Ελφρίντε Γέλινεκ: πολιτική και φεμινισμός: ένα καλειδοσκόπιο της σύγχρονης Αυστρίας

Abstract

This Ph.D dissertation focuses on the study of the political theatre of the Austrian playwright Elfriede Jelinek (born 1946), while it uses as the main methodological tool the feminist and postfeminist theory. For that, we chose the following five plays of the nobel prize winner: Das Lebewohl (2000), Ein Sportstück (1988), Was geschah, nachdem Nora ihren Mann verlassen hatte; oder Stützen der Gesellschaften (1984), Krankheit oder Moderne Frauen (1984), and Burgtheater (1985). The dissertation is divided in three parts: in the first part, we examine the historic context, the Austian cultural framework and the broader framework that shapes the jelinekian dramaturgy. In the second part, we present our theoretical tool. The third part, which is the main part of the dissertation, focuses on the plays. Initially, we examine Das Lebewohl and more precisely the ways in which the fascist rhetoric is connected to the construction of gender. In Ein Sportstück, we shed a light on the notion of “body”, on its approach by the sports world and the distinction between male and female bodies. This chapter examines the physical as well as the artistic body of the playwright herself. In the next chapter, we examine Nora and the relationship of feminism to capitalism. Then, by studying Krankheit we present the main pattern of vampirism and the way it brings out women’s responsibility in the so-called “feminist issue”. A parallel examination of the two plays leads to conclusions concerning the playwright’s aesthetic strategy. In the final chapter, in Burgtheater, we point out how Jelinek clearly articulates her concerns and aesthetic positions. The dissertation finishes with conclusions.

Η διδακτορική αυτή διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη του πολιτικού θεάτρου της αυστριακής συγγραφέως Ελφρίντε Γέλινεκ (γ. 1946), ενώ χρησιμοποιεί ως βασικό μεθοδολογικό εργαλείο τη φεμινιστική και μεταφεμινιστική θεωρία. Για τον σκοπό αυτό επιλέξαμε τα εξής πέντε έργα της νομπελίστριας συγγραφέως: τον Αποχαιρετισμό (Das Lebewohl, 2000), το Ένα έργο για τα σπορ (Ein Sportstück, 1988), το Τι συνέβη στη Νόρα αφού εγκατέλειψε τον σύζυγό της ή Τα στηρίγματα των κοινωνιών (Was geschah, nachdem Nora ihren Mann verlassen hatte; oder Stützen der Gesellschaften, 1984), το Ασθένεια ή Σύγχρονες γυναίκες (Krankheit oder Moderne Frauen, 1984) και το Μπουργκτέατερ (Burgtheater, 1985)]. Η διατριβή διαρθρώνεται σε τρία μέρη: στο πρώτο μέρος εξετάζεται το ιστορικό συμφραζόμενο, το αυστριακό πολιτισμικό πλαίσιο, αλλά και το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνεται η γελινεκιανή δραματουργία. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται το θεωρητικό εργαλείο. Το τρίτο μέρος, το οποίο αποτελεί και το κύριο μέρος της διατριβής, εστιάζει στα έργα. Αρχικά, μελετάμε τον Αποχαιρετισμό κι ειδικότερα τους τρόπους με τους οποίους η φασιστική ρητορική συνδέεται με την κατασκευή του φύλου. Στο Ένα έργο για τα σπορ φωτίζουμε την έννοια «σώμα», την προσέγγισή του από τον κόσμο των σπορ και τον διαχωρισμό μεταξύ ανδρικού και γυναικείου σώματος. Η διερεύνηση, επίσης, του φυσικού και καλλιτεχνικού σώματος της ίδιας της συγγραφέως είναι ένα ακόμη θέμα αυτού του κεφαλαίου. Στο επόμενο κεφάλαιο, καταρχήν εξετάζουμε τη Νόρα και τη σχέση του φεμινισμού με τον καπιταλισμό, και στη συνέχεια μελετώντας την Ασθένεια παρουσιάζουμε το βασικό μοτίβο του βαμπιρισμού και τον τρόπο με τον οποίο αυτό αναδεικνύει τη γυναικεία ευθύνη στο λεγόμενο «φεμινιστικό ζήτημα». Η παράλληλη εξέταση των δύο έργων οδηγεί σε συμπεράσματα σχετικά με την αισθητική στρατηγική της συγγραφέως. Τέλος, στο Μπουργκτέατερ, δείχνουμε πώς η Γέλινεκ αποκρυσταλλώνει μία σειρά από προβληματισμούς κι αισθητικές θέσεις. Η διατριβή κλείνει με συμπεράσματα.