Η σιωπηρή γνώση ως θεωρητικό πλαίσιο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: ο ρόλος των εκτελεστικών και γνωστικών ικανοτήτων

Abstract

The present study investigated the pattern of relations among the tacit knowledge of secondary school teachers and their professional development, their metacognitive knowledge concerning their teaching practices, their professional commitment and the reasons teachers leave their profession. Another purpose of this study was to examine whether the aforementioned constructs are interrelated and the extent to which they influence teachers’ perceptions of their effectiveness. Finally, it was investigated whether there is an influence of verbal and visual-spatial ability as well as of the executive functions of verbal and design fluency on the aforementioned variables. Two hundred and seventy - nine secondary school teachers of both sexes, between the age of 30 and 59 years, having a teaching experience between 1 and 19 years participated in the study. Participants were assessed with two cognitive test batteries measuring verbal and visual-spatial abilities and with two tests of Delis - Kaplan Executive Function System, evaluating verbal and design fluency. Teachers’ tacit knowledge was evaluated through hypothetical scenarios for the assessment of teachers’ practical strategies. For the evaluation of teachers’ effectiveness, metacognitive knowledge, professional development, and professional commitment, self - report questionnaires were administered to the participants. Path analysis indicated a positive correlation between metacognitive knowledge and teachers’ tacit knowledge. In addition, teachers’ professional development was found to have a positive influence on their tacit knowledge. In addition, it became clear that teachers’ tacit knowledge mainly affects their sense of effectiveness in achieving the learning objectives and in shaping relationships in the working environment rather than their teaching effectiveness. Also, professional development emerged as a key factor in strengthening teachers’ sense of effectiveness and was found to exert a greater effect on teachers' sense of effectiveness than their tacit knowledge. The metacognitive knowledge of teachers also constitutes a factor that plays an important role in teachers’ sense of effectiveness. Finally, the results provide evidence that among cognitive factors only visual-spatial ability was found to have a negative impact on the awareness of difficulty regarding the use of new methods and technologies and on the formation of cooperative relations. Visual-spatial ability was also found to have a negative impact on the shortcomings in the use of tools – natural and technological – mentioned by teachers as part of their professional development. Part of the contribution of this research is that it showed precisely the extent to which the aforementioned factors facilitate or inhibit teachers’ effectiveness. On a theoretical level, the research provides empirical evidence on the factors that affect teachers’ tacit knowledge while the methodological contribution of the research is to provide customized questionnaires in Greek population, for the evaluation of two more aspects of teachers’ effectiveness, professional development, tacit knowledge and of the reasons teachers leave their profession

Στην παρούσα μελέτη διερευνήθηκε η σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και η σχέση της με την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και τη μεταγνωστική τους γνώση σε θέματα της διδακτικής τους πρακτικής. Διερευνήθηκε, επίσης, η σχέση των εξεταζόμενων εννοιών μεταξύ τους και ο βαθμός στον οποίο επιδρούν στην αίσθηση αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών, στην επαγγελματική τους δέσμευση και στα αίτια εγκατάλειψης του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Επιπλέον, ελέγχθηκε εάν οι μεταβλητές αυτές δέχονται την επίδραση της λεκτικής και εικονικής - χωρικής ικανότητας των εκπαιδευτικών καθώς και των εκτελεστικών λειτουργιών της λεκτικής και σχεδιαστικής ευχέρειας. Στην έρευνα συμμετείχαν 279 εκπαιδευτικοί και των δύο φύλων, ηλικίας 30-59 ετών με διδακτική εμπειρία από 1 έως και 19 έτη. Οι εκπαιδευτικοί εξετάστηκαν σε δύο συστοιχίες γνωστικών έργων από τις οποίες η μία απευθυνόταν στη λεκτική ικανότητα και η άλλη στην εικονική – χωρική ικανότητα. Οι συμμετέχοντες εξετάστηκαν επίσης και στις δοκιμασίες της λεκτικής και σχεδιαστικής ευχέρειας του συστήματος εκτελεστικών λειτουργιών D-KEFS. Έπειτα από την ολοκλήρωση της εξέτασης, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτηματολόγια αυτο-αναφορών τα οποία αξιολογούσαν τη σιωπηρή γνώση, τη μεταγνωστική γνώση, την επαγγελματική ανάπτυξη, την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών, την επαγγελματική τους δέσμευση και τέλος τα αίτια εγκατάλειψης του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Οι αναλύσεις διαδρομών έδειξαν την ύπαρξη θετικής συσχέτισης ανάμεσα στη μεταγνωστική γνώση και τη σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, και η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών βρέθηκε να επιδρά θετικά στη σιωπηρή τους γνώση. Επιπρόσθετα, διαφάνηκε ότι η σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών επηρεάζει κυρίως την αίσθηση αποτελεσματικότητάς τους ως προς την επίτευξη των διδακτικών στόχων και ως προς τη διαμόρφωση σχέσεων στο εργασιακό περιβάλλον και όχι τόσο τη διδακτική τους αποτελεσματικότητα. Επίσης, η επαγγελματική ανάπτυξη αναδείχτηκε ως ένας παράγοντας καθοριστικής σημασίας όσον αφορά την ενίσχυση της αίσθησης αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών και βρέθηκε να ασκεί ισχυρότερη επίδραση στην αίσθηση αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών απ’ ό,τι η σιωπηρή τους γνώση. Η μεταγνωστική γνώση των εκπαιδευτικών συνιστά, επίσης, έναν παράγοντα που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αίσθηση αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών, εφόσον διαπιστώθηκε ότι ασκεί σημαντική αρνητική επίδραση και στις τρεις εκφάνσεις της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών που εκτιμήθηκαν στην έρευνα αυτή. Από τους γνωστικούς παράγοντες μόνο η εικονική - χωρική ικανότητα βρέθηκε να επιδρά αρνητικά στην ενημερότητα δυσκολίας των εκπαιδευτικών ως προς τη χρήση νέων μεθόδων και τεχνολογιών και ως προς τη σύναψη σχέσεων συνεργασίας, αλλά και στις ελλείψεις που αναφέρουν ως προς τη χρήση εργαλείων στα πλαίσια της επαγγελματικής τους ανάπτυξης.Ένα τμήμα της συμβολής αυτής της έρευνας είναι ότι κατέδειξε με ακρίβεια την έκταση στην οποία οι παραπάνω παράγοντες διευκολύνουν ή αναστέλλουν την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών. Σε θεωρητικό επίπεδο, η έρευνα παρέχει εμπειρικά δεδομένα που αφορούν τους παράγοντες που επιδρούν στη σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών, ενώ σε μεθοδολογικό επίπεδο η συμβολή της έρευνας συνίσταται στην προσφορά προσαρμοσμένων, σε ελληνικό πληθυσμό, ερωτηματολογίων για την εκτίμηση δύο ακόμη εκφάνσεων της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, της σιωπηρής γνώσης των εκπαιδευτικών και των αιτίων εγκατάλειψης του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού.