Σχεδιασμός και ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος με τη χρήση της τεχνολογίας των γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων (GIS) για τη διερεύνηση κοινωνικο-οικονομικών δεικτών που επηρεάζουν το επίπεδο υγείας ηλικιωμένων

Abstract

The purpose of this doctoral thesis is to investigate the socio-economic indicators that affect the health level of the elderly, while the individual objectives of the thesis are: i) To record the current profile of the elderly in the country's Open Centres of Elderly Care, as it is in the period of the economic crisis. ii) To explore the perception of the elderly about the impact of the economic crisis on their health and lifestyle. (iii) To assess the factors that affect the quality of life of elderly. (iv) To investigate the degree of correlation between socio-economic indicators and the quality of life of older involved in that research. v) To explore the differentiation of the degree of correlation between socio-economic indicators and the quality of life of the elderly. Given the usefulness of Geographic Information Systems (GIS) and their application in the fields of physical health, mental health, health services and general health management, the results of the survey are plotted in the corresponding geographical locations on the maps, giving the responsible persons a complete view of the geographical distribution of socio-economic indicators that affect the health level of the elderly. For the collection of data and answers to the research questions, a number of questionnaires were distributed to the elderly in many Open Centres of Elderly Care in the country. A total of 897 questionnaires were filled in. The survey period was between March 2015 and July 2016. Methods of Descriptive Statistics (calculation of frequencies and frequency distributions, central trend indicators, dispersion) were applied in order to present the study data and to extract conclusions about the population under investigation. The data was imported and processed using the SPSS 23 statistical packet, where both the graphical representation of the results and all inductive statistical checks were performed.Regarding the correlation between demographic characteristics and aspects of quality of life of the elderly, it is established that: a) for the ages of elderly under70 years they have a better understunding by all aspects of the quality of life compared to the ages of 70 - 80 years of age, who in turn live better than those over the age of 80; (b) there is no statistically acceptable correlation between the marital status of elderly and the aspects of quality of life.Regarding the correlation between social characteristics and aspects of quality of life of the elderly, it is established that: a) the elderly living in urban areas today perceive and better live all aspects of quality of life compared to those living in semi-urban areas which, in turn, live better than those living in rural areas; (b) those living in urban areas in the past perceive and better live all aspects of quality of life compared to those living in semi-urban areas in the past, which in turn live better than those living in rural areas; (c) holders of higher education qualifications perceive and better live all aspects of quality of life compared to those with lower education qualifications.Regarding the existence of correlations between economic characteristics and aspects of the quality of life of the elderly, it is established that: a) elderly with economic autonomy better live all aspects of the quality of life compared to those with lack in economic autonomy; b) elderly with higher annual income better understand and live all aspects of quality of life compared to those that have a lower level of annual income; (c) elderly who feel that the economic crisis does not affect them, they better perceive the quality of life and they feel that they are enjoying life. However, the perception of the current economic crisis is not statistically correlated with a sense of happiness for most of the time.Regarding the existence of correlations between health characteristics and aspects of the quality of life of older people, it is established that: a) elderly with good health which allows them to have activity, live better all aspects of the quality of life compared to those who do not (b) elderly with a good physical condition live better all aspects of quality of life than those who do not have a good physical condition; (c) elderly suffering from pain affecting their well-being are experiencing worse all aspects of quality of life in comparison with those who do not suffer from pain; (d) elderly with health problems limiting their activation at home are experiencing worse all aspects of quality of life in comparison with those whose activities are not limited to home for health reasons.Aadditionally, the relations of Life-Quality Feeling with Age as a Demographic Characteristic, Educational Level as a Social Characteristic, Economic Autonomy and Yearly Income as Economic Characteristics, and Natural Health and Health Feeling as Health Characteristics were investigated. A false dummy variable was created, called Life-Quality Feeling, consisting of the mean value of the variables Quality of Life, Enjoyment of Life, and Happiness included in the questionnaire. The false-variable was associated with the following variables and groups of variables: The first tested correlation was made with the variable Age. The second tested correlation was made with the Educational Level variable. The third tested correlation was made with the pair of variables for Economic Characteristics. The fourth tested correlation was made with the pair of variables for Health Characteristics. From the application of linear regression, it is obvious that there is an apparently intensive proportional relationship of the Life-Quality Feeling with the Health Characteristics of the respondents, a less intensive proportional relationship of the Life Quality Sense with the Economic Characteristics of the respondents, and an even less intensive proportional relationship of the Quality of Life Sense with Age and Educational Level as Demographic and Social Characteristics of Respondents respectively. It is noted that the findings of these correlations by linear regression are fully consistent with the previously mentioned correlations. It was also found that there is almost complete coincidence of research findings with the theoretical approaches of the reported literature, with the exception of the elements of the marital status of the elderly and the hypothesis that married, widowed, divorced, separated and unmarried have better quality of life in turn, but there is no statistically acceptable relationship, probably due to the type and size of the sample. It also appears that the feeling of happiness of elderly in most of the time is not solely related to the impact of the economic crisis, possibly due to the type and size of the sample. Research results were mapped to the corresponding geographical locations on the maps, giving to all responsible persons a full picture of the geographical distribution of economic and social characteristics and, in particular, of the health status of the elderly by region. Thus, the public authorities and health service providers are given the opportunity to take prompt decisions concerning their actions.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των κοινωνικο-οικονομικών δεικτών που επηρεάζουν το επίπεδο υγείας των ηλικιωμένων, ενώ οι επιμέρους στόχοι είναι: i) Η καταγραφή του σημερινού προφίλ των ηλικιωμένων στα ΚΑΠΗ της χώρας, όπως διαμορφώνεται στην περίοδο της οικονομικής κρίσης. ii) Η διερεύνηση της αντίληψης των ηλικιωμένων για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κατάσταση υγείας τους και στον τρόπο ζωής τους. iii) Η αξιολόγηση των παραγόντων που διαμορφώνουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. iv) Η διερεύνηση του βαθμού συσχέτισης των κοινωνικο-οικονομικών δεικτών με την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων της έρευνας. v) Η διερεύνηση της διαφοροποίησης του βαθμού συσχέτισης των κοινωνικο-οικονομικών δεικτών με την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Δεδομένης της χρησιμότητας των Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων (GIS) και της εφαρμογής τους στους χώρους της σωματικής υγείας, της ψυχικής υγείας, των υπηρεσιών υγείας και της γενικότερης διαχείρισης του περιβάλλοντος για την υγεία, τα αποτελέσματα της έρευνας αποτυπώνονται ως γραφήματα στις αντίστοιχες γεωγραφικές θέσεις στους χάρτες, παρέχοντας στον ενδιαφερόμενο πλήρη εικόνα της γεωγραφικής κατανομής των κοινωνικο-οικονομικών δεικτών που επηρεάζουν το επίπεδο υγείας των ηλικιωμένων. Για τη συλλογή των δεδομένων και την απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων έγινε διανομή ερωτηματολογίων που απευθύνονταν στους ηλικιωμένους διάφορων ΚΑΠΗ. Συμπληρώθηκαν συνολικά 897 ερωτηματολόγια. Το χρονικό διάστημα πραγματοποίησης της έρευνας ήταν μεταξύ των μηνών Μαρτίου του 2015 και Ιουλίου του 2016. Eφαρμόστηκαν μέθοδοι Περιγραφικής Στατιστικής (υπολογισμός ποσοστών και κατανομών συχνοτήτων, δεικτών κεντρικής τάσης, διασποράς), προκειμένου να παρουσιαστούν τα δεδομένα της μελέτης και να εξαχθούν συμπεράσματα που αφορούν στον υπό ερεύνηση πληθυσμό. Η εισαγωγή και η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το στατιστικό πακέτο SPSS 23, όπου πραγματοποιήθηκε τόσο η γραφική απεικόνιση των αποτελεσμάτων όσο και όλοι οι επαγωγικοί στατιστικοί έλεγχοι.Σχετικά με την ύπαρξη συσχετίσεων μεταξύ των δημογραφικών χαρακτηριστικών με τις πτυχές της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων διαπιστώνεται ότι: α) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι ηλικίες κάτω των 70 ετών αντιλαμβάνονται και διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με τις ηλικίες 70 – 80 ετών, οι οποίες με τη σειρά τους διαβιούν ποιοτικά καλύτερα από τις ηλικίες άνω από 80 ετών, β) δεν διαπιστώνεται ότι υπάρχει στατιστικά αποδεκτή σχέση μεταξύ της οικογενειακής κατάστασης και των πτυχών της ποιότητας ζωής.Σχετικά με την ύπαρξη συσχετίσεων μεταξύ των κοινωνικών χαρακτηριστικών με τις πτυχές της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων διαπιστώνεται ότι: α) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι διαμένοντες σήμερα σε αστικές περιοχές αντιλαμβάνονται και διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που διαμένουν σε ημιαστικές περιοχές, οι οποίοι με τη σειρά τους διαβιούν ποιοτικά καλύτερα από αυτούς που διαμένουν σε αγροτικές περιοχές, β) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι διαμένοντες στο παρελθόν σε αστικές περιοχές αντιλαμβάνονται και διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που διέμεναν σε ημιαστικές περιοχές, οι οποίοι με τη σειρά τους διαβιούν ποιοτικά καλύτερα από αυτούς που διέμεναν σε αγροτικές περιοχές, γ) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι κάτοχοι τίτλων ανώτερης βαθμίδας εκπαίδευσης αντιλαμβάνονται και διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που κατέχουν τίτλους χαμηλότερης βαθμίδας. Σχετικά με την ύπαρξη συσχετίσεων μεταξύ των οικονομικών χαρακτηριστικών με τις πτυχές της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων διαπιστώνεται ότι: α) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι έχοντες οικονομική αυτοδυναμία διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που δεν διαθέτουν οικονομική αυτοδυναμία, β) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι έχοντες υψηλότερο ετήσιο εισόδημα αντιλαμβάνονται και διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που έχουν χαμηλότερο, γ) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι όσοι θεωρούν ότι η οικονομική κρίση δεν τους επηρεάζει, αντιλαμβάνονται καλύτερα την ποιότητα ζωής και έχουν την άποψη ότι απολαμβάνουν τη ζωή. Ωστόσο, δεν συσχετίζεται η αντίληψη για τη σημερινή οικονομική κρίση με την αίσθηση ευτυχίας κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Σχετικά με την ύπαρξη συσχετίσεων μεταξύ των χαρακτηριστικών υγείας με τις πτυχές της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων διαπιστώνεται ότι: α) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι έχοντες υγεία που τους επιτρέπει τη δραστηριότητα, διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που δεν διαθέτουν υγεία που να τους επιτρέπει δραστηριότητα, β) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι έχοντες καλή φυσική κατάσταση διαβιούν καλύτερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που δεν διαθέτουν καλή φυσική κατάσταση, γ) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι πάσχοντες από πόνο που τους επηρεάζει την ευημερία διαβιούν χειρότερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που δεν πάσχουν από πόνο, δ) επαληθεύεται η υπόθεση, ότι οι έχοντες προβληματική υγεία που τους περιορίζει στο σπίτι διαβιούν χειρότερα όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής σε σύγκριση με αυτούς που δεν περιορίζονται στο σπίτι για λόγους υγείας. Επιπρόσθετα, διερευνήθηκε η συσχέτιση της Αίσθησης Ποιότητας Ζωής με την Ηλικία ως Δημογραφικό Χαρακτηριστικό, το Μορφωτικό Επίπεδο ως Κοινωνικό Χαρακτηριστικό, την Οικονομική Αυτοδυναμία και το Ετήσιο Εισόδημα ως Οικονομικά Χαρακτηριστικά και τη Φυσική Ενέργεια και την Αίσθηση Υγείας ως Χαρακτηριστικά Υγείας. Προς το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε η εξαρτημένη ψευδομεταβλητή με όνομα Αίσθηση Ποιότητας Ζωής, που αποτελείται από το Μέσο Όρο των μεταβλητών Ποιότητα Ζωής, Απόλαυση Ζωής και Αίσθηση Ευτυχίας του ερωτηματολογίου. Η ψευδομεταβλητή συσχετίσθηκε με τις ακόλουθες μεταβλητές και ομάδες μεταβλητών: Η πρώτη συσχέτιση έγινε με τη μεταβλητή Ηλικία. Η δεύτερη συσχέτιση έγινε με τη μεταβλητή Μορφωτικό Επίπεδο. Η τρίτη συσχέτιση έγινε με το ζεύγος των μεταβλητών για τα Οικονομικά Χαρακτηριστικά. Η τέταρτη συσχέτιση έγινε με το ζεύγος των μεταβλητών για τα Χαρακτηριστικά Υγείας.Από την εφαρμογή της γραμμικής παλινδρόμησης είναι προφανές ότι υφίσταται εμφανώς εντονότερη αναλογική σχέση της Αίσθησης Ποιότητας Ζωής με τα Χαρακτηριστικά Υγείας των ερωτώμενων, λιγότερο έντονη αναλογική σχέση της Αίσθησης Ποιότητας Ζωής με τα Οικονομικά Χαρακτηριστικά των ερωτώμενων και ακόμη λιγότερο έντονη αναλογική σχέση της Αίσθησης Ποιότητας Ζωής με την Ηλικία και το Μορφωτικό Επίπεδο, ως Δημογραφικά και Κοινωνικά Χαρακτηριστικά των ερωτώμενων αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι τα ευρήματα των συσχετίσεων αυτών μέσω γραμμικής παλινδρόμησης συνάδουν πλήρως με τις προηγηθείσες συσχετίσεις. Παρατηρείται η σχεδόν πλήρης σύμπτωση των ευρημάτων της έρευνας με τις θεωρητικές προσεγγίσεις της αναφερόμενης βιβλιογραφίας, με εξαίρεση στα στοιχεία της οκογενειακής κατάστασης των ηλικιωμένων και την υπόθεσή ότι οι έγγαμοι, οι χήροι, οι διαζευγμένοι, αυτοί που είναι σε διάσταση και τέλος οι άγαμοι διαβιούν ποιοτικά καλύτερα με τη σειρά αυτή, που ωστόσο δεν διαπιστώνεται ότι υπάρχει στατιστικά αποδεκτή σχέση, πιθανώς λόγω του είδους και του μεγέθους του δείγματος. Ακόμη, διαφαίνεται ότι η αίσθηση της ευτυχίας των ηλικιωμένων της έρευνας κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου δεν συνδέεται αποκλειστικά με τις επιπτώσεις από την οικονομική κρίση, πιθανόν λόγω του είδους και του μεγέθους του δείγματος. Τα στοιχεία της έρευνας αποτυπώνθηκαν ως γραφήματα στις αντίστοιχες γεωγραφικές θέσεις στους χάρτες, παρέχοντας στον ενδιαφερόμενο πλήρη εικόνα της γεωγραφικής κατανομής των οικονομικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών, και κυρίως, της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων ανά περιοχή. Έτσι, οι ενιαφερόμενοι δημόσιοι φορείς και πάροχοι υπηρεσιών υγείας αποκτούν δυνατότητες αμεσότητας στη λήψη αποφάσεων σχετικών με τις απαιτούμενες εκ μέρους τους ενέργειες.