Μια ουδέτερη γλώσσα επικοινωνίας για την διαβούλευση ανομοιογενών συλλογικών σωμάτων στο πεδίο της περιβαλλοντικής πολιτικής και της διαχείρισης φυσικών πόρων

Abstract

The main tendency that is observed today in the field of Environmental Policy, is the “opening up” of decision-making processes, in a bigger number of interests, a fact that results mainly, either from the need for effectiveness of decisions, or from the need to incorporate social values and preferences in each policy. In theory, this question is recognized as a bipolar opposition between effectiveness and democracy. However, what constitutes an essential element in a participatory decision-making process is to what degree it is simultaneously democratic and effective. That means, to what degree it corresponds in the real equality of citizens and to what degree the cognitive ability of those who participate in it is extended and enriched; so that they can participate effectively, according to the criterion of democratic governance, but also to contribute in the objective result with the biggest knowledge and critical thought. In the centre of this question lies also the effective communication that should not lead neither to the nullification of equivalence between deliberators nor to what we name the ‘illusion of hierarchical authority’. Our research proves to us, that one of the main ‘practical’ factors of the danger of this illusion is the communication mean that is used in the deliberations and particularly that of the natural language. Thus we support the thesis that the communication mean that the participants will use for deliberating, could possibly democratise and increase the effectiveness of participatory decision-making processes, between individuals and stakeholders with different social characteristics. So an exceptionally interesting question is maintained open, which in our research we named as ‘the issue of language in participatory deliberations’. Consequently the main goals of our research were the following: the first goal was: the ascertainment of, a) the necessity of participatory decision making processes in Environmental Policy, and b) the communication problems that participatory deliberations cause, due to the use of natural language, considering that the deliberators are non-homogeneous regarding their composition in their social, educational and other characteristics of their identity. The second goal was: the ascertainment of: a) the linguistic ambiguities of the natural language and b) the proposal for the use of an artificial language for the better confrontation of these linguistic ambiguities. The 3rd goal was the planning of suitable experimental participatory deliberations for the practical investigation of our basic work hypothesis. And finally the 4th goal was the analysis of the results from the experimental participatory deliberations and the rebuttal/verification of our work hypothesis. The final conclusion of our research was that indeed the democratic and procedural effectiveness were improved in the 2nd experimental deliberation, which used as a medium of communication, an artificial language, in comparison with the 1st experimental deliberation which used as a mean of communication the natural language.

Η κύρια τάση που παρατηρείται σήμερα στην Περιβαλλοντική Πολιτική, είναι το «άνοιγμα» της διαδικασίας λήψης απόφασης σε ένα μεγαλύτερο αριθμό συμφερόντων, γεγονός που προκύπτει κυρίως, είτε από την ανάγκη για αποτελεσματικότητα των αποφάσεων, είτε από την ανάγκη για ενσωμάτωση των κοινωνικών αξιών και προτιμήσεων στις εκάστοτε πολιτικές. Στη θεωρία, το ζήτημα αυτό αναγνωρίζεται ως διπολική αντίθεση μεταξύ αποτελεσματικότητας και δημοκρατίας. Ωστόσο, αυτό που αποτελεί ουσιώδους σημασίας στοιχείο σε μια συμμετοχική διαδικασία λήψης-απόφασης είναι το κατά πόσο αυτή η διαδικασία είναι στην ουσία της δημοκρατική, αλλά και ταυτόχρονα αποτελεσματική. Δηλαδή, κατά πόσο ανταποκρίνεται στη πραγματική ισοτιμία των πολιτών και κατά πόσο η αντιληπτική ικανότητα των συμμετεχόντων σε αυτήν διευρύνεται και εμπλουτίζεται, έτσι ώστε να μπορούν να συμμετέχουν αποτελεσματικά, σύμφωνα με το κριτήριο της δημοκρατικής διακυβέρνησης, αλλά και να συμβάλουν στο αντικειμενικό αποτέλεσμα με τη μέγιστη γνώση και κρίση. Στο επίκεντρο αυτού του ζητήματος βρίσκεται και η αποτελεσματική επικοινωνία που δεν πρέπει να οδηγεί ούτε σε αναίρεση της ισοτιμίας των διαβουλευόμενων, αλλά ούτε και σε αυτό που θα ονομάσουμε στη συνέχεια ‘ψευδαίσθηση της ιεραρχίας κύρους’. Η έρευνα μας αποδεικνύει, ότι ένας από του κύριους ‘πρακτικούς’ φορείς του κινδύνου της ψευδαίσθησης, είναι το επικοινωνιακό μέσο που χρησιμοποιείται στις διαβουλεύσεις και ιδιαίτερα της φυσικής γλώσσας. Δηλαδή υποστηρίζουμε την θέση ότι το επικοινωνιακό μέσο που θα χρησιμοποιήσουν οι διαβουλευόμενοι για την μεταξύ τους διαβούλευση, θα μπορούσε ενδεχομένως να δημοκρατικοποιεί και να αυξάνει την αποτελεσματικότητα των συμμετοχικών διαδικασιών λήψης-απόφασης, μεταξύ ατόμων και ομάδων συμφερόντων με διαφορετικό κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έτσι διατηρείται ανοικτό ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ζήτημα, που στην έρευνας μας ονομάσαμε ‘το ζήτημα της γλώσσας των συμμετοχικών διαβουλεύσεων’. Οι βασικοί στόχοι της ερευνάς μας επομένως ήταν οι εξής: 1ος στόχος: η διαπίστωση α) της αναγκαιότητας των συμμετοχικών διαδικασιών στην Περιβαλλοντική Πολιτική, και β) των επικοινωνιακών προβλημάτων που αυτές προκαλούν λόγω της χρήσης της φυσικής γλώσσας επικοινωνίας στις διαβουλεύσεις με δεδομένο ότι οι φορείς διαβούλευσης είναι εν προκειμένω από τη φύση τους ανομοιογενείς ως προς την σύνθεσή τους σε ότι αφορά τα κοινωνικά, μορφωτικά και λοιπά χαρακτηριστικά της ταυτότητας τους. 2ος στόχος: η διαπίστωση α) των γλωσσικών αμφισημιών της φυσικής γλώσσας επικοινωνίας και β) η θεωρητική θεμελίωση της πρότασης για την χρήση μιας τεχνητής γλώσσας προσομοίωσης για την καλύτερη αντιμετώπιση αυτών των γλωσσικών αμφισημιών. 3ος στόχος: ο σχεδιασμός κατάλληλων πειραματικών συμμετοχικών διαβουλεύσεων για την εμπειρική διερεύνηση της βασικής υπόθεσης εργασίας μας. Και τέλος ο 4ος στόχος ήταν: η ανάλυση των αποτελεσμάτων από την εμπειρική εφαρμογή των πειραματικών συμμετοχικών διαβουλεύσεων και η διάψευση/επαλήθευση της υπόθεσης εργασίας μας. Το τελικό συμπέρασμα στο οποίο και καταλήξαμε ήταν ότι πράγματι η δημοκρατική και διαδικαστική αποτελεσματικότητα μιας διαδικασίας διαβούλευσης, που χρησιμοποιεί ως μέσο επικοινωνίας μια τεχνητή γλώσσα προσομοίωσης ήταν σαφώς βελτιωμένες, από ότι σε μια διαδικασία διαβούλευσης που χρησιμοποιεί μόνο την φυσική γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας.