Διακυβέρνηση κινδύνων: περίπτωση μελέτης: υγιεινή και ασφάλεια και έρευνα-διάσωση σε πλατφόρμες άντλησης υδρογονανθράκων στην ελληνική περιοχή έρευνας-διάσωσης

Abstract

This thesis examines the issue of technological accidents at sea, in light of risk governance. Governance, a new model in public space management, has recently entered the field of disaster and accident risk management. In addition to the scientific/objective dimension of risk, it takes into account its social/cultural dimension, involving new actors in decision-making and implementation processes along with the specialized scientists/engineers and the relevant political and administrative bodies. The thesis focuses on risk management issues related to Health and Safety (H&S) and Search and Rescue (SAR) at offshore oil rigs in the Eastern Mediterranean with an emphasis on the Greek SAR region. The research queries focus on the appropriateness, adequacy and applicability of the new theoretical methods/models of governance to the pre and during the accident phases (prevention/preparedness and emergency), either for development of H&S technical specifications or for planning the Evacuation Escape and Rescue (EER) and Search and Rescue (SAR) process and for drafting the related memoranda of action. The need for substantiated answers led the author to a wide range of approaches including the institutional, historical-geographical, socio-cultural and geopolitical approach, namely a multi-disciplinary and interdisciplinary approach, which is characteristic of geography. In particular, geographic research methods were used in various methodological approaches, such as historical analysis of the institutional framework at various scales, the conceptual framework of the social and geographical interpretation and management of disasters and accidents, comparative case study of different geographical contexts, interviews with privileged informants, cartographic data, concepts of cultural geography, geopolitical analyses for the Eastern Mediterranean, economic geography elements, etc. The aforementioned research approaches and in particular the application of risk governance methods have led to important findings such as: (1) the restoration of the broken link between H&S and SAR, in marine technological accidents at offshore oil rigs, due to the application of risk governance. (2) Risk governance reveals the different risk thresholds for each, associated with these facilities, stakeholder and thereby emerges the political challenge of priority setting. (3) The systemic transformation of the socio-technical risks, associated with offshore oil rigs in the Eastern Mediterranean, into socio-political and geopolitical risks. (4) The "partiality" of conventional/scientific risk management methods, which do not consider systems but individual parts/subsystems and thus fail to capture the systemic risks associated with such facilities. (5) The deficiencies and weaknesses of the dominant risk governance models when they are applied to systemic and multi-risk accidents. (6) The need for an in-depth understanding, by the various stakeholders, of the new risk governance paradigm and the new culture it carries. (7) Finally, it is disputed that the transfer of best governance practices from one geographical context to another, which is largely adopted in EU policies, can produce the desired results. The author, taking into account all the previous findings, points out the deficiencies of the current regulatory framework, suggests solutions and research queries for the future.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει το θέμα των τεχνολογικών ατυχημάτων στη θάλασσα υπό το πρίσμα της διακυβέρνησης κινδύνων. Η διακυβέρνηση, ένα νέο υπόδειγμα στα θέματα διαχείρισης του δημόσιου χώρου έχει, σχετικά πρόσφατα, εισέλθει και στο πεδίο της διαχείρισης κινδύνου καταστροφής και ατυχημάτων. Εκτός από την επιστημονική/αντικειμενική διάσταση του κινδύνου λαμβάνει υπόψη και την κοινωνική/πολιτισμική διάσταση του, εμπλέκοντας στις διαδικασίες λήψης και εφαρμογής των αποφάσεων νέους δρώντες εκτός από τους ειδικούς επιστήμονες/μηχανικούς και τους αρμόδιους πολιτικο-διοικητικούς φορείς. Η διατριβή εστιάζει ειδικότερα στα ζητήματα διακυβέρνησης των κινδύνων που συνδέονται με την Υγιεινή και Ασφάλεια (Υ&Α) και την Έρευνα-Διάσωση (Ε-Δ) στις υπεράκτιες εγκαταστάσεις άντλησης/επεξεργασίας υδρογονανθράκων, στην Ανατολική Μεσόγειο με έμφαση στην ελληνική περιοχή Ε-Δ. Τα ερευνητικά ερωτήματα που απασχολούν το συγγραφέα συνδέονται με την καταλληλότητα, την επάρκεια και τη δυνατότητα εφαρμογής των νέων θεωρητικών μεθόδων/μοντέλων διακυβέρνησης στις φάσεις πριν και κατά τη διάρκεια του ατυχήματος (πρόληψης/ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης), είτε για τη διαμόρφωση τεχνικών προδιαγραφών Υ&Α, είτε για το σχεδιασμό και τη σύνταξη μνημονίων ενεργειών κατά τη διαδικασία της Εκκένωσης Διαφυγής και Διάσωσης (ΕΔΔ) και κατά την Έρευνα-Διάσωση (Ε-Δ). Η αναγκαιότητα για τεκμηριωμένες απαντήσεις οδήγησε το συγγραφέα σε ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων συμπεριλαμβανομένων της θεσμικής, ιστορικο-γεωγραφικής, κοινωνικο-πολιτισμικής, τεχνικο-επιχειρησιακής και γεωπολιτικής προσέγγισης, δηλαδή σε μια πολυεπιστημονική και εν τέλει διεπιστημονική θεώρηση που προσιδιάζει στη Γεωγραφία. Αναλυτικότερα, αξιοποιήθηκαν μέθοδοι έρευνας της Γεωγραφίας όπως ιστορική ανάλυση του θεσμικού πλαισίου για τις θάλασσες και τα θαλάσσια ατυχήματα σε διάφορες κλίμακες του χώρου, το εννοιολογικό οικοδόμημα της κοινωνικής και γεωγραφικής θεώρησης των καταστροφών και ατυχημάτων και της διαχείρισής τους, συγκριτική ανάλυση μελετών περίπτωσης σε διαφορετικά γεωγραφικά πλαίσια, μελέτη της ιστορικής εμπειρίας ατυχημάτων, συνεντεύξεις με προνομιακούς πληροφορητές, χαρτογραφικά δεδομένα, έννοιες της πολιτισμικής γεωγραφίας, γεωπολιτικές αναλύσεις για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, στοιχεία οικονομικής γεωγραφίας κτλ. Οι προαναφερόμενες ερευνητικές προσεγγίσεις και ιδίως η υιοθέτηση του μοντέλου της διακυβέρνησης κινδύνων οδήγησαν σε σημαντικά ευρήματα όπως: (1) την αποκατάσταση της διαρρηγμένης σχέσης μεταξύ Υ&Α και Ε-Δ σε θαλάσσια τεχνολογικά ατυχήματα στις υπεράκτιες εγκαταστάσεις άντλησης/επεξεργασίας υδρογονανθράκων, (2) τη διαπίστωση πως μέσω της διακυβέρνησης κινδύνων αποκαλύπτονται τα διαφορετικά όρια ασφαλείας για κάθε δρώντα που συνδέεται με τις εν λόγω εγκαταστάσεις και κατά συνέπεια αναδύεται το πολιτικό διακύβευμα του καθορισμού των προτεραιοτήτων προστασίας, (3) το συστημικό μετασχηματισμό των κοινωνικο-τεχνικών κινδύνων που απειλούν τις υπεράκτιες εγκαταστάσεις άντλησης Υ/Α στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, σε κοινωνικο-πολιτικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους, (4) τη "μερικότητα" των συμβατικών/επιστημονικών μεθόδων διαχείρισης του κινδύνου, οι οποίες δεν μελετούν συστήματα αλλά μεμονωμένα τμήματα/υποσυστήματα και αδυνατούν να αποτυπώσουν τους συστημικούς κινδύνους που συνδέονται με και κυρίως υπερβαίνουν τις εν λόγω εγκαταστάσεις, (5) τη διαπίστωση πως τα κυρίαρχα μοντέλα διακυβέρνησης των κινδύνων παρουσιάζουν ανεπάρκειες και προβλήματα κατά την εφαρμογή τους σε ατυχήματα που έχουν συστημικό και πολυκινδυνικό χαρακτήρα, (6) την ανάγκη κατανόησης σε βάθος, από όλους τους δρώντες, του νέου υποδείγματος της διακυβέρνησης των κινδύνων και της νέας νοοτροπίας που αυτό προϋποθέτει, (7) τέλος, την αμφισβήτηση της παραγωγής επιθυμητών αποτελεσμάτων από τη μεταφορά καλών πρακτικών (best practice) διακυβέρνησης από ένα γεωγραφικό πλαίσιο σε ένα άλλο, που υιοθετείται κατά κόρον στις πολιτικές της ΕΕ. Ο συγγραφέας λαμβάνοντας υπόψη όλα τα προηγούμενα θεωρητικά ευρήματα επισημαίνει τις ελλείψεις του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου, προτείνει πρακτικές λύσεις και εισηγείται νέα ερευνητικά ερωτήματα για το μέλλον.