Πολιτισμικοί κατάλογοι στην Παύλεια γραμματεία με αναφορά στα κείμενα του ελληνορωμαϊκού κόσμου: φιλολογική και θεολογική μελέτη

Abstract

The object of this doctoral thesis is the cultural interpretive approach of the catalogs of the Pauline corpus with reference to texts of the Greco-Roman literature. This thesis aims to present the efforts so far attempted on approaching the biblical texts sociologically and culturally. Also, the field of research as well as the object of the anthropological-cultural interpretation of the New Testament are determined in this doctoral dissertation. Moreover, Apostle Paul's cultural environment, the theories of his identity along with his relationship with the Mediterranean cultures are utilized for the cultural interpretation of the lists in his epistles. In addition, the symbols that Apostle Paul uses and transforms, in order to establish the Christian culture are equally utilized. The literary form of the catalog, although it does not present a stable and permanent structure, nevertheless follows certain principles of organization and presentation of the material, a condition that also applies to the cultural catalogs in the Pauline and the Greco-Roman literature. The catalog is widely spread in the texts of the Hellenistic world, both scholar and vernacular. In the present study, cultural lists are divided and examined into five categories, namely: (a) family and social relationships, (b) discrimination and diversity, (c) spiritual gifts, (d) moral behavior (or 'virtues and vices'), and (e) sufferings (or 'life circumstances'). Their interpretive approach within the broader cultural context of the Greco-Roman era begins with the investigation of the Pauline catalogs, in terms of their content, their place in the letter, their structure, their functions in the text and the purpose of their author and proceeds to a comparative study of them with corresponding catalogs of the Jewish, Hellenistic and Latin literature, as well as with catalogs that correspond to their contemporary epigraphic and papyrus findings. This parallel examination makes possible the distinctions of the interactions between them, on the basis of the appearance of the lists in the context of each text, of their configuration and evolution in terms of their form and content, and especially of their function and purpose within every text. Using the well-known and widely spread literary form of the catalog, the Apostle Paul seeks to shape a new reality to the lives of church members. With the cultural catalogs, he urges the faithful to redefine themselves through the new identity he proposes, to change lives, to strengthen their network of contacts and to transform their cultural values, giving them a new content in the prospect of their participation in the kingdom of God.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η πολιτισμική ερμηνευτική προσέγγιση των καταλόγων του παύλειου corpus με αναφορά σε κείμενα της ελληνορωμαϊκής γραμματείας. Παρουσιάζονται οι μέχρι σήμερα προσπάθειες για την κοινωνιολογική και πολιτισμική προσέγγιση των βιβλικών κειμένων και καθορίζεται το πεδίο έρευνας και το αντικείμενο της ανθρωπολογικής - πολιτισμικής ερμηνείας της Καινής Διαθήκης. Ακόμη, διερευνάται το πολιτισμικό περιβάλλον του απ. Παύλου, η σχέση του με τους πολιτισμούς της Μεσογείου και αξιοποιούνται οι θεωρίες ταυτότητας του Αποστόλου για την πολιτισμική ερμηνεία των καταλόγων στις επιστολές του, όπως και των συμβόλων που χρησιμοποιεί και μετασχηματίζει, με σκοπό τη θεμελίωση του χριστιανικού πολιτισμού. Η λογοτεχνική φόρμα του καταλόγου, αν και δεν παρουσιάζει μία σταθερή και πάγια δομή, ακολουθεί εντούτοις ορισμένες αρχές οργάνωσης και παρουσίασης του υλικού, συνθήκη που ισχύει και για τους πολιτισμικούς καταλόγους στην παύλεια και ελληνορωμαϊκή γραμματεία. Ο κατάλογος έχει μεγάλη διάδοση στα κείμενα του ελληνιστικού κόσμου, λόγια και καθημερινά. Στην παρούσα μελέτη οι πολιτισμικοί κατάλογοι διακρίνονται και εξετάζονται σε πέντε κατηγορίες, δηλαδή στους καταλόγους: (α) οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων, (β) διακρίσεων και ετερότητας, (γ) πνευματικών χαρισμάτων, (δ) ηθικής συμπεριφοράς (ή αρετών και κακιών) και (ε) παθημάτων (ή περιστάσεων του βίου). Η ερμηνευτική προσέγγισή τους μέσα στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο της ελληνορωμαϊκής εποχής ξεκινά από τη διερεύνηση των παύλειων καταλόγων, ως προς το περιεχόμενό τους, τη θέση τους στην επιστολή, τη δομή τους, τις λειτουργίες τους στο κείμενο και τον σκοπό του συγγραφέα τους και προχωρά στη συγκριτική μελέτη αυτών με αντίστοιχους καταλόγους της ιουδαϊκής, της ελληνιστικής και της λατινικής γραμματείας, όπως και με καταλόγους που απαντούν στα σύγχρονά τους επιγραφικά και παπυρικά ευρήματα. Η παράλληλη αυτή εξέταση επιτρέπει τη διάκριση των αλληλεπιδράσεων ανάμεσά τους, με βάση την εμφάνιση των καταλόγων στα συμφραζόμενα του κάθε κειμένου, τη διαμόρφωση και εξέλιξή τους ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό τους και κυρίως με βάση τη λειτουργία τους και τον σκοπό τους μέσα στο κάθε κείμενο. Με τη χρήση της γνωστής και διαδεδομένης λογοτεχνικής φόρμας του καταλόγου, ο απ. Παύλος επιδιώκει να διαμορφώσει μία νέα πραγματικότητα για τη ζωή των μελών της εκκλησίας. Με τους πολιτισμικούς καταλόγους προτρέπει τους πιστούς να προσδιοριστούν μέσα από τη νέα τους ταυτότητα, να αλλάξουν ζωή, να ενισχύσουν το δίκτυο των επαφών τους και να μετασχηματίσουν τις πολιτισμικές τους αξίες, δίνοντάς τους νέο περιεχόμενο υπό την προοπτική της συμμετοχής τους στη βασιλεία του Θεού.