Φυσικές και υπερφυσικές ερμηνείες υπαρξιακών ζητημάτων κατά τη διάρκεια της ζωής: συναισθηματικοί, γνωστικοί και κοινωνικοί παράγοντες

Abstract

The use of alternative explanations for biological phenomena –particularly the ones referring to human existence – is widespread. Focusing on the concept of death, the present doctoral thesis aims to explore natural and supernatural explanations across the life span. The present thesis consists of four successive studies. Each study aims to provide answers to different research questions concerning the use of natural and supernatural explanations of death across the life span as well as the possible relation of different explanatory frameworks with emotional, cognitive and social factors. More specifically, the 1st Study explores natural and supernatural explanations of death in children and adolescents aged 10 to 14 years (N=127), in relation to loneliness and mother – child attachment. The 2nd Study focuses on the use of natural and supernatural explanation in adults aged 25 to 65 years (N=175) in relation to religiosity, existential anxiety, depression, anxiety and stress. The 3rd Study aims to explore informant’s influence on adults’ (aged between 25 and 65 years, N=540) acceptance of natural and supernatural explanations of death. Finally, the 4th Study focuses on the natural and supernatural explanations of death in adults aged 25 and 35 years (N=86) in relation to executive functions. Research results suggest that the use of supernatural explanations is widespread among pre-adolescents, adolescents as well as adults. Regarding the adults using supernatural explanations of death, there seem to be differentiations concerning the functions that they attribute to dead agents. Moreover, supernatural explanations of death seem to co-exist with emotional factors, such as anxiety over mother abandonment, secure and anxious attachment with God, existential anxiety, depression and stress. Furthermore, the level of inhibitory control is related with the use of explanatory frameworks. Finally, the information concerning the informant’s knowledge as well as the level of religiosity exert influence on the judgements about the trustworthiness of natural and supernatural explanations. The existence and frequent use of supernatural explanations of death, despite the acquisition of the biological concept of death, suggest that the acquisition of scientific knowledge isn’t always a sufficient condition that leads to the replacement of alternative explanations with the scientific ones. On the contrary, concerning existential issues, apart from cognitive factors, emotional and social factors are, also, possibly related with the choice of explanatory framework.

H χρήση εναλλακτικών ερμηνειών για την ερμηνεία βιολογικών φαινομένων - ιδιαίτερα δε όσων αφορούν στην ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη - είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Εστιάζοντας στην έννοια του θανάτου, στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των φυσικών και υπερφυσικών ερμηνευτικών μοντέλων κατά την διάρκεια της ζωής. Η παρούσα διατριβή αποτελείται από τέσσερις διαδοχικές μελέτες. Κάθε μελέτη φιλοδοξεί να απαντήσει σε διαφορετικά ερευνητικά ερωτήματα που αφορούν στην χρήση των φυσικών και υπερφυσικών ερμηνειών του θανάτου κατά την διάρκεια της ζωής, καθώς και στην πιθανή σχέση των διαφορετικών ερμηνευτικών μοντέλων με συναισθηματικούς, γνωστικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Συγκεκριμένα, η 1η Μελέτη της διατριβής διερευνά τις φυσικές και υπερφυσικές ερμηνείες του θανάτου σε παιδιά και εφήβους, ηλικίας 10 έως 14 ετών (Ν=127) σε συνδυασμό με το αίσθημα τις μοναξιάς και τον δεσμό με την μητέρα. Η 2η Μελέτη εστιάζει στην χρήση των φυσικών και υπερφυσικών ερμηνειών του θανάτου σε ενήλικες 25 έως 65 ετών (Ν=175) σε συνδυασμό με την θρησκευτικότητα, το υπαρξιακό άγχος, την κατάθλιψη, το άγχος και το στρες. Η 3η Μελέτη της διατριβής φιλοδοξεί να διερευνήσει την επιρροή του πληροφορητή στην υιοθέτηση φυσικών και υπερφυσικών ερμηνειών για τον θάνατο σε ενήλικες 25 έως 65 ετών (Ν=540). Τέλος, η 4η Μελέτη εστιάζει στις φυσικές και υπερφυσικές ερμηνείες του θανάτου σε συνδυασμό με τις εκτελεστικές λειτουργίες σε ενήλικες ηλικίας 25 και 35 ετών (Ν=86). Τα αποτελέσματα της διατριβής υποδεικνύουν ότι η χρήση των υπερφυσικών ερμηνευτικών μοντέλων του θανάτου είναι συχνή τόσο σε προ-έφηβους και έφηβους όσο και σε ενήλικες. Σε ότι αφορά στους ενήλικες που χρησιμοποιούν υπερφυσικές ερμηνείες του θανάτου, φαίνεται πως υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τις λειτουργίες που υποστηρίζουν ότι συνεχίζουν να υπάρχουν στην ζωή μετά τον θάνατο. Επιπρόσθετα, τα υπερφυσικά μοντέλα ερμηνείας του θανάτου φαίνεται να συνυπάρχουν με συναισθηματικούς παράγοντες όπως η διάσταση του άγχους της αποχωρισμού από την μητέρα, ο ασφαλής και ο αγχώδης δεσμός με τον Θεό, το υπαρξιακό άγχος, η κατάθλιψη και το στρες. Επιπλέον, το επίπεδο του ανασταλτικού ελέγχου φαίνεται να σχετίζεται με την χρήση ερμηνευτικού μοντέλου για τον θάνατο. Τέλος, οι πληροφορίες που έχει κανείς για τις γνώσεις του πληροφορητή και το επίπεδο της θρησκευτικότητας φαίνεται να επηρεάζουν τις κρίσεις για την αξιοπιστία πληροφοριών με φυσικό και υπερφυσικό περιεχόμενο. Συμπερασματικά, η ύπαρξη και συχνή χρήση υπερφυσικών ερμηνειών για τον θάνατο, παρά την κατανόηση του βιολογικού μοντέλου, υποδεικνύει ότι η κατανόηση της επιστημονικής ερμηνείας δεν αποτελεί πάντα επαρκή συνθήκη για την αντικατάσταση των εναλλακτικών ερμηνειών με το επιστημονικό μοντέλο ερμηνείας. Αντίθετα, σε ζητήματα που άπτονται της ανθρώπινης ύπαρξης, φαίνεται πως πέρα από τους γνωστικούς, συναισθηματικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι πιθανό να σχετίζονται με την επιλογή μοντέλου ερμηνείας.