A cross-cultural analysis of curatorial practices: byzantine exhibitionary complexes in three European national museums

Abstract

This thesis presents three main arguments. First, that curating in national museums is a process of meaning making and that the exhibitionary meaning is situated in and mediated by culture, thus, the products of curatorial work, i.e. the ‘exhibitionary complexes’ are complex political and cultural constructions. Second, that the exhibitionary complexes’ final visual outcome, i.e. the exhibitionary complexes’ images and texts result in the presentation of ‘mythological’ constructs of Byzantium as the only ‘truth’ to their audiences. Third, that what is finally communicated through the presentation of ‘mythological’ constructs of Byzantium is ‘national’ identity and dominant cultural values. The latter is effected through the representation of the Byzantine Empire as part of the identity of the dominant cultural group of the country to which each national museum belongs.‘National’ identity is communicated through the exhibitionary complexes, either by suggesting historical continuity of the contemporary ‘national’ identity of a country’s dominant cultural group through Byzantium, as in the case of the Greek national museums, or by undermining the very idea that Byzantine history, European history and British history are so very different, as in the case of the British Museum. Both interpretations are culturally constructed ‘realities’.The above approaches are explained through the investigation of exhibitionary meaning around Byzantium, by identifying and analysing the nature and cultural functions of the presuppositions that are involved in each museum’s curatorial practices. These presuppositions are the cultural ideas, values and beliefs of the involved dominant cultural groups on Byzantium and on their own identity. My identification and analysis of these presuppositions includes research on the historical, political and cultural context of each museum, the ‘culturally accepted’ history and art history literature of each country on Byzantium, as well as research on museum archives.By explaining and using the curatorial concepts of ‘democratisation’ and ‘demystification’, adopted and adapted to the practices of the museums under study, and by analysing the British and Greek interpretations of Byzantium, which make themselves apparent in the images and texts of the British and Greek ‘exhibitionary complexes’, I provide a cultural account of the making of exhibitionary meaning, explaining contemporary perceptions of Byzantium, its use in identity making and its relation to national politics.By doing this, I also explain the implications of those presuppositions to the making of exhibitionary meaning, and I provide an explanation of how and why the power system of the exhibitionary complex is still in play although we are shifting into the era of the ‘Democratic’ museum (Fleming, 2008). The concluding remarks of the thesis include suggestions for the further development of the curatorial practices of ‘democratisation’ and ‘demystification’.

Η παρούσα διατριβή παρουσιάζει τρία βασικά επιχειρήματα. Πρώτον, ότι η επιμέλεια εκθέσεων στα εθνικά μουσεία είναι μια διαδικασία κατασκευής νοήματος και ότι το εκθεσιακό νόημα εντοπίζεται και διαμεσολαβείται από τον πολιτισμό, επομένως, τα προϊόντα της επιμελητικής εργασίας, δηλαδή τα «εκθεσιακά συμπλέγματα» είναι σύνθετες πολιτικές και πολιτιστικές κατασκευές. Δεύτερον, ότι το τελικό οπτικό αποτέλεσμα των εκθεσιακών συμπλεγμάτων, δηλαδή οι εικόνες και τα κείμενα των εκθεσιακών συμπλεγμάτων έχουν ως αποτέλεσμα την παρουσίαση «μυθολογικών» κατασκευών του Βυζαντίου ως τη μόνη «αλήθεια» στο κοινό τους. Τρίτον, ότι αυτό που τελικά επικοινωνείται μέσω της παρουσίασης «μυθολογικών» κατασκευών του Βυζαντίου είναι «εθνική» ταυτότητα και κυρίαρχες πολιτιστικές αξίες. Το τελευταίο πραγματοποιείται μέσω της αναπαράστασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ως μέρος της ταυτότητας της κυρίαρχης πολιτιστικής ομάδας της χώρας στην οποία ανήκει κάθε εθνικό μουσείο.Η «εθνική» ταυτότητα επικοινωνείται μέσω των εκθεσιακών συμπλεγμάτων, είτε υποδηλώνοντας την ιστορική συνέχεια της σύγχρονης «εθνικής» ταυτότητας της κυρίαρχης πολιτιστικής ομάδας μιας χώρας μέσω του Βυζαντίου, όπως στην περίπτωση των ελληνικών εθνικών μουσείων, είτε υπονομεύοντας την ίδια την ιδέα ότι η Βυζαντινή ιστορία, η ευρωπαϊκή ιστορία και η βρετανική ιστορία είναι τόσο πολύ διαφορετικές, όπως στην περίπτωση του Βρετανικού Μουσείου. Και οι δύο ερμηνείες είναι πολιτιστικά κατασκευασμένες «πραγματικότητες».Οι παραπάνω προσεγγίσεις εξηγούνται μέσα από τη διερεύνηση του εκθεσιακού νοήματος γύρω από το Βυζάντιο, εντοπίζοντας και αναλύοντας τη φύση και τις πολιτισμικές λειτουργίες των προϋποθέσεων που εμπλέκονται στις επιμελητικές πρακτικές κάθε μουσείου. Αυτές οι προϋποθέσεις είναι οι πολιτιστικές ιδέες, αξίες και πεποιθήσεις των εμπλεκόμενων κυρίαρχων πολιτιστικών ομάδων για το Βυζάντιο και για τη δική τους ταυτότητα. Ο εντοπισμός και η ανάλυσή αυτών των προϋποθέσεων περιλαμβάνει έρευνα για το ιστορικό, πολιτικό και πολιτιστικό πλαίσιο κάθε μουσείου, την «πολιτιστικά αποδεκτή» βιβλιογραφία Βυζαντινής ιστορίας και ιστορίας της τέχνης κάθε χώρας, καθώς και έρευνα σε αρχεία μουσείων.Επεξηγώντας και χρησιμοποιώντας τις επιμελητικές έννοιες του «εκδημοκρατισμού» και της «απομυθοποίησης», που υιοθετήθηκαν και προσαρμόστηκαν στις πρακτικές των υπό μελέτη μουσείων, και αναλύοντας τις βρετανικές και ελληνικές ερμηνείες του Βυζαντίου, που γίνονται εμφανείς στις εικόνες και τα κείμενα του Βρετανικού και ελληνικών «εκθεσιακών συγκροτημάτων», η παρούσα διατριβή παρέχει μια πολιτιστική περιγραφή της δημιουργίας εκθεσιακού νοήματος, εξηγώντας τις σύγχρονες αντιλήψεις για το Βυζάντιο, τη χρήση του στη δημιουργία ταυτότητας και τη σχέση του με την εθνική πολιτική.Κάνοντας αυτό, η παρούσα διατριβή εξηγεί επίσης τις συνέπειες αυτών των προϋποθέσεων για τη δημιουργία εκθεσιακού νοήματος και παρέχει μια εξήγηση για το πώς και γιατί το σύστημα εξουσίας του εκθεσιακού συμπλέγματος εξακολουθεί να υφίσταται παρόλο που μεταβαίνουμε στην εποχή του «Δημοκρατικού Μουσείου» (Fleming, 2008). Οι καταληκτικές παρατηρήσεις της διατριβής περιλαμβάνουν προτάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη των επιμελητικών πρακτικών του «εκδημοκρατισμού» και της «απομυθοποίησης».