Η ιστορική διαδρομή της Ιατρικής Σχολής όπως αυτή σκιαγραφείται μέσα απο το αρχειακό υλικό της

Abstract

The Medical School of the Aristotle University of Thessaloniki was founded in February 1942 under particularly difficult conditions, given the war and the Germans occupation of Greece.The subject of this doctoral dissertation is the historical course of the Medical School’s operation from 1942-43 up until 1981-82. The following academic year (1982-83) its structure was altered and it was transformed in accordance with Law 1268/82 into the Faculty of Health Sciences’ Medical School.This study is based on research and recording of the Medical School’s preserved archival material, and on data concerning its organization, administration, and operation that has been classified into three basic areas: academic units, educational programs, and support functions. The relevant information was drawn from the Proceedings of the School’s meetings, from the files of individual professors, from the student archives, the yearbooks of the Aristotle University of Thessaloniki, the Greek Government Gazette (where the laws related to the founding of universities, constitutional acts of the Greek Parliament, decrees, decisions, etc. were published), various documents from the School’s archives, personnel files, related references to social and political conditions in Thessaloniki during the period 1940-44, and other relevant publications. More specifically, the topics treated in the chapter on “academic units” concern: a) The founding of the first chairs of medicine, and the appointment of the first faculty in 1942, as well as the difficulties involved in forming the School and in its early operations.b) The reorganization of the School in 1945 with the establishment of the first ordinary faculty chairs and appointment of professors to these.c) The establishment of chairs from 1945-46 until 1981-82 (with reference to the data of 1942 on a case-by-case basis), including the founding decree, the field encompassed by the chair, procedures for filling the position of professor, the number of teaching assistant and support staff by year, as well as the site where each chair’s laboratories and clinics were located during the above period.d) The establishment of chairs with reference to 1) the difficulties encountered during their first years in obtaining physical quarters, the lack of basic means for teaching, and the efforts exerted by the School’s faculty, and 2) the improved conditions under which chairs were established beginning from the 1950’s. e) The institution of assistant professors and the procedures for filling these positions, as well as the procedures for transforming these into independent extra-ordinary chairs. f) Extraordinary, unpaid, and emeriti professors.The chapter on “educational programs” treats the following topics: a) General remarks on enrollment in the University.b) The Medical School’s first students and concerns expressed by faculty about the number of students admitted.c) The legal status quo for admitting students (from 1945-46 until 1981-82). d) The number of students proposed by the School for admission each year, and difficulties encountered in teaching due to lack of support from teaching assistant personnel, a lack of support personnel, and inadequate infrastructure in terms of material and technical infrastructure, and buildings, primarily during the School’s first two decades of operation. e) The programs of study, as these were initially formed and altered through additions and cancellations of courses, through transferring the teaching of courses to other years, and through increases or decreases in the number of hours of theoretical or practical training. Reference is also made to: 1) The close relationship among courses as a necessary element a) upon appointing the three-member committees charged with evaluating candidates for vacant chairs, and b) in teaching mandates and 2) Course teaching mandates, which are provided in a chart containing: courses, the year when the chair was established, the academic year in which the course was first taught, and the academic years during which the course was taught by the chair’s professor or by an extraordinary professor with teaching mandate. This chapter concludes with a reference to the required textbooks proposed for medical students.The technical infrastructure as a basic element for the proper functioning of the School is developed through the recording, in a series of charts, of relevant requests, arranged by decade into categories: The first concerns the equipping of laboratories and clinics with medical equipment, machinery, and instruments, and the second concerns accommodation-type furnishings. This infrastructure was supported by general funds and the regular yearly budget, by funding from the program for public investments, and by gifts, which are recorded by decade and donor organization. There is a partial analysis of the founding of the AHEPA hospital, a gift from the homonymous organization of Greek-Americans, and the founding of the Children’s Hospital, a gift of the Swedish Organization Raedda Barnen, as a wing in AHEPA. The Medical School has been administered by a succession of Deans (whose names are recorded in the relevant chart) and the various decisions related to its operation taken at plenary meetings of its faculty. Operations are supported by its Secretariat, whose role is to carry out administrative functions in order to successfully provide services. The Secretariat’s separate working-operational sections (director, administrative issues, personnel issues, protocol-forwarding-archives, undergraduate studies-student welfare) are each analyzed. A chart provides the names of the Directors of the Secretariat for corresponding academic years, and the personnel of the Secretariat are recorded from 1966-67 and later, since the relevant data are available from that year and onwards. Committees appointed to further contribute to carrying out its work also support the School.As regards the School’s activities in the field of scholarship, there are references to scholars from abroad invited to give lectures, or teach, in order to provide students with further training on topics concerning the development of medical science. The Scientific Yearbook, whose first issue was published in 1955, as well as the “Student Guide – Catalogue of Study” published for the first time in the same decade, are dealt with in detail. There follows a general report on the founding in 1946 of the Military Medical School, and to the support offered it by the Medical School of Aristotle University a) on the issue which arose two years after its establishment in Thessaloniki concerning the possibility of its being transferred to Athens, and b) issues involving the education of its students. In-depth discussion of the establishment of the Dentistry Faculty of the School, the later creation of an independent Dentistry School, as well as the establishment of the Training Branch in Alexandroupolis are also provided. In the conclusion, emphasis is given to the developmental course of the School, to which its human resources (teaching, support, and administrative personnel) contributed generally through their activities, which stemmed from the respect and love they felt for it. Finally, there is note taken of the supportive role of the Rectorate Authorities of the University in all the Medical School’s endeavors.

Η Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ιδρύεται, τον Φεβρουάριο του 1942, κάτω από συνθήκες ιδιαίτερα δύσκολες λόγω του πολέμου και της κατοχής. Θέμα της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ιστορική διαδρομή της Ιατρικής Σχολής στο διάστημα 1942-43 έως 1981-82 καθώς από το 1982-83 η Σχολή αλλάζει δομή και όνομα και μετατρέπεται, σύμφωνα με το Ν. 1268/82 σε Τμήμα Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας.Η διαδρομή στηρίζεται στην έρευνα και στη μελέτη, του διασωθέντος αρχειακού υλικού της Σχολής, σε στοιχεία της οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας της, τα οποία αναφέρονται κυρίως στους τρεις βασικούς άξονές της: ακαδημαϊκές μονάδες, εκπαιδευτικά προγράμματα και υποστηρικτικές λειτουργίες. Οι σχετικές πληροφορίες αντλήθηκαν από τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Σχολής, τους ατομικούς φακέλους των καθηγητών, το φοιτητικό αρχείο, τις επετηρίδες του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τα ΦΕΚ στα οποία δημοσιεύονται θεμελιώδεις πανεπιστημιακοί νόμοι, συντακτικές πράξεις, διατάγματα, αποφάσεις κ.λ.π., τα διάφορα έγγραφα από το αρχείο της Σχολής,τις σχετικές αναφορές για την κοινωνική και πολιτική κατάσταση της Θεσσαλονίκης για το διάστημα 1940-1944 καθώς και από άλλα σχετικά δημοσιεύματα.Ειδικότερα τα θέματα που αναπτύσσονται στο κεφάλαιο ακαδημαϊκές μονάδες αφορούν: α) Στην ίδρυση των πρώτων εδρών και στο διορισμό των πρώτων καθηγητών το 1942 καθώς και στις δυσκολίες συγκρότησης και λειτουργίας της Σχολής β) Στην ανασυγκρότηση της Σχολής το 1945 με την ίδρυση των πρώτων τακτικών εδρών και το διορισμό των οικείων καθηγητών γ) Στην ταυτότητα των εδρών από το 1945-46 έως και το 1981-82 (με σχετική αναφορά, κατά περίπτωση, σε δεδομένα του 1942), η οποία περιλαμβάνει το ιδρυτικό διάταγμα, το περιεχόμενο της έδρας, τις διαδικασίες πλήρωσης της θέσεως του καθηγητή, τον αριθμό του βοηθητικού διδακτικού προσωπικού και του προσωπικού υποστήριξης, κατ’ έτος, καθώς και τον τόπο εγκατάστασης των οικείων εργαστηρίων και κλινικών για την προαναφερομένη περίοδο δ) Στην εγκατάσταση των εδρών με αναφορά 1) στις δυσκολίες που αντιμετωπίζονται κατά τα πρώτα έτη στην αναζήτηση στέγης, στην έλλειψη βασικών μέσων για την άσκηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και στις προσπάθειες που καταβάλλονται εκ μέρους των καθηγητών 2) στις καλύτερες συνθήκες εγκατάστασης που αρχίζουν να επικρατούν κατά τη δεκαετία του 1950 ε) Στο θεσμό των επικουρικών καθηγητών και στις διαδικασίες πλήρωσης των θέσεων καθώς και στις διαδικασίες μετατροπής των οικείων θέσεων σε έκτακτες αυτοτελείς έδρες στ) Στους έκτακτους καθηγητές, στους άμισθους καθηγητές και στους ομότιμους καθηγητές.Στο κεφάλαιο εκπαιδευτικά προγράμματα αναπτύσσονται θέματα που αφορούν:α) Γενικά στην εγγραφή, ενδιαφερομένων, στο Πανεπιστήμιο.β) Στους πρώτους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής και στους προβληματισμούς που εκφράζονται από τους καθηγητές για τον αριθμό των εισακτέων.γ) Στο νομικό καθεστώς εισαγωγής (1945-46 έως 1981-82).δ) Στον αριθμό των εισακτέων κατ’ έτος, που προτείνει η Σχολή και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην επαρκή εκπαίδευση των φοιτητών λόγω της έλλειψης βοηθητικού διδακτικού προσωπικού, προσωπικού υποστήριξης και υλικοτεχνικής και κτιριακής υποδομής κατά τις δύο πρώτες κυρίως δεκαετίες λειτουργίας της.ε) Στα προγράμματα σπουδών όπως αυτά διαμορφώνονται και τροποποιούνται με την πρόσθεση η κατάργηση μαθημάτων, με τη μετάθεση διδασκαλίας μαθημάτων σε άλλα έτη, με την αύξηση η μείωση των ωρών θεωρητικής η πρακτικής εκπαίδευσης.Επίσης γίνεται αναφορά: α) Στη συγγένεια των μαθημάτων ως στοιχείο απαραίτητο 1) κατά τον ορισμό των τριμελών επιτροπών για την κρίση υποψηφίων στις διαδικασίες πλήρωσης κενών εδρών και 2) κατά την ανάθεση διδασκαλίας μαθημάτων και β) Στις αναθέσεις εντολής διδασκαλίας μαθημάτων, τα οποία καταγράφονται σε πίνακα, που περιλαμβάνει: τα μαθήματα, το έτος ίδρυσης της οικείας έδρας, το παν/κό έτος έναρξης της διδασκαλίας του μαθήματος, τα παν/κά έτη διδασκαλίας του μαθήματος από τον καθηγητή της έδρας η από καθηγητή με ανάθεση εντολής διδασκαλίας. Το κεφάλαιο αυτό κλείνει με αναφορά στα συγγράμματα που προτείνονται ως διδακτέα και διανεμητέα στους φοιτητές.Η υλικοτεχνική υποδομή ως στοιχείο βασικό για την καλή λειτουργία της Σχολής αναπτύσσεται με την καταγραφή, σε πίνακες, των σχετικών αιτημάτων τα οποία ταξινομούνται ανά δεκαετία σε δύο κατηγορίες: 1η Εξοπλισμός των Εργαστηρίων και Κλινικών σε ιατρικά εργαλεία, μηχανήματα, όργανα 2η Ξενοδοχειακός εξοπλισμός. Η υποδομή αυτή στηρίχθηκε σε πιστώσεις γενικές και ετήσιου τακτικού προϋπολογισμού, σε πιστώσεις από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και σε δωρεές οι οποίες καταγράφονται ανά δεκαετία και ανά φορέα δωρητή. Αναλύονται επί μέρους η ίδρυση του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, δωρεά της ομώνυμης οργάνωσης των ομογενών της Αμερικής και της ελληνικής περίθαλψης της Αμερικής και η ίδρυση του Νοσοκομείο Παίδων, ως πτέρυγα του ΑΧΕΠΑ, δωρεά της Σουηδικής Οργάνωσης Raedda Barnen.Η Ιατρική Σχολή διοικείται από τον εκάστοτε Κοσμήτορα (οι Κοσμήτορες καταγράφονται σε σχετικό πίνακα) και οι διάφορες αποφάσεις λαμβάνονται στις συνεδριάσεις από το σύλλογο των καθηγητών της. Υποστηρίζεται λειτουργικά από τη Γραμματεία της, ο ρόλος της οποίας είναι η άσκηση διοικητικών δραστηριοτήτων, με σκοπό την επιτυχή παροχή προσφοράς υπηρεσιών. Οι επί μέρους τομείς εργασίας-λειτουργίες της (προϊστάμενος γραμματείας, διοικητικά θέματα, θέματα προσωπικού, πρωτόκολλο–διεκπεραίωση-αρχείο, προπτυχιακές σπουδές-φοιτητική μέριμνα) αναλύονται, κατά περίπτωση. Καταγράφονται, σε πίνακα, οι Γραμματείς για τα αντίστοιχα πανεπιστημιακά έτη και γίνεται αναφορά στο προσωπικό της Γραμματείας από το 1966-67 διότι από τότε υπάρχουν καταγεγραμμένα τα σχετικά στοιχεία Η Σχολή υποστηρίζεται επίσης και από επιτροπές, τις οποίες ορίζει για την υποβοήθηση του έργου της. Για τη δραστηριότητα της Σχολής στο επιστημονικό πεδίο αναφέρονται οι επιστήμονες του εξωτερικού οι οποίοι καλούνται να δώσουν διαλέξεις-διδασκαλίες με σκοπό την επιμόρφωση και των φοιτητών σε θέματα που άπτονται της εξέλιξης της Επιστήμης της Ιατρικής. Η Επιστημονική Επετηρίδα, το πρώτο τεύχος της οποίας εκδίδεται το 1955, καθώς και ο «Οδηγός του Φοιτητή–Οδηγός Σπουδών» ο οποίος εκδίδεται την ίδια δεκαετία αναπτύσσονται διεξοδικά.Στη συνέχεια γίνεται ευρεία αναφορά στην ίδρυση το 1946 και στη λειτουργία της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής καθώς και στη στήριξη που της παρείχε η Ιατρική Σχολή α) στο θέμα που προέκυψε δύο έτη μετά την εγκατάστασή της στη Θεσσαλονίκη, για την πιθανή μετακίνησή της στην Αθήνα και β) σε θέματα εκπαίδευσης των μαθητών της.Η ίδρυση του Οδοντιατρικού Τμήματος της Σχολής. η μετέπειτα δημιουργία ανεξάρτητης Οδοντιατρικής Σχολής καθώς και η ίδρυση του Εκπαιδευτικού Παραρτήματος Αλεξανδρουπόλεως αναπτύσσονται διεξοδικά.Συμπερασματικά τονίζεται ότι η σταδιακή ανάπτυξη της Σχολής διαμορφώνεται ανά δεκαετίες. Κατά την πρώτη δεκαετία της λειτουργίας της αντιμετωπίζει άμεσα προβλήματα κτιριακής και υλικοτεχνικής υποδομής τα οποία επιλύονται σε ικανοποιητικό βαθμό από τις προσπάθειες των καθηγητών της και τις δωρεές. Η επόμενη δεκαετία χαρακτηρίζεται για τη σταθερή ανοδική πορεία της Σχολής με σταθμό την ίδρυση του ΑΧΕΠΑ, πρώτου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου και του Νοσοκομείου Παίδων ως πτέρυγα του ΑΧΕΠΑ, δωρεά της Σουηδικής Οργάνωσης Raedda Barnen. Η τρίτη δεκαετία χαρακτηρίζεται από έντονη εξελικτική πορεία με την ολοκλήρωση της κατασκευής του Κτιρίου Εργαστηρίων και την εγκατάσταση τους σε αυτό, τη σταδιακή μεγάλη αύξηση του βοηθητικού διδακτικού προσωπικού και του προσωπικού υποστήριξης, την απόσπαση του Οδοντιατρικού Τμήματος και τον διορισμό των επικουρικών καθηγητών. Τέλος η δεκαετία που ακολουθεί έχει μία σταθερή πορεία με σταθμό στη μετεξέλιξή της την ίδρυση του Εκπαιδευτικού Παραρτήματος Αλεξανδρουπόλεως Σε αυτή την ανάπτυξη της Ιατρικής Σχολής συνετέλεσε κύρια το ανθρώπινο δυναμικό της (εκπαιδευτικό, βοηθητικό και διοικητικό προσωπικό) με την εν γένει δραστηριότητά του η οποία απέρρεε από το σεβασμό και την αγάπη του προς αυτήν. Τέλος επισημαίνεται ότι αρωγός στην κάθε προσπάθεια της Σχολής ήταν πάντοτε και οι Πρυτανικές Αρχές του Πανεπιστημίου.