotional in nature. Today, many authors are very reluctant to admit that these finds represent or portray Athenian women. It appears that these activities, that have their origin in the Bronze Age, changed some of their aspects from purely holy, spiritual and divine to secular. This is usually the case with almost all women's physical activities in the ancient Greek world, that is, their complete or partial transformation from divine to secular and not the other way around. In other words this investigation, inter alia, points out and presents the evolution of women's physical activities in the ancient Greek world.

Σκοπός αυτής της έρευνας είναι η εξέταση του χαρακτήρα των σωματικών δραστηριοτήτων των κοριτσιών της Εποχής του Χαλκού και ιστορικής περιόδου της Ελλάδας. Επιπρόσθετα, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να ρίξει αρκετό φως στη φύση των δραστηριοτήτων αυτών. Πολλά έχουν γραφτεί για το θέμα των σπορ και της φυσικής αγωγής στην αρχαία Ελλάδα, με έμφαση πάντοτε στη Φυσική Αγωγή των νέων. Είναι απορίας άξιο το γεγονός ότι οι ειδικοί σε θέματα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της αρχαίας Ελλάδας όπως οι ιστορικοί, οι αρχαιολόγοι και ιστορικοί της Φυσικής Αγωγής δεν έχουν ασχοληθεί επαρκώς με μία τόσο σπουδαία μελέτη όπως αυτή των φυσικών δραστηριοτήτων των κοριτσιών. Από τα αρχαιολογικά ευρήματα γίνεται γνωστό ότι οι γυναίκες της Μινωικής Κρήτης έπαιρναν μέρος σε αγώνες και χορούς. Από την αρχή, η φύση των δραστηριοτήτων αυτών ήταν τελετουργική, όμως με το πέρασμα του χρόνου μεταμορφώνονταν εν μέρει ή εξ ολοκλήρου σε κοσμική. Αυτή η σημαντική αλλαγή φαίνεται καθαρά τόσο στους χορούς της Μινωικής Κρήτης όσο και στα ταυροκαθάψια. Στην κυρίως Ελλάδα της Εποχής του Χαλκού η εικόνα παραμένει σχεδόν ίδια. Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ομηρική διήγηση όσον αφορά το θέμα αυτό, δεδομένου ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα δε φαίνεται να στηρίζουν πάντα την ομηρική θέση. Σήμερα οι ειδικοί συμφωνούν σχετικά με τη συμμετοχή των γυναικών της Σπάρτης σε λατρευτικές τελετές, χορούς και αγώνες μουσικής. Η συμμετοχή αυτή ήταν αποτέλεσμα των ειδικών προνομίων που έδωσε ο νομοθέτης στις γυναίκες της Σπάρτης, κάτι πρωτόγνωρο για τον ελληνικό χώρο. Μία άποψη σχεδόν γενικά αποδεκτή είναι αυτή της πλήρους απομόνωσης των γυναικών της Αθήνας στο σπίτι και στα καθήκοντα του σπιτιού, χωρίς καμία πρόσβαση σε φυσικές δραστηριότητες. Όμως η ερμηνεία των αρχαιολογικών ευρημάτων σε διαφορετικές περιοχές της Αττικής φανερώνει ότι οι γυναίκες στην Αττική έπαιρναν μέρος σε αγώνες, κυρίως σε δρόμους ταχύτητας, μάθαιναν κολύμβηση και εκτελούσαν χορούς, κυρίως θρησκευτικού χαρακτήρα. Σήμερα, πολλοί ερευνητές είναι απρόθυμοι να δεχτούν ότι τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης παρουσιάζουν ή απεικονίζουν γυναίκες της Αθήνας της κλασικής περιόδου. Φαίνεται ότι τα ευρήματα αυτά, που απεικονίζουν τις γυναίκες να τρέχουν ή να χορεύουν, έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα της Εποχής του Χαλκού, όμως είναι φανερό ότι κατά την κλασική περίοδο οι δραστηριότητες αυτές έχουν χάσει ένα μεγάλο μέρος του θρησκευτικού τους χαρακτήρα υπέρ του κοσμικού. Από τη μελέτη αυτή γίνεται γνωστό ότι αυτή ήταν κυρίως η πορεία των φυσικών δραστηριοτήτων των γυναικών από την Εποχή του Χαλκού στους μετέπειτα χρόνους, δηλαδή η αλλαγή του χαρακτήρα τους από θρησκευτικό σε κοσμικό και όχι το αντίθετο. Με άλλα λόγια η εργασία αυτή παρουσιάζει, εκτός των άλλων, την εξέλιξη των φυσικών δραστηριοτήτων των γυναικών στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο.