Υδατικοί πόροι: η γεωλογική και νομική διάσταση της χρήσης τους

Abstract

The unrelenting deterioration of the quality of water resources and the intensive, unbalanced use of water threatens its future availability in many parts of the world. To address this escalating problem it is necessary to implement sustainable water management programs at the local, national and international level. The selection of sustainable solutions can be supported by innovative methods and technologies (desalination, water recycling and reuse) within a clearly defined framework of national and international environmental policy and legislation, in conjunction with the implementation of environmental education programs that will promote social consensus.This study presents the current trends in European water resources management. Particular attention is given to the balance between development needs on one hand, and ensuring the protection of natural resources on the other. Furthermore, proposals for policy alternatives are examined, which recognize the value of environmental goods at the same time considering the limitations posed by development needs.The dissertation subject is the assessment of the implementation of the Water Framework Directive 2000/60/EC (WFD), which incorporates, for the first time, all issues related to the improvement of water protection and management in Europe. The integrated management of a River Basin (IRBM) is considered an essential element for the implementation of the WFD. A case study on the island of Syros is examined, selected as representative and reflecting the distinctive issues faced in our country as a result of its insular physical geography. In the islands, the fragile nature of ecosystems, resulting from geographical isolation and limited natural resources, is a challenge for the implementation of the WFD.The aim of the dissertation is to demonstrate, through the examination of the WFD application and of the regulations resulting from it, advantages and disadvantages of the country's water resources management practices. In combination with the case law of the courts, an attempt is made to concentrate both good management practices and those that either have not yet brought positive results and / or pose an obstacle for the achievement of the WFD objectives. This raises the question of the means that will be used by both technical scientists and legislators to improve the status of water resources. The participation of water users is also important, given the significance of the distribution of water resources among the various uses and the prioritization of demand coverage for different uses.The dissertation is divided into three parts. The first part introduces the reader to the subject under investigation, providing historical information on water legislation and management. Following that, the evolution of environmental law and water resources management law is presented and the legal framework is analyzed, as well as the corresponding case law. The third part of the dissertation addresses the technical parameters of water resources management, the case study of Syros and, in conclusion, the implementation of the WFD is assessed.

Η συνεχιζόμενη υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων, καθώς και η έντονη και μη εξισορροπημένη χρήση νερού, απειλούν τη μελλοντική διαθεσιμότητά του σε πολλές περιοχές παγκοσμίως. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν προγράμματα βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων σε τοπική, εθνική και διεθνή κλίμακα. Βιώσιμες λύσεις μπορούν να επιλεγούν με τη βοήθεια καινοτόμων μεθόδων και τεχνολογιών (αφαλάτωση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση) εντός πλαισίου σαφώς καθορισμένης εθνικής και διεθνούς περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας, σε συνδυασμό με περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ενισχύσουν την κοινωνική συναίνεση. Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει τις τρέχουσες τάσεις της διαχείρισης των ευρωπαϊκών υδατικών πόρων. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες της ανάπτυξης αφενός, και της διασφάλισης της προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών αφετέρου, καθώς και στις προτάσεις για εφαρμογές πολιτικών που αναγνωρίζουν την αξία των περιβαλλοντικών αγαθών και παράλληλα κατανοούν τα επιτρεπτά όρια κάλυψης των αναπτυξιακών αναγκών. Αντικείμενο της διατριβής είναι η εξέταση της εφαρμογής της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ (ΟΠΥ), η οποία ενσωματώνει, για πρώτη φορά, όλα τα θέματα που σχετίζονται με τη βελτίωση της προστασίας και της διαχείρισης των υδάτων στην Ευρώπη. Η ολοκληρωμένη διαχείριση Λεκάνης Απορροής Ποταμών (ΛΑΠ) και η συμμετοχή του κοινού θεωρείται ουσιαστικό μέρος για την εφαρμογή της ΟΠΥ. Εξετάζεται μια μελέτη εφαρμογής στο νησί της Σύρου, το οποίο επιλέχτηκε ως αντιπροσωπευτικό και αντικατοπτρίζει την ιδιαιτερότητα που η νησιωτικότητα προσδίδει στη χώρα μας. Στην περίπτωση των νησιών, ο εύθραυστος χαρακτήρας των οικοσυστημάτων, που προκύπτει από τη γεωγραφική απομόνωση και τους περιορισμένους φυσικούς πόρους , αποτελεί πρόκληση για την εφαρμογή της ΟΠΥ. Στόχος της διατριβής είναι να καταδείξει, μέσω της εξέτασης της εφαρμογής της ΟΠΥ και των κανονιστικών διατάξεων που προέκυψαν από αυτή, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του τρόπου διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας και σε συνδυασμό με τη νομολογιακή πρακτική των δικαστηρίων να γίνει μια απόπειρα συγκέντρωσης τόσο των καλών πρακτικών διαχείρισης όσο και αυτών που είτε δεν έχουν ακόμα επιφέρει θετικά αποτελέσματα ή/και αποτελούν τροχοπέδη προς την επίτευξη των στόχων της ΟΠΥ. Τίθεται έτσι ο προβληματισμός για τα μέσα που θα χρησιμοποιήσουν τόσο οι τεχνικοί επιστήμονες όσο και οι νομικοί, για την βελτίωση της κατάστασης των υδατικών πόρων. Σημαντική είναι και η συμμετοχή των χρηστών των υδάτων, δεδομένου της σπουδαιότητας κατανομής των αποθεμάτων στις διάφορες χρήσεις, αλλά και της ιδιαιτερότητας που διακρίνει την επάρκεια ή την έλλειψη του πόρου ανά χρήση .Η παρούσα εργασία χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Το πρώτο μέρος εισάγει και ενημερώνει τον αναγνώστη ως προς το υπό έρευνα θέμα παρέχοντας ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τη νομοθεσία και τη διαχείριση υδάτων από την αρχαιότητα έως σήμερα. Στη συνέχεια γίνεται παρουσίαση της εξέλιξης του περιβαλλοντικού δικαίου και του δικαίου της διαχείρισης των υδατικών πόρων και αναλύεται το νομοθετικό πλαίσιο και η αντίστοιχη νομολογία. Το τρίτο μέρος της εργασίας ασχολείται με τις τεχνικές παραμέτρους της διαχείρισης των υδατικών πόρων, τη χαρακτηριστική περίπτωση της Σύρου και εν κατακλείδι, στο τέταρτο μέρος αποτιμάται η εφαρμογή της ΟΠΥ.