Διαστάσεις του φαινομένου "Διαρροής Εγκεφάλων" (Brain Drain) στην Κρήτη από το έτος 2008 μέχρι σήμερα

Abstract

The first part of the doctoral dissertation, namely the first chapter, includes the theoretical background that this dissertation was based on. A historical review of the Greek immigration is also presented in this chapter, as well as theories that are interwoven with the immigration phenomenon. Furthermore, the meaning of the term "Brain Drain" is being clarified. The second Chapter refers to the European youth mobility and a review of contemporary European migration is also carried out. Official statistics of estimating outgoing and incoming immigrants until they year 2016 by the Hellenic Statistical Authority are also included, as well as a survey held by the Athens University of Economics and Business, regarding the absorption of Greek University graduates in the labor market in the year 2018. In addition, this chapter contains the most recent research that has been conducted regarding the Brain Drain phenomenon, as well as the viewing of this phenomenon in Greece through the “eyes” of Greek article writers in the printed and electronic press (reference years: 2016–2019). In this Chapter, an extensive reference is being made to the initiatives created by Greeks abroad in order to highlight the urgent need for the repatriation of Greeks abroad, as well as the effort made by the National Documentation Center to "build" bridges between Greece and of the Greek specialized human resources living abroad. An excerpt from an article by the Rector of the University of Athens and President of the Synod of Rectors, Mr. Dimopoulos Thanos, is also included referring to the issue of improving the competitiveness of Greek Universities. In the third Chapter, an extensive reference is made to the organizations of Cretan immigrants that exist in Germany and to the contributions of the Pancretan Union of America regarding Greek culture. This Chapter also includes photographic material that derives from the associations of the Cretans who lived in Germany, as well as from monuments of Hellenes abroad that exist in Greece and abroad. The fourth Chapter focuses on the case of Brain Drain phenomenon in Crete, as well as on the most popular destination that emerged for Cretan Scientists through the quantitative research that was held for this Thesis and in addition, an extensive reference is being made to the traditional and friendly relations that Crete has historically maintained with England. This Chapter includes a summary table which enlists Greek Embassies and Consulates that exist abroad, where the questionnaire of this research was sent to via e-mail in order to be answered by the expatriate Greek Cretan Scientists. Finally, there is a list of Cretan online communities created on Facebook, where other Cretan expatriates have joined as members, as well as a list of members of Greek online communities who responded to the Thesis’ survey. The fifth Chapter includes: i) grouped findings from the Interviews of distinguished Greek Scientists abroad hosted in the magazine "K" of the newspaper "I Kathimerini", ii) recorded Interviews which I conducted personally as a Researcher, as well as the analysis of these Interviews. The second part of the Thesis, specifically in the sixth Chapter, Statistical analysis is included. Furthermore, the theoretical framework and methodology of the Research adopted, the identity of the Research, the time of its implementation, its purpose, the objectives, the formulation of 49 Research Questions, the structural model (SEM) for the economic crisis that broke out in Greece in the year 2009, as well as the model of repatriation forecast (REPATRIATION). The aim of this doctoral dissertation was to highlight the profile of the Greek Cretan immigrant through three restrictions (quota) set from the beginning, as well as the main reasons why Cretan Scientists emigrated abroad during the economic crisis outbreak in Greece (reference year: 2009). The reasons of respondents’ departure abroad are analyzed according to gender, professional sector, year of migration, destination country, intention for returning to Greece, conditions they personally set for repatriation, as well as the estimated time of their return home in years, according to their gender, occupation, and country of immigration. Of particular interest is the evaluation of the Greek educational system as a whole that they make as being Greek University graduates, the differentiation of their views, according to their profession on key issues concerning the operation of Greek Universities, as well as the upgrading of the latter. This Dissertation subject matter was implemented due to my personal interest for investigating the Brain Drain phenomenon in the island of Crete, being a University of Crete graduate. It is a trigger for other researchers to investigate what causes the "Brain Drain" phenomenon, when it occurs in a specific geographical area.

Το πρώτο μέρος της διδακτορικής Διατριβής και συγκεκριμένα, το πρώτο Κεφάλαιο, περιλαμβάνει το θεωρητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο βασίστηκε η παρούσα Διατριβή. Πραγματοποιείται μία ιστορική αναδρομή στην ελληνική μετανάστευση, παρουσιάζονται οι θεωρίες οι οποίες είναι συνυφασμένες με το μεταναστευτικό φαινόμενο και διασαφηνίζεται ο όρος “Brain Drain”. Το δεύτερο Κεφάλαιο αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή νεανική κινητικότητα και εντός του Κεφαλαίου, πραγματοποιείται μία ανασκόπηση της σύγχρονης Ευρωπαϊκής μετανάστευσης. Συμπεριλαμβάνονται επίσης, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία εκτίμησης εξερχομένων και εισερχομένων μεταναστών μέχρι το έτος 2016 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, καθώς και μία έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών η οποία αφορά την απορρόφηση των αποφοίτων ελληνικών Πανεπιστημίων στην αγορά εργασίας το έτος 2018. Επιπλέον, εμπεριέχονται οι πιο πρόσφατες έρευνες οι οποίες έχουν διεξαχθεί για το Brain Drain, καθώς και η “θέαση” του φαινομένου Brain Drain στην Ελλάδα, μέσα από τον έντυπο και τον ηλεκτρονικό τύπο (έτη αναφοράς: 2016–2019). Επιπροσθέτως, στο Κεφάλαιο αυτό γίνεται εκτενής αναφορά στις πρωτοβουλίες που έχουν δημιουργηθεί από Έλληνες του εξωτερικού με σκοπό να αναδείξουν την επιτακτική ανάγκη επαναπατρισμού των αποδήμων Ελλήνων, όπως επίσης και η προσπάθεια που καταβάλλει το Εθνικό Κέντρο τεκμηρίωσης προκειμένου να “χτίσει” γέφυρες μεταξύ της Ελλάδας και του ελληνικού εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού που ζει στο εξωτερικό. Περιλαμβάνεται επιπλέον ένα απόσπασμα από άρθρο του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και Προέδρου της Συνόδου Πρυτάνεων, κ. Δημόπουλου Θάνου, σχετικά με το θέμα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών Πανεπιστημίων. Στο τρίτο Κεφάλαιο, πραγματοποιείται εκτενής αναφορά στις οργανώσεις των Κρητών μεταναστών στη Γερμανία και στις συνεισφορές της Παγκρήτιας Ένωσης Αμερικής όσον αφορά τον ελληνικό πολιτισμό. Επιπλέον, σε αυτό το Κεφάλαιο συμπεριλαμβάνεται φωτογραφικό υλικό από τους συλλόγους των Κρητών στη Γερμανία, καθώς και από μνημεία του απόδημου Ελληνισμού που υπάρχουν τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το τέταρτο Κεφάλαιο επικεντρώνεται στην περίπτωση του φαινομένου Brain Drain στην Κρήτη αλλά και στον πιο δημοφιλή προορισμό για τους Κρήτες Επιστήμονες που αναδείχθηκε μέσω της ποσοτικής έρευνας της παρούσας Διατριβής και γίνεται εκτενής αναφορά στις παραδοσιακές φιλικές σχέσεις που διατηρεί ιστορικά η Κρήτη με την Αγγλία. Επίσης, συμπεριλαμβάνεται συγκεντρωτικός Πίνακας στον οποίο αναγράφονται τις Πρεσβείες και τα προξενεία της Ελλάδας στο εξωτερικό όπου και εστάλη η έρευνα μέσω e-mail, προκειμένου να προωθηθεί και να απαντηθεί από τους απόδημους Έλληνες Κρήτες. Τέλος, εμπεριέχεται μία λίστα με τις αμιγώς κρητικές διαδικτυακές κοινοτήτες στο Facebook όπου είναι εγγεγραμμένοι απόδημοι Κρήτες ως μέλη οι οποίοι και απάντησαν στην παρούσα έρευνα, καθώς και μία λίστα από ελληνικές διαδικτυακές κοινοτήτες έχουν δημιουργηθεί στο Facebook. Το πέμπτο Κεφάλαιο περιλαμβάνει: i) ομαδοποιημένα πορίσματα από τις Συνεντεύξεις διακεκριμένων Ελλήνων Επιστημόνων του εξωτερικού που φιλοξενούνται στο περιοδικό “Κ” της εφημερίδας “Η Καθημερινή”, ii) απομαγνητοφωνημένες Συνεντεύξεις τις οποίες διεξήγαγα εγώ επί προσωπικού ως Ερευνήτρια σε Ελλήνες Επιστήμονες του εξωτερικού, καθώς και την ανάλυση των Συνεντεύξεων αυτών. Στο δεύτερο μέρος της Διατριβής, συγκεκριμένα στο έκτο Κεφάλαιο, εμπεριέχεται η Στατιστική ανάλυση. Αναφέρεται αναλυτικά το θεωρητικό πλαίσιο και η μεθοδολογία της Έρευνας που υιοθετήθηκε, η ταυτότητα της Έρευνας, το χρονικό υλοποίησής της, ο σκοπός της, οι στόχοι, η διατύπωση 50 Ερευνητικών Ερωτημάτων, το δομικό μοντέλο (SEM) για την οικονομική κρίση που ξέσπασε στην Ελλάδα το 2009, αλλά και το μοντέλο πρόβλεψης επαναπατρισμού (REPATRIATION). Ο στόχος της προκείμενης διδακτορικής Διατριβής ήταν η σκιαγράφηση του προφίλ του Έλληνα Κρητικού μετανάστη μέσω τριών περιορισμών (quota) που τέθηκαν εξ αρχής, καθώς και των κυριότερων λόγων για τους οποίους αποδήμησαν οι Κρήτες Επιστήμονες στο εξωτερικό κατά την περίοδο που ξέσπασε η οικονομική κρίση στην Ελλάδα (έτος αναφοράς: 2009). Αναδεικνύονται αναλυτικά οι λόγοι φυγής των ερωτώμενων στο εξωτερικό, ανά φύλο και ανά επαγγελματικό κλάδο ξεχωριστά, η χρονολογία μετανάστευσής τους, η χώρα προορισμού τους, η πρόθεση επιστροφής τους στην Ελλάδα, οι προϋποθέσεις που θέτουν οι ίδιοι για τον επαναπατρισμό τους, καθώς και ο εκτιμώμενος χρόνος επιστροφής τους στην πατρίδα σε έτη, με βάση το επάγγελμά τους, τη χώρα μετανάστευσης αλλά και το φύλο τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αξιολόγηση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος που πραγματοποιούν στο σύνολό του ως απόφοιτοι, η διαφοροποίηση των απόψεών τους ανάλογα με το επάγγελμά τους σε καίρια ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία των ελληνικών Πανεπιστημίων, καθώς και την αναβάθμιση των τελευταίων. Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος για εκπόνηση Διατριβής, οφείλεται στο προσωπικό μου ενδιαφέρον για τη διερεύνηση των αιτιών του εν λόγω φαινομένου στο νησί της Κρήτης, όντας η ιδία απόφοιτη του Πανεπιστημίου Κρήτης. Επίσης, αποτελεί το έναυσμα και για άλλους ερευνητές που τους ενδιαφέρει να μελετήσουν το φαινόμενο «διαρροής εγκεφάλων» που λαμβάνει χώρα σε μία συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.