Κοινωνική αναπαράσταση, διαστάσεις, διεργασίες και αποτελέσματα του διαλογισμού στην ψυχική υγεία και ευεξία: διαπολιτισμική προσέγγιση

Abstract

The present thesis examined the social representation, the dimensions, the processes and the impact of meditation. The theoretical background combined current models of Social, Cross-Cultural and Clinical Psychology. A mixed methodology was adopted combining qualitative and quantitative research through an exploratory sequential design. Initially, a qualitative study was conducted to investigate the social representations of meditation among Greek and Indian participants. The themes that emerged from the thematic analysis were: the meaning of meditation, the relationship of meditation with yoga, religion and spirituality, the teacher of meditation, the impact and mechanisms of meditation, its target audience and use. Very few cross-cultural differences were found and circumscribed to the type of transcendental approach to meditation in relationship with the relevant objective. A quantitative study followed, in order to examine the impact of frequency, duration and regularity of meditation practice in relevance to mindfulness, transcendence and psychological well-being. Overall, the findings highlight the role of meditation, especially with regards to a more intense engagement with its practice. It was found that meditation experience is related to higher levels of mindfulness and it is connected with all of the aspects of mindfulness, i.e., higher levels of observing, describing and acting with awareness, and lower levels of non-judging and non-reactivity. In the structural equation models tested, psychological well-being was predicted by meditation practice through the mediating role of mindfulness and transcendence. In the first case, mindfulness mediated the path from meditation experience to transcendence and psychological well-being. In the second case, transcendence mediated the path from meditation experience to mindfulness and psychological well-being. Transcendence emerged as a catalyst for the meditation experience for the promotion of mindfulness and psychological well-being. To conclude, the present thesis contributes to the international research on meditation and mindfulness and inaugurates this research field in the Greek academic community.

Η παρούσα διατριβή μελέτησε την κοινωνική αναπαράσταση, τις διεργασίες και τα αποτελέσματα του διαλογισμού. Το θεωρητικό υπόβαθρο συνδύασε μοντέλα Κοινωνικής, Διαπολιτισμικής και Κλινικής Ψυχολογίας. Υιοθετήθηκε μεικτή μεθοδολογία με συνδυασμό ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας διερευνητικού ακολουθιακού σχεδιασμού. Αρχικά πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα για τη διαπολιτισμική μελέτη της κοινωνικής αναπαράστασης του διαλογισμού ανάμεσα σε Έλληνες και Ινδούς συμμετέχοντες. Από τη θεματική ανάλυση αναδύθηκαν ως θέματα η νοηματοδότηση του διαλογισμού, η σχέση του διαλογισμού με τη γιόγκα, τη θρησκεία και την πνευματικότητα, ο δάσκαλος του διαλογισμού, τα αποτελέσματα και οι μηχανισμοί του διαλογισμού, το κοινό στο οποίο απευθύνεται και η χρήση του. Οι διαπολιτισμικές διαφορές ήταν πολύ λίγες και περιορίζονταν κυρίως στο είδος της υπερβατικής προσέγγισης του διαλογισμού σε σχέση με την προκείμενη στοχοθεσία. Στη συνέχεια διενεργήθηκε ποσοτική έρευνα, η οποία μελέτησε την επίδραση της συχνότητας, της διάρκειας και της τακτικότητας εφαρμογής των διαλογιστικών πρακτικών ως προς την ενσυνειδητότητα, την υπερβατικότητα και την ψυχολογική ευεξία. Συνολικά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τον ρόλο της διαλογιστικής εμπειρίας και ιδιαίτερα της εντονότερης δέσμευσης στην εφαρμογή του. Βρέθηκε ότι η διαλογιστική εμπειρία σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα ενσυνειδητότητας και συνδέεται με όλες της διαστάσεις της ενσυνειδητότητας, δηλαδή με αυξημένα επίπεδα παρατηρητικότητας, περιγραφικότητας και ενσυνείδητης δράσης και χαμηλότερα επίπεδα επικριτικότητας και αντιδραστικότητας. Από τα μοντέλα δομικών εξισώσεων που ελέγχθηκαν η ψυχολογική ευεξία προβλέπεται από την εφαρμογή διαλογιστικών πρακτικών με τη διαμεσολάβηση της ενσυνειδητότητας και της υπερβατικότητας. Στην πρώτη περίπτωση, η ενσυνειδητότητα διαμεσολαβεί τη διαδρομή από τη διαλογιστική εμπειρία στην υπερβατικότητα και την ψυχολογική ευεξία. Στη δεύτερη περίπτωση, η υπερβατικότητα διαμεσολαβεί τη διαδρομή από τη διαλογιστική εμπειρία στην ενσυνειδητότητα και την ψυχολογική ευεξία. Η υπερβατικότητα αναδεικνύεται ως καταλύτης της διαλογιστικής εμπειρίας στην προαγωγή της ενσυνειδητότητας και της ψυχολογικής ευεξίας. Εν γένει, η παρούσα διατριβή αποτελεί συμβολή στη διεθνή έρευνα για τον διαλογισμό και την ενσυνειδητότητα και εγκαινιάζει το ερευνητικό αυτό πεδίο στα πλαίσια της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας.