Η άμπελος στις φιλολογικές και αρχαιολογικές μαρτυρίες από την αρχαϊκή έως την ελληνιστική περίοδο: ερμηνευτική προσέγγιση στο εμπόριο και στη θρησκειολογία

Abstract

The main purpose of the study is the global examination and interpretation of the role of the vine in specific manifestations in human life and activities in Greece during concrete historical periods. The hole research is based on bibliographic, iconographic and archaeological sources and time is its main axis. Attica is a point of reference due to the variety of evidence related to the viticulture and worship of Dionysus. Therefore, it has to be examined the connection between vineculture and the culte of Dionysos according to place and time. The first chapter presents brief research on viticulture in prehistoric times, namely in the Bronze Age. The Second Chapter emphasizes the importance of Homeric epics as a source of cultural, social and economic conclusions about the role of the vine connecting the Mycenaean Period, Geometric Age and the 8th century BC. In the Third Chapter, emphasis is given to the establishment and dissemination of popular myths of Dionysus in combination with the strengthening of his cult by Peisistratos. At the same time, we examine the development of the wine trade in the North Aegean islands and in the Ionian cities of Anatolia. In the Fourth Chapter the Classical Age is studied in terms of cult of Dionysus and dominance of the wine trade in the Mediterranean and the Black Sea. Finally, the Fifth Chapter includes an investigation concerning the influence and the expansion of Dionysos out of Greece in combination with the perceptions and political needs of Alexander's successors. The thesis closes with general conclusions in their entirety, and an epilogue with relevant remarks for further research.

Το παρόν πόνημα έχει ως βασικό σκοπό τη σφαιρική εξέταση και ερμηνεία του ρόλου της αμπέλου σε συγκεκριμένες εκφάνσεις στη ζωή και στις δραστηριότητες του ανθρώπου στον ελλαδικό χώρο και σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Η όλη έρευνα βασίζεται σε βιβλιογραφικές πηγές, εικονογραφικά και αρχαιολογικά τεκμήρια. Έχει δε ως βασικό άξονα το χρόνο. Ως προς το χώρο δίδεται έμφαση στην Αττική η οποία αποτελεί σημείο αναφοράς λόγω του ότι παρέχει ποικίλα τεκμήρια σχετικά με την αμπελοκαλλιέργεια και τη λατρεία του Διονύσου. Οι φιλολογικές και οι αρχαιολογικές μαρτυρίες αλληλοσυμπληρώνονται και συγκρίνονται μεταξύ τους έτσι ώστε η ερευνητική διαδικασία να στηριχτεί σε αξιόπιστα συμπεράσματα. Ως εκ τούτου εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο συνδέονται χωροχρονικά η αμπελοκαλλιέργεια και η λατρεία του Διονύσου. Στο πρώτο κεφάλαιο παρατίθεται μια σύντομη έρευνα της αμπελοκαλλιέργειας στους προϊστορικούς χρόνους και δη στην εποχή του Χαλκού. Στο Δεύτερο Κεφάλαιο τονίζεται η σημασία των ομηρικών επών ως πηγή πολιτιστικών, κοινωνικών και οικονομικών συμπερασμάτων για το ρόλο της αμπέλου συνδέοντας Μυκηναϊκή, Γεωμετρική Εποχή και 8ο αιώνα π.Χ. Στο Τρίτο Κεφάλαιο δίνεται βαρύτητα στην καθιέρωση και διάδοση δημοφιλών μύθων του Διονύσου σε συνδυασμό με την ενίσχυση της λατρείας του από τον Πεισίστρατο. Παράλληλα προβάλλεται η ανάπτυξη του εμπορίου οίνου στο Β. Αιγαίο και στις Ιωνικές πόλεις της Μ. Ασίας. Στο Τέταρτο Κεφάλαιο μελετάται η Κλασική Εποχή όσον αφορά τη λατρεία του Διονύσου και την κυριαρχία του οινεμπορίου στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο. Τέλος, στο Πέμπτο Κεφάλαιο διερευνάται η ευρύτερη επιρροή, διάδοση και παρουσία της λατρείας του θεού της αμπέλου σε συνδυασμό με τις αντιλήψεις και τις πολιτικές ανάγκες των διαδόχων του Αλεξάνδρου. Η όλη έρευνα συμπληρώνεται με γενικά συμπεράσματα και επιμύθιο με σχετικές επισημάνσεις, προεκτάσεις.