Αρχαία Τροιζήν: τα νεκροταφεία: συμβολή στην μελέτη της τοπογραφίας της αρχαίας πόλεως

Abstract

In the present study the topography and the history of ancient Troezen are revisited on the basis of the results of rescue excavations and surface investigations conducted in the wider area of Troezenia during the last thirty years on behalf of the 2nd and the 26th Ephorates for Prehistoric and Classical Antiquities. The majority of the new finds come from the ancient cemeteries, the image of which now appears clear, whereas our knowledge about the public buildings is still incomplete. The subject is treated in six chapters, each of those consisting of different sections.1.Ancient literary sources – History of the investigations The first chapter presents the information provided by ancient writers about the geography, the mythic tradition, the history, the topography and the monuments of Troezen. It also includes relevant texts of travelers who visited the area in the 18th and19th centuries as well as a history of the investigations conducted at Troezen from the late 19th cent. onwards.2.Material remainsThe second chapter presents the attested material remains of Troezen, which date from the Prehistoric (Mycenaean tholos tombs) to the Historical period (fortifications, acropolis, agora - intramural shrines, shrines outside the city wall, sanctuary of Hippolytos-Asclepieion, harbors, fortresses, cemeteries).3.The cemeteries of TroezenThe third chapter examines the topography of the cemeteries and provides a detailed catalogue of the excavated graves and their furnishings. Some Roman monumental tombs and a few grave steles uncovered in rescue excavations are also presented in this chapter. Troezen assumedly had two large cemeteries, one to the west and another to the east of the city.4.The grave offeringsIn the fourth chapter the grave offerings are classified according to their material and type (bronze vessels, clay vessels, vessels and utensils of alabaster, lead, glass and bone, terracottas, metal objects) and they are assigned to the corresponding artistic tradition (Attic, Corinthian and local workshops, special categories). 5.The burial customsThe fifth chapter discusses the burial customs, as they are inferred from the general lay out of the cemeteries, the types of graves used and the kinds of offerings occurring in each period.6.Synthesis of the data In the sixth chapter the image of Troezen is reconstructed as visualized after a synthesis of old and new data, and their correlation with testimonies provided by ancient writers and inscriptions. The topography both of the agora and the sanctuary of Hippolytos is revised and new proposals for the locations of the monuments mentioned by Pausanias are put forward.Finally, the archaeological data gathered for each period (from the Prehistoric to the Early Christian era), on the grounds both of the extant building remains and the excavated cemeteries, are correlated with the historical events of the corresponding era.

Στην παρούσα εργασία επιχειρείται μια νέα θεώρηση της τοπογραφίας και της ιστορίας της αρχαίας Τροιζήνος με βάση τα αποτελέσματα των σωστικών ανασκαφών και των επιφανειακών ερευνών που διενεργήθηκαν τα τελευταία τριάντα χρόνια στην ευρύτερη περιοχή της Τροιζηνίας από τις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων (Β΄ και ΚΣΤ΄ ΕΠΚΑ). Ο κύριος όγκος των νέων ευρημάτων προέρχεται από τα αρχαία νεκροταφεία, για τα οποία έχουμε τώρα μια σαφή εικόνα, ενώ τα στοιχεία για τα δημόσια κτήρια παραμένουν ακόμη αποσπασματικά. Η πραγμάτευση του θέματος γίνεται σε έξι κεφάλαια, τα οποία διαιρούνται σε επί μέρους ενότητες. 1. Αρχαίες γραπτές μαρτυρίες – Ιστορία της έρευνας Στο πρώτο κεφάλαιο παρατίθενται οι πληροφορίες των αρχαίων πηγών για την γεωγραφία, την μυθική παράδοση, την ιστορία, την τοπογραφία και τα μνημεία της Τροιζήνος. Επίσης γίνεται εκτενής αναφορά στα σχετικά κείμενα των νεωτέρων περιηγητών και παρουσιάζεται το ιστορικό των αρχαιολογικών ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί από τον 19ο αιώνα και εξής.2. Οι κατά χώραν υλικές μαρτυρίες Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα εντοπισμένα υλικά κατάλοιπα της προϊστορικής Τροιζήνος (μυκηναϊκοί θολωτοί τάφοι) και της πόλεως των ιστορικών χρόνων (τείχη και ακρόπολη, αγορά και ιερά εντός τειχών, ιερά εκτός τειχών, Τέμενος Ιππολύτου - Ασκληπιείο, λιμένες, αμυντικά έργα, νεκροταφεία). 3. Τα νεκροταφεία της Τροιζήνος Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται η τοπογραφία των νεκροταφείων και παρουσιάζονται αναλυτικά οι τάφοι με τα κτερίσματά τους, τα ταφικά οικοδομήματα των ρωμαϊκών χρόνων και οι επιτύμβιες στήλες που ήλθαν στο φως κατά τις σωστικές ανασκαφές. Όπως διαπιστώνεται, η Τροιζήν είχε δύο μεγάλα νεκροταφεία, εκτεινόμενα το ένα προς τα δυτικά και το άλλο προς τα ανατολικά της πόλης. 4. Τα κτερίσματα Στο τέταρτο κεφάλαιο τα κτερίσματα κατατάσσονται σε ομάδες ανάλογα με το είδος και το υλικό κατασκευής τους (χάλκινα αγγεία και σκεύη, πήλινα αγγεία διαφόρων εργαστηρίων, αγγεία και σκεύη από αλάβαστρο, μόλυβδο, ύαλο και οστό, έργα πηλοπλαστικής, μετάλλινα αντικείμενα), και εξετάζονται τυπολογικά προκειμένου να ενταχθούν στην καλλιτεχνική παράδοση της εποχής τους (αττικά, κορινθιακά και εγχώρια εργαστήρια, καθώς και ειδικές κατηγορίες). 5. Τα έθιμα ταφήςΣτο πέμπτο κεφάλαιο σχολιάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά των δύο νεκροταφείων, η μορφή των τάφων και το είδος των κτερισμάτων, όπως διαφοροποιούνται σε κάθε περίοδο, και γίνονται παρατηρήσεις για τα έθιμα ταφής. 6. Σύνθεση των δεδομένων Στο έκτο κεφάλαιο επιχειρείται η ανασύσταση της εικόνας της μνημειακής τοπογραφίας της Τροιζήνος με τον συνδυασμό παλαιών και νέων αρχαιολογικών ευρημάτων και με τον συσχετισμό τους με τις πληροφορίες που παρέχουν οι αρχαίες φιλολογικές πηγές και οι επιγραφικές μαρτυρίες. Η τοπογραφία της αγοράς και του τεμένους του Ιππολύτου αναθεωρούνται και διατυπώνονται νέες προτάσεις για τις πιθανές θέσεις των μνημείων που αναφέρει ο Παυσανίας. Στο τέλος της μελέτης συνοψίζονται τα αρχαιολογικά δεδομένα που προκύπτουν για κάθε περίοδο (από τους προϊστορικούς έως και τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους), αφενός από τα σωζόμενα κτηριακά κατάλοιπα και αφετέρου από τις ανασκαφές των νεκροταφείων, και τα δεδομένα αυτά εντάσσονται στο αντίστοιχο ιστορικό πλαίσιο.