Τα νεκροταφεία της Αμβρακίας κατά τους Αρχαϊκούς και Κλασικούς χρόνους

Abstract

The thesis studies the cemeteries of Ambracia, a Corinthian colony in the innards of the Ambracian gulf, during the Archaic and Classical period. As an introduction, it presents the topography of Ambracia, the geomorphology of the area and the different image it presented in antiquity, the countryside with its borders and the city’s urban organization. Following is a brief overview of the history of the city with emphasis on the Archaic and Classical period and a presentation of the history of research of its cemeteries. Then the study deals with the spatial planning and organization of the two cemeteries of Ambracia. In the western cemetery, which is the larger of the two, begins at the end of the 5th c. BC the construction of enclosures, which takes on a more systematic character during the 4th c. BC, making the road that crosses it a real "Gräberstrasse", a formation that remains unique in the region of northwestern Greece. In the eastern cemetery of the city, which is crossed by a smaller road, the tombs are in a rather sparse arrangement, in clusters or pairs. During the Archaic and Classical period the main way of treatment of the dead body is the inhumation, as in most ancient Greek cemeteries. In relation to the inhumations, issues such as the orientation of the dead and the multiple burials in a tomb are analyzed, while in relation to the cremation, the issue of selecting specific types of vessels as funerary urns is discussed, as well as the connection of iconography of red-figure pelikai that were used as funerary urns in the 4th c. BC. In the next chapter are presented the types of tombs that were preferred in each period. As it concerns the grave goods, the vases are examined, which are mainly divided into two big categories, the drinking vessels and the perfume containers, and their burial use is commented. The figurines and the other types of grave goods are also examined, as well as the preference according to the sex of the deceased. Based on the grave goods, two special categories of the dead are commented on: the untimely dead women and the children. The next chapter includes the analysis of the typology of the findings by period and species (pottery, figurines, vases made from other materials, other small objects). The percentage data of the imported and the locally made pottery are presented and the types of all kinds of grave goods are analyzed with bibliographic documentation for their dating. From the summary of the imported pottery it results that during the 6th c. BC Corinthian pottery dominates the burials, to be succeeded by Attic pottery during the 5th c. BC. In the 4th c. BC the local pottery is preferred by, and we follow the evolution of the workshops of Ambracia throughout the Archaic and especially the Classical period. An important subsection is the one that deals with the relations of Ambracia with the West, mainly based on the testimony of the local pottery, while examining the historical data. The last section presents the conclusions for the systematic organization of the burial sites of Ambracia, the special relationship of the burial customs with those of the metropolis Corinth during the Archaic period and the gradual removal from them during the Classical era, the differences from the cemeteries of the villages in the mainland of Epirus and the similarities with those of Lefkas, the other Corinthian colony in the area. It also presents the sequence of Ambracia of the pan-Hellenic trend during the 5th c. BC for uniformity in burials and the gradual emergence of a financially strong social class during the 4th c. BC. It is the time when the city developed into the most important urban center of the wider area, so that at the beginning of the 3rd c. BC it became the capital of the state of King Pyrrhus. The volume with the text of the thesis is accompanied by the volume with the catalog of tombs and finds by era and cemetery and the volume with maps, excavation drawings and photographs of the findings, as well as diagrams.

Στη διατριβή μελετώνται τα νεκροταφεία της Αμβρακίας, κορινθιακής αποικίας στον μυχό του Αμβρακικού κόλπου, κατά τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους. Αρχικά παρατίθενται στοιχεία για την τοπογραφία της Αμβρακίας, τη γεωμορφολογία της περιοχής και τη διαφορετική εικόνα που παρουσίαζε κατά την αρχαιότητα, την ύπαιθρο χώρα με τα σύνορά της και το άστυ με την πολεοδομική του οργάνωση. Ακολουθεί σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της πόλης με έμφαση στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους και παρουσιάζεται η ιστορία της έρευνας των νεκροταφείων της. Στη συνέχεια η μελέτη πραγματεύεται τη χωροταξία και την οργάνωση των δύο νεκροταφείων της Αμβρακίας. Στο δυτικό νεκροταφείο, που είναι το μεγαλύτερο από τα δύο, ξεκινά στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. η κατασκευή περιβόλων, η οποία λαμβάνει πιο συστηματικό χαρακτήρα κατά τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ., καθιστώντας τη λεωφόρο που το διασχίζει μία πραγματική «Gräberstrasse», διαμόρφωση που παραμένει μοναδική για την περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας. Στο ανατολικό νεκροταφείο της πόλης, το οποίο διασχίζει μικρότερων διαστάσεων οδός, οι τάφοι είναι σε μάλλον αραιή διάταξη, κατά συστάδες ή ζεύγη. Στις περιόδους αναφοράς της μελέτης ο κύριος τρόπος ταφής είναι ο ενταφιασμός, όπως και στην πλειονότητα των αρχαιοελληνικών νεκροταφείων. Σε σχέση με τους ενταφιασμούς, αναλύονται θέματα όπως ο προσανατολισμός των νεκρών και οι πολλαπλές ταφές μέσα σε έναν τάφο, ενώ σε σχέση με τις καύσεις συζητείται το θέμα της επιλογής συγκεκριμένων τύπων αγγείων ως τεφροδόχων, καθώς και της σύνδεσης εικονογραφίας των ερυθρόμορφων πελικών του 4ου αι. π.Χ. με τη χρήση τους ως τεφροδόχων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τύποι των τάφων που προτιμώνται ανά εποχή. Σε σχέση με την κτέριση των ταφών εξετάζονται τα αγγεία ως κτέρισμα, τα οποία χωρίζονται κατά κύριο λόγο σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τα αγγεία πόσεως και τα αρωματοδοχεία και σχολιάζεται η ταφική τους χρήση. Εξετάζονται επίσης τα ειδώλια και σχολιάζονται τα άλλα είδη κτερισμάτων, καθώς και η προτίμηση ανάλογα με το φύλο του νεκρού. Με βάση τα κτερίσματα σχολιάζονται δύο ιδιαίτερες κατηγορίες νεκρών: οι άωρες νεκρές και τα παιδιά. Ακολουθεί η ανάλυση της τυπολογίας των ευρημάτων ανά περίοδο και είδος (κεραμική, ειδώλια, αγγεία από άλλα υλικά, άλλα μικροευρήματα). Παρουσιάζονται τα ποσοστιαία δεδομένα της εισηγμένης κεραμικής και των εγχώριων αγγείων που αποσύρονται στους τάφους και αναλύονται οι τύποι όλων των ειδών κτερισμάτων με βιβλιογραφική τεκμηρίωση για τη χρονολόγησή τους. Από τη σύνοψη της εισηγμένης κεραμικής προκύπτει ότι κατά τον 6ο αι. π.Χ. στις ταφές κυριαρχεί η κορινθιακή κεραμική, για να την διαδεχθεί η αττική κατά τον 5ο αι. π.Χ. Κατά τον 4ο αι. π.Χ. προτιμώνται τα αγγεία εγχώριας κατασκευής από τα εργαστήρια της πόλης, την εξέλιξη των οποίων παρακολουθούμε σε όλη τη διάρκεια των αρχαϊκών και κυρίως των κλασικών χρόνων. Σημαντική υποενότητα αποτελεί αυτή που πραγματεύεται τις σχέσεις της Αμβρακίας με τη Δύση, κυρίως με βάση τη μαρτυρία της εγχώριας κεραμικής, εξετάζοντας παράλληλα τα ιστορικά δεδομένα. Στην τελευταία ενότητα παρουσιάζονται τα συμπεράσματα για τη συστηματική οργάνωση των χώρων ταφής της Αμβρακίας, την ιδιαίτερη σχέση των ταφικών εθίμων με αυτά της μητρόπολης Κορίνθου κατά τους αρχαϊκούς χρόνους και τη σταδιακή απομάκρυνση από αυτά κατά τη διάρκεια των κλασικών χρόνων, τις διαφορές από τα νεκροταφεία των κωμών στην ηπειρωτική ενδοχώρα και τις ομοιότητες με τη Λευκάδα, την άλλη κορινθιακή αποικία στην περιοχή, την ακολουθία της πανελλήνιας τάσης κατά τον 5ο αι. π.Χ. για ομοιομορφία στις ταφές και τη σταδιακή ανάδειξη μιας εύρωστης οικονομικά τάξης κατά τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ., όταν η πόλη αναπτύσσεται στο σημαντικότερο αστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, ώστε να καταλήξει στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. πρωτεύουσα του κράτους του Πύρρου. Τον τόμο με το κείμενο της διατριβής συνοδεύει ο τόμος με τον κατάλογο των τάφων και των ευρημάτων ανά εποχή και νεκροταφείο και ο τόμος με τους χάρτες, σχέδια ανασκαφών και τις φωτογραφίες των ευρημάτων, καθώς και γραφήματα.