Δημόσια εικόνα και κοινότητες χρηστών των οικιακών υπολογιστών στην Ελλάδα 1980-1990

Abstract

This study examines the processes that formulated certain standards of use for home microcomputers in the Greek society of the 1980s, as presented in the specialised periodicals of that era. The central issues under research concern the standards of use of home micros by Greek users and the negotiation between social groups that established them. The study also focuses on whether the procedures that established those standards were mediated by social actors and if so, by whom and in what way. The existence of user communities in the Greek socio-technical environment is also studied, along with their formulation, their characteristics, and the possibility of coformulation of computer technology by Greek users. Moreover, the shift of the use of the computer technology, from large corporations and the state, to the personal and home users is examined. The characteristics of the presentation of the home computer technology in the public space of that period is finally explored. The study had been organised in the following way: In the First Chapter (Historiographical Comments) we attempt to clarify the historiographical and methodological tools we employ. The conceptual framework of our approach borrows elements from different studies on Science, Technology, Society (STS). In the Second Chapter (The Public Space of Computer Press) we examine issues such as the topics, effectiveness, agenda and goal setting of the periodical printed press, concerning the different standards of use of microcomputers that were promoted in that period. In the Third Chapter (Aspects of Mediation) we attempt to evaluate the ways in which mediating actors supported specific aspects of use and rhetorical structures. In the Fourth Chapter (Aspects of Use) our research focuses on the study of the procedure of formulating certain aspects of use that mainly concerned the concepts of “experimentation” and “programming” as well as the way in which their context changed after the mid ‘80s. Our study is concluded in the Fifth Chapter (Cracking, Copying and Distributing Software) where we explore two very specific aspects of use: the copying of commercial software (“piracy”) and the modification of software (“hacking”). Our most prominent findings concern the existence of a dynamic community of periodicals that consisted of dozens of magazines, with a substantial reader base, characterised by a powerful mediating activity. They affected the procedures that formulated the use of home micros through the emergence and establishment of specific rhetorics on the proper use of the machines and the cultivation and promotion of certain standards of use. Several distinct user communities also emerged in this context, adopting diverse standards of use that were formulated through a relatively complicated mediation relationship with other social actors as well as the material and immaterial characteristics of the computers themselves. The present Ph.D. Thesis contributes to the international literature on the history of computers by highlighting the ways in which certain social actors actively shaped the adoption of home micros by Greek users: user communities, printed press, computer shops, user clubs.

Η μελέτη αυτή εξετάζει τη διαδικασία διαμόρφωσης συγκεκριμένων προτύπων χρήσης των οικιακών μικροϋπολογιστών από την ελληνική κοινωνία της περιόδου 1980 – 1990, όπως αυτά εντοπίζονται στην εξέταση του δημόσιου χώρου των εντύπων για υπολογιστές κατά την ίδια περίοδο. Το βασικό ερευνητικό ερώτημα της μελέτης αφορά στον εντοπισμό των προτύπων χρήσης των οικιακών μικροϋπολογιστών από τους Έλληνες χρήστες και την διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο κάποια εξ’ αυτών κατέστησαν κυρίαρχα. Ερευνάται η ύπαρξη συγκεκριμένων κοινοτήτων χρηστών στο ελληνικό κοινωνικοτεχνικό περιβάλλον, ο τρόπος διαμόρφωσής τους, τα χαρακτηριστικά τους και το αν αναπτύχθηκαν σχέσεις συνδιαμόρφωσης της τεχνολογίας των προσωπικών υπολογιστών από τους Έλληνες χρήστες. Μελετάται η μετατόπιση της χρήσης της τεχνολογίας των προσωπικών υπολογιστών, από τις μεγάλες επιχειρήσεις και το κράτος, στον προσωπικό χώρο της κατοικίας αλλά και του επαγγελματικού περιβάλλοντος. Τέλος, αναζητούνται τα χαρακτηριστικά της αναπαράστασης της τεχνολογίας των οικιακών μικροϋπολογιστών στο δημόσιο χώρο την ίδια περίοδο. Η μελέτη του υλικού οργανώθηκε με τον ακόλουθο τρόπο: Στο Πρώτο Κεφάλαιο (Ιστοριογραφικά Σχόλια), επιχειρείται η αποσαφήνιση των ιστοριογραφικών και μεθοδολογικών εργαλείων, τα οποία χρησιμοποιούνται στην παρούσα μελέτη. Το εννοιολογικό πλαίσιο της προσέγγισης, που ακολουθείται, δανείζεται στοιχεία από διαφορετικές «σχολές» των σπουδών Επιστήμης, Τεχνολογίας, Κοινωνίας (Science, Technology, Society - STS). Στο Δεύτερο Κεφάλαιο (Ο Δημόσιος Χώρος των Εντύπων για Υπολογιστές), εξετάζονται ζητήματα όπως η θεματολογία, η επιδραστικότητα, η ατζέντα και η στοχοθεσία του περιοδικού έντυπου τύπου, αναφορικά με τα διαφορετικά πρότυπα της χρήσης των οικιακών μικροϋπολογιστών που προωθούνταν εκείνη την περίοδο. Στο Τρίτο Κεφάλαιο (Όψεις της Διαμεσολάβησης), επιχειρείται μια αποτίμηση του τρόπου με τον οποίο προωθήθηκαν, από τους διαμεσολαβητές δράστες, συγκεκριμένες όψεις χρήσης και ρητορικές κατασκευές. Στο Τέταρτο Κεφάλαιο (Όψεις της Χρήσης), η έρευνα επικεντρώνεται στη μελέτη της διαδικασίας διαμόρφωσης συγκεκριμένων όψεων χρήσης, που αφορούσαν, κατά κύριο λόγο, στον «πειραματισμό» και στον «προγραμματισμό» και τον τρόπο με τον οποίο αυτές έλαβαν διαφορετικό περιεχόμενο μετά μέσα της δεκαετίας. Η παρούσα μελέτη ολοκληρώνεται στο Πέμπτο Κεφάλαιο (Σπάζοντας, Αντιγράφοντας και Διανέμοντας Λογισμικό) με την εξέταση δύο πολύ συγκεκριμένων όψεων χρήσης: της αντιγραφής εμπορικού λογισμικού («πειρατεία») και της επέμβασης στο λογισμικό («hacking»). Τα βασικά ευρήματα αφορούν στην ύπαρξη μιας δυναμικής κοινότητας εντύπων που αποτελούνταν από δεκάδες περιοδικά, με σημαντικό αναγνωστικό κοινό, τα οποία διαμεσολάβησαν τη χρήσης του οικιακού μικροϋπολογιστή μέσω της κατασκευής και προώθησης συγκεκριμένων ρητορικών για την ενδεδειγμένη χρήση τους. Διαπιστώθηκε πως διαφορετικές κοινότητες χρηστών διαμορφώθηκαν σε αυτό το περιβάλλον, υιοθετώντας ποικίλα πρότυπα χρήσης, τα οποία σχηματοποιήθηκαν μέσω μιας σχετικά πολύπλοκης σχέσης διαπραγμάτευσης με τους υπόλοιπους κοινωνικούς δράστες, αλλά και τα υλικά και μη χαρακτηριστικά των προσωπικών υπολογιστών. Η παρούσα διδακτορική διατριβή συμβάλλει στη διεθνή βιβλιογραφία της ιστορίας των υπολογιστών, αναδεικνύοντας τους τρόπους, με τους οποίους συγκεκριμένοι κοινωνικοί δράστες διαμόρφωσαν ενεργά τα νοήματα που εγγράφηκαν στους οικιακούς υπολογιστές και τον τρόπο που αυτοί κατανοήθηκαν από τους Έλληνες χρήστες: κοινότητες χρηστών, έντυπος τύπος, καταστήματα πώλησης υπολογιστών, λέσχες χρηστών.