Διερεύνηση των απόψεων, γνώσεων και πρακτικών των αστυνομικών σχετικά με άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας

Abstract

During the last decades there are significant changes in the research and the practice related with the contact of police officers with people in mental distress and the management of the respective incidents, understanding the need for the better preparation of police offices and specific techniques of practice. The aim is the best possible protection of all the individuals involved the reduction of the stigma that accompanies mental health problems and the combat of criminalization of mental disorders. The present thesis aims at the investigation of the police officers perceptions, knowledge and practices towards people in mental distress. This is the first respective research in Greece, following qualitative methodology, as semi-structured interviews were conducted with the police officers that participated. In the research participated 30 police officers, who serve in various police departments of the city of Thessaloniki. The police officers’ participation in the research was voluntary, after the respective permission provided by the Police Headquarters, while the unique criterion for the sample’s selection was the involvement of the police officers in the management of incidents with people in mental distress. In the initial plan, special guards were also included, yet no police officer of this type expressed any interest. The interviews were recorded, then transcribed and analyzed on the basis of Grounded Theory. More specifically, the interviews’ transcripts were analyzed line-by-line and were coded, leading to upper categories, which are summed in a final theoretical model. The most central categories of the theoretical model: the attitudes of police officers towards people in mental distress and the management of the incidents where people with mental health problems are involved. On the basis of the attitudes of police officers there are shaped respective police officers groups, police officers that have a compassionate attitude towards people in mental distress, the police officers that are more moderate and those who maintain negative and precautious attitude towards these individuals. The management of incidents in which people with mental health problems are involved is the second most central category of the final theoretical model, as it seems that in most cases it is an important criterion and basis for the behaviour and practice of police officers. In addition, the research findings concern important issues, as these arose from the analysis of the interviews, such as the way that police officers perceive people with mental health problems, the role of the nature and symptomatology of mental disorders, the way people in mental distress behave and the degree of responsibility they hold for their behaviour and the behaviour that police officers present in these situations. Moreover, police officers also referred to the role that people in mental distress hold in these incidents, the type of the incidents in which people with mental health problems are involved, the severity, frequency and level of difficulty of these incidents and the ways through which police officers approach and manage these incidents on the basis of their experience. Also, police officers refer to the role of education concerning mental disorders and the effective management of these incidents, the extent to which police officers are truly effective in these cases, while there arose some problems and restrictions that they face in practice, underlining the respective changes which they think that should be introduced. The present thesis could constitute a beginning for the modernization of the Greek police practices in incidents in which people with mental health problems are involved, so as to follow the successful examples of other countries in the specific field. It is obvious that there are deficiencies that obstruct police daily practice, while at the same time the absence of a specific approved framework for the successful management of these incidents creates insecurity. The development of a police officers’ unit especially trained by mental health professionals and comprised by police officers that show interest in their involvement in these types of incidents seems a hopeful choice, which as respective literature shows, significantly improves the image of the field for all of the involved individuals.

Τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στην έρευνα αλλά και στην πρακτική που σχετίζεται με την επαφή των αστυνομικών με άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας αλλά και την διαχείριση αντίστοιχων περιστατικών, κατανοώντας την ανάγκη για καλύτερη προετοιμασία των αστυνομικών και συγκεκριμένες μεθόδους πρακτικής. Στόχος είναι η καλύτερη δυνατή προστασία όλων των εμπλεκομένων, η μείωση του στίγματος που συνοδεύει τα προβλήματα ψυχικής υγείας και η καταπολέμηση της εγκληματοποίησης των ψυχικών διαταραχών. Η παρούσα διατριβή έχει ως στόχο τη διερεύνηση των απόψεων, γνώσεων και πρακτικών των αστυνομικών σχετικά με άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Είναι η πρώτη σχετική έρευνα που πραγματοποιείται στην Ελλάδα, ακολουθώντας ποιοτική μεθοδολογία, καθώς διενεργήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με τους αστυνομικούς που συμμετείχαν σε αυτήν. Στην έρευνα συμμετείχαν τριάντα αστυνομικοί, οι οποίοι υπηρετούν σε διαφορετικά αστυνομικά τμήματα της Θεσσαλονίκης. Η συμμετοχή των αστυνομικών ήταν εθελοντική, κατόπιν σχετικής άδειας από το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας, ενώ μοναδικό κριτήριο για την επιλογή του δείγματος ήταν η άσκηση αστυνομικών καθηκόντων που περιελάμβαναν την διαχείριση περιστατικών στα οποία εμπλέκονται άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Στον αρχικό σχεδιασμό περιλαμβάνονταν και ειδικοί φρουροί, οι οποίοι θα ήθελαν να συμμετέχουν στην έρευνα, αλλά ουδείς εκδήλωσε σχετικό ενδιαφέρον. Οι συνεντεύξεις μαγνητοφωνήθηκαν, στη συνέχεια απομαγνητοφωνήθηκαν και αναλύθηκαν βάσει της Θεμελιωμένης Θεωρίας. Ειδικότερα, τα κείμενα των συνεντεύξεων αναλύθηκαν σειρά κατά σειρά και κωδικοποίηθηκαν, οδηγώντας σε ανώτερες τελικές κατηγορίες, οι οποίες συνοψίζονται σε ένα θεωρητικό μοντέλο. Oι κεντρικότερες κατηγορίες του θεωρητικού μοντέλου είναι: οι στάσεις των αστυνομικών απέναντι στα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και η διαχείριση των περιστατικών στα οποία εμπλέκονται άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Ανάλογα με τις στάσεις που έχουν, σχηματίζονται αντίστοιχες ομάδες αστυνομικών, εκείνοι που έχουν συμπονετική στάση απέναντι στα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, οι αστυνομικοί που έχουν μετριοπαθή στάση και εκείνοι που έχουν αρνητική και επιφυλακτική στάση απέναντι σε αυτά τα άτομα. Η διαχείριση των περιστατικών είναι η δεύτερη κεντρικότερη κατηγορία, καθώς φαίνεται πως στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί σημαντικό κριτήριο και γνώμονα για την πρακτική και τη συμπεριφορά των αστυνομικών. Επιπρόσθετα, τα ευρήματα της έρευνας αφορούν σε σημαντικά ζητήματα, όπως αυτά αναδύθηκαν αμιγώς από την ανάλυση των συνεντεύξεων, όπως ο τρόπος που οι αστυνομικοί βλέπουν τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, ο ρόλος της φύσης και της συμπτωματολογίας των ψυχικών διαταραχών, η συμπεριφορά που επιδεικνύουν και η ευθύνη που έχουν για τη συμπεριφορά τους, αλλά και η συμπεριφορά που οι ίδιοι οι αστυνομικοί έχουν απέναντί τους. Ακόμη, οι αστυνομικοί αναφέρθηκαν στο ρόλο που συνήθως έχουν τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας στα περιστατικά των οποίων επιλαμβάνονται, τους τύπους, τη δυσκολία, τη συχνότητα και τη βαρύτητα αυτών των περιστατικών, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν και διαχειρίζονται αυτά τα περιστατικά μέσα από την εμπειρία τους. Τέλος, οι αστυνομικοί αναφέρονται στο ρόλο της εκπαίδευσης σχετικά με τις ψυχικές διαταραχές και την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των περιστατικών, το βαθμό αποτελεσματικότητας των αστυνομικών σε αυτές τις περιπτώσεις, ενώ αναδεικνύονται τα προβλήματα και οι περιορισμοί που έχουν να αντιμετωπίσουν, υπογραμμίζοντας και τις αντίστοιχες αλλαγές που οι ίδιοι πιστεύουν ότι πρέπει να δρομολογηθούν. Η παρούσα διατριβή θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής αστυνομικής πρακτικής σε περιστατικά στα οποία εμπλέκονται άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, ώστε να υπάρχει συμπόρευση με τα επιτυχή παραδείγματα άλλων χωρών στο συγκεκριμένο πεδίο. Είναι φανερό ότι υπάρχουν κενά και ελλείψεις, τα οποία δυσχεραίνουν την αστυνομική καθημερινή πρακτική, ενώ ταυτόχρονα η απουσία ενός ενιαίου εγκεκριμένου πλαισίου για την επιτυχή διαχείριση αυτών των περιστατικών γεννά ανασφάλεια. Η δημιουργία μίας ομάδας αστυνομικών ειδικά εκπαιδευμένης από επιστήμονες ψυχικής υγείας και αποτελούμενης από αστυνομικούς που επιδεικνύουν ενδιαφέρον στην εμπλοκή τους σε αυτού του είδους τα περιστατικά, φαίνεται ως μία ελπιδοφόρα κίνηση, η οποία όπως δείχνει και η σχετική βιβλιογραφία, βελτιώνει σημαντικά την εικόνα του πεδίου για όλους τους εμπλεκομένους.