H τέχνη της προσωπογραφίας στη βυζαντινή μουσική: το πρόσωπο της Παναγίας

Abstract

The art of musical portraying, as a new and unexplored field, initiates research interest for the preparation of this doctoral dissertation, focusing on the person of the Most Holy Virgin Mary. The vast domain of the melopoeic creation constitutes the most suitable background in order to explore the musical depiction of the Virgin Mary. The content of this dissertation is built up in a climatic way, aiming at both a historical and a systematical presentation of the theme. So, in the first part, the term “musical portraying” is approached, while the second part contains a commented list of theotokia, arranged according to the different genres and categories of chant, based mainly on descriptive catalogues of byzantine musical manuscripts. Thus, analysis appears as a privileged method of investigation for the art portraying in Byzantine chant. An interesting musical - psychological survey about the impact of the art of musical portraying of the Holy Virgin on faithful people is included in the annex of this dissertation. Two CD’s complete this dissertation: The first one contains a Database of theotokia, a useful instrumentum studiorum for Byzantine Music Studies. The second one presents recordings of selected chants in honor of the Most Holy Virgin Mary, sung by the author, thus leading the reader to a direct experience of the musical pieces included in this work.

Ἡ τέχνη τῆς μουσικῆς προσωπογραφίας, ὡς πεδίο παρθένο καὶ ἀνεξερεύνητο, κινεῖ τὸ ἐρευνητικὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν ἐκπόνηση τῆς παρούσης διατριβῆς, ἑστιάζοντας στὸ πρόσωπο τῆς Παναγίας. Ὁ ἀπέραντος λειμῶνας τῆς μελουργικῆς παραγωγῆς ἀποτελεῖ τὸ καταλληλότερο ὑπόβαθρο γιὰ νὰ οἰκοδομηθεῖ καὶ νὰ ἀναδειχθεῖ ἡ μουσικὴ ἀπεικόνιση τῆς Θεοτόκου. Διατρέχοντας τὸ περιεχόμενο τῆς παρούσης διατριβῆς ἀναγνωρίζεται ἡ κλιμακωτὴ προσέγγιση τοῦ θέματος μὲ εὐμέθοδο καὶ συστηματικὸ τρόπο. Ἔτσι, στὸ πρῶτο μέρος, δίκην εἰσαγωγῆς, προσεγγίζεται ὁ ὅρος «μουσικὴ προσωπογραφία», ἐνῶ στὸ δεύτερο μέρος ἐπιχειρεῖται μία συγκεντρωτικὴ καταγραφὴ τῶν θεοτοκίων μελῶν κατὰ γένος μελοποιίας, μὲ βάση τοὺς κυριώτερους καταλόγους χειρογράφων βυζαντινῆς μουσικῆς. Στὴ συνέχεια προβάλλεται ὡς κατ’ ἐξοχὴν μέθοδος προσέγγισης τῆς προσωπογραφίας στὴν ψαλτικὴ τέχνη ἡ ἀνάλυση. Μιὰ ἐνδιαφέρουσα ἔρευνα τοῦ βαθμοῦ ἀντίληψης τῆς μουσικῆς ἀπεικόνισης τοῦ προσώπου τῆς Παναγίας ἀπὸ τοὺς πιστοὺς περιλαμβάνεται στὸ παράρτημα ὡς κατακλεῖδα τῆς παρούσης ἐργασίας. Δύο δὲ δίσκοι ἀκτῖνος ὁλοκληρώνουν τὴν παροῦσα ἐργασία· ὁ πρῶτος μὲ μία πιλοτικὴ Βάση Δεδομένων θεοτοκίων μελοποιημάτων συμβάλλοντας στὴ σύγχρονη Βυζαντινομουσικολογικὴ ἔρευνα, καὶ ὁ δεύτερος μὲ ἠχογραφήσεις ἐπιλεγμένων μελῶν πρὸς τιμὴν τῆς Θεοτόκου ἀπὸ τὴ γράφουσα, προσφέροντας τὴν ἀμεσότητα τῆς μουσικῆς ἐμπειρίας.