Η δυναμική της ανάπτυξης στη Νοτιοδυτική Πελοπόννησο: σχέσεις πόλης και υπαίθρου στην επαρχία Καλαμάτας (1860-1910)

Abstract

This thesis, based on contemporary historiographical methods, is presenting a synthetic approach of the economic, social and cultural aspects of the province of Kalamata and the relationships developed between the city of Kalamata and the surrounding rural area, during the period of 1860 to 1910. In particular is exploring, through the use of archival and other sources, the reasons and the phases of a significant financial growth that was followed by a social evolution during the period of study. Methodologically, the current study unfolds in two levels. On one hand, focus is given to presenting the financial and social transformations in the region of Kalamata from 1860-1910. The main research scope is the city itself together with the surrounding rural area, from which is organically dependent. Nonetheless, neither a city could be fully understood without its adjacent landscapes nor the rural areas can be interpreted without their supplementary space which is the city. On a second level, the current thesis is focusing on the cultural profile of Kalamata by stressing on the leading role of the local upper class; how the latter shaped the construction of the cultural life of the city and in what ways the dialectical relationship between financial growth and social transformations contributed to the shaping of the cultural profile of the region. By assessing the available data on the Kalamata society and on the economic, cultural and social life of the general region, we argue that already from the mid-19th century the city itself demonstrates rapid growth rates and develops inextricable ties with the surrounding rural areas. This socioeconomic advancement left a distinct trace on the cultural facets of the rural area of Kalamata and also defined the cultural profile of the county’s capital. As in other cities, also in Kalamata there seems to be a more rapid progress in cultural developments which are established after intense urbanization and financial growth; confirming the pivotal position of Kalamata as a port city that not only imports and exports products but also ideas and traits spanning from fashion to patterns of social interaction.

Η διατριβή αυτή, βασισμένη στις μεθόδους της σύγχρονης ιστοριογραφίας, επιχειρεί μια συνθετική προσέγγιση της οικονομικής, της κοινωνικής και της πολιτιστικής ζωής της επαρχίας Καλαμών στη διάρκεια των ετών 1860-1910. Ειδικότερα, εξετάζονται, μέσα από αρχειακές πηγές και μη, τα αίτια και τα στάδια της οικονομικής της ανάπτυξης και της συνακόλουθης κοινωνικής ανέλιξης κατά την επισκοπούμενη περίοδο. Η διαπραγμάτευση της προβληματικής της έρευνας επιχειρείται σε δύο επίπεδα θεματικής ανάλυσης. Το πρώτο επικεντρώνεται στην παρουσίαση των οικονομικών και κοινωνικών μετασχηματισμών, που συντελέστηκαν στην επαρχία Καλαμάτας από το 1860 έως το 1910, με ερευνητικό πεδίο τόσο την ίδια την πόλη όσο και τον περιβάλλοντα χώρο της υπαίθρου, από τον οποίο εξαρτάται άλλωστε οργανικά. Άλλωστε, ούτε μια πόλη μπορεί να γίνει κατανοητή δίχως την ενδοχώρα της ούτε η ύπαιθρος μπορεί να ερμηνευθεί χωρίς τον συμπληρωματικό της χώρο, την πόλη. Στο δεύτερο επίπεδο το ενδιαφέρον στρέφεται στο πολιτιστικό προφίλ της Καλαμάτας και στον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραμάτισε η τοπική αστική τάξη ως προς τη διαμόρφωσή του, αναδεικνύοντας παράλληλα τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην οικονομική και την κοινωνική ανάπτυξη από τη μια πλευρά και την πολιτιστική ζωή από την άλλη. Προβαίνοντας σε μια συνολική αποτίμηση των στοιχείων της καλαματιανής κοινωνίας, της οικονομικής, της κοινωνικής και της πολιτιστικής ζωής της επαρχίας Καλαμών, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι από τα μέσα του 19ου αιώνα η οικονομία της επαρχίας παρουσίασε γοργούς ρυθμούς ανάπτυξης, με την πόλη της Καλαμάτας να εμφανίζει αδιάρρηκτους δεσμούς με την περιβάλλουσα ύπαιθρο. Οι οικονομικο-κοινωνικές εξελίξεις άφησαν τα ίχνη τους και στην πολιτιστική δραστηριότητα της επαρχίας Καλαμών, καθορίζοντας το πολιτιστικό προφίλ της και ιδιαίτερα εκείνο της μεσσηνιακής πρωτεύουσας. Οι ρυθμοί της πολιτιστικής ανάπτυξης υπήρξαν πιο γοργοί στις πόλεις που εμφάνισαν μεγαλύτερο δείκτη αστικοποίησης και οικονομική ευρωστία, γεγονός που παρατηρείται και στην περίπτωση της πόλης της Καλαμάτας. Επιβεβαιώνεται, δηλαδή, ο σημαντικός ρόλος της γεωγραφίας της πόλης, μιας πόλης-λιμανιού από την οποία δεν εισάγονται και εξάγονται μόνο προϊόντα, αλλά και ιδέες και τάσεις από τη μόδα μέχρις τις μορφές κοινωνικότητας.