Μετατραυματική ανάπτυξη, μετατραυματικό στρες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια, σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού: διερεύνηση διαμεσολαβητικών και ρυθμιστικών παραγόντων

Abstract

The main aim of the current research project was to offer a better and more comprehensive understanding regarding the posttraumatic adjustment of breast cancer survivors. The specific objectives of this study were the following: a) to examine how optimism, openness, cognitive processing, coping and social constraints are related to posttraumatic growth (PTG), posttraumatic stress (PTS) and psychosocial adjustment to illness, b) to explore mediating and moderating processes, c) to examine the relationship of posttraumatic growth with posttraumatic stress and psychosocial adjustment to illness, and d) to translate and validate the Greek version of the Psychosocial Adjustment to illness Scale – Self-report (PAIS-SR). A quantitative and cross-sectional study was designed and conducted in two public clinics for breast cancer screening and clinical examination at “Helena Venizelou” Hospital & “Agios Savvas” Oncological Hospital, from September 2011 to December 2012, so as systematically examine the abovementioned objectives. The sample of the current study was consisted of 243 women who visited outpatient clinics for the routine breast cancer follow-up. The participants of the present study were invited to complete the following scales: Life Orientation Test- Revised, (LOT-R), NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI-Openness Scale), Social Constraints Scale (SCS), Coping Orientation to Problems Experienced (COPE-Brief), Rumination Reflection Questionnaire (RRQ), Reflective vs. Ruminative Mood Orientation Scale, PTSD Checklist-Civilian version (PCL-C), Posttraumatic Growth Inventory (PTGI), SF-36 Health Survey, & Psychosocial Adjustment to Illness; Self – Report (PAIS-SR). The scales that were not officially validated in Greek, were translated, culturally adapted, and validated in Greek language. The theoretical framework of the current research project was based on a synthesis of the model of posttraumatic growth (Tedeschi & Calhoun, 1996; 2004) and Lepore’s socio-cognitive processing model of adjustment to trauma (2001). The statistical analyses were conducted by using the statistical package SPSS, and the programs AMOS & PROCESS. The findings of the present study suggested that the majority of the participants reported posttraumatic growth, whereas only a small group of women diagnosed with breast cancer were at risk to develop posttraumatic stress disorder. Path analyses indicated that the factors associated significantly with increased levels of posttraumatic growth were: reflective rumination (as constructive cognitive processing), religious coping and positive reframing. The psychosocial variables that were related to increased posttraumatic stress and poor psychosocial adjustment to illness were: low optimism, social constraints on cancer-related disclosure, brooding (as non-constructive cognitive processing), and disengagement coping. Brooding was the only variable that related positively to both posttraumatic growth and posttraumatic stress. Social constraints on cancer-related disclosure were found to moderate the relationship of PTG with brooding rumination. Moreover, when the effect of brooding on PTG was mediated by PTS, this effect was negative. In the integrated model of PTG and PTS, higher levels of PTS were related to lower levels of PTG. On the other hand, the integrated model of PTG and psychosocial adjustment to illness suggested that those two phenomena were unrelated to each other, and they did not share any common path. The current findings were discussed in the context of clinical implications suggesting the development and implementation of interventions aiming at the posttraumatic stress reduction, the increase of posttraumatic growth, and the improvement of the psychosocial adjustment to breast cancer.

Η παρούσα μελέτη επιδιώκει να προσφέρει μια πληρέστερη κατανόηση της μετατραυματικής προσαρμογής των γυναικών με καρκίνο του μαστού. Οι επιμέρους στόχοι ήταν: α) να διερευνήσει την σχέση της αισιοδοξίας, της ανοιχτότητας, της γνωστικής επεξεργασίας, των κοινωνικών περιορισμών και των στρατηγικών αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων με την μετατραυματική ανάπτυξη, το μετατραυματικό στρες και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια, σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού, β) να εξετάσει τον ενδεχόμενο διαμεσολαβητικό ή/και ρυθμιστικό ρόλο κάποιων μεταβλητών, γ) να διερευνήσει με ποιον τρόπο σχετίζεται η μετατραυματική ανάπτυξη με το μετατραυματικό στρες και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια και δ) να μεταφράσει και να σταθμίσει στην Ελληνική γλώσσα το ερωτηματολόγιο ψυχοκοινωνικής προσαρμογής στην ασθένεια, PAIS-SR. Για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων σχεδιάστηκε μια συγχρονική μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε στα εξωτερικά ιατρεία της Κλινικής Μαστού του Ογκολογικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας» και του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου «Έλενα Βενιζέλου» από τον Σεπτέμβριο του 2011 έως το Δεκέμβριο του 2012. Το συνολικό δείγμα αποτελούνταν από 243 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, στις οποίες χορηγήθηκαν τα παρακάτω αυτοσυμπληρούμενα ψυχομετρικά εργαλεία: αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο δημογραφικών πληροφοριών και ιατρικού ιστορικού, Αναθεωρημένη Κλίμακα Αισιοδοξίας ή Τεστ Προσανατολισμού στη ζωή (Life Orientation Test- Revised, LOT-R), Ερωτηματολόγιο Πέντε Παραγόντων Προσωπικότητας-Κλίμακα Ανοιχτότητας στην Εμπειρία (NEO Five-Factor Inventory [NEO-FFI]-Openness Scale), Κλίμακα Κοινωνικών Περιορισμών (Social Constraints Scale, SCS), Σύντομη Κλίμακα Εκτίμησης των Τρόπων Αντιμετώπισης των Προβλημάτων (Coping Orientation to Problems Experienced [COPE-Brief]), Κλίμακα Αρνητικού Γνωστικού Μηρυκασμού και Γνωστικής Αντανάκλασης (The Rumination Reflection Questionnaire [RRQ]), Κλίμακα Αρνητικού Γνωστικού Μηρυκασμού και Γνωστικής Αντανάκλασης- Επίπεδο Κατάστασης (Reflective vs. Ruminative Mood Orientation Scale), Κλίμακα Μέτρησης Μετατραυματικού Στρες (PTSD Checklist-Civilian version [PCL-C]), Κλίμακα Μέτρησης Μετατραυματικής Ανάπτυξης (Posttraumatic Growth Inventory [PTGI]), Επισκόπηση Υγείας SF-36 (SF-36 Health Survey), Ερωτηματολόγιο Ψυχοκοινωνικής Προσαρμογής στην Ασθένεια (Psychosocial Adjustment to Illness; Self – Report [PAIS-SR]). Για τα ψυχομετρικά εργαλεία που δεν υπήρχε επίσημη Ελληνική μετάφραση, προχωρήσαμε στην μετάφραση και προσαρμογή τους στην Ελληνική γλώσσα. Το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο βασίστηκε ο ερευνητικός σχεδιασμός αποτελεί μια σύνθεση του περιγραφικού μοντέλου των Tedeschi και Calhoun (1996; 2004) για την μετατραυματική ανάπτυξη και του μοντέλου της κοινωνικό-γνωστικής επεξεργασίας για την προσαρμογή σε τραυματικά γεγονότα (Lepore, 2001). Για τις στατιστικές αναλύσεις χρησιμοποιήσαμε το στατιστικό πακέτο SPSS και τα επιπρόσθετα προγράμματα PROCESS και AMOS. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι η πλειοψηφία των γυναικών με καρκίνο του μαστού εμφάνιζε μετατραυματική ανάπτυξη άνω του μετρίου, ενώ μια περιορισμένη ομάδα γυναικών βρισκόταν σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση μετατραυματικής διαταραχής στρες και προβλημάτων προσαρμογής. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που σχετίζονταν με αυξημένα επίπεδα μετατραυματικής ανάπτυξης ήταν η γνωστική αντανάκλαση (ως εποικοδομητική γνωστική επεξεργασία), οι θρησκευτικές στρατηγικές αντιμετώπισης και η θετική αναπλαισίωση. Υψηλότερα επίπεδα μετατραυματικού στρες και χαμηλότερα επίπεδα ψυχοκοινωνικής προσαρμογής στον καρκίνο του μαστού σχετίζονταν με χαμηλή αισιοδοξία, περισσότερους κοινωνικούς περιορισμούς, μεγαλύτερη χρήση μη εποικοδομητικής γνωστικής επεξεργασίας (αρνητικός γνωστικός μηρυκασμός) και αποφευκτικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Ο αρνητικός γνωστικός μηρυκασμός βρέθηκε να σχετίζεται με θετικό πρόσημο με την μετατρυματική ανάπτυξη όταν οι κοινωνικοί περιορισμοί ήταν σε χαμηλό ή μέτριο επίπεδο. Επίσης, όταν η σχέση του αρνητικού γνωστικού μηρυκασμού με την μετατραυματική ανάπτυξη διαμεσολαβείται από το μετατραυματικό στρες, τότε η επίδραση του αρνητικού γνωστικού μηρυκασμού στην μετατραυματική ανάπτυξη είναι αρνητική. Υψηλότερα επίπεδα μετατραυματικού στρες βρέθηκαν να σχετίζονται με χαμηλότερα επίπεδα μετατραυματικής ανάπτυξης. Τέλος, το συνθετικό μοντέλο της μετατραυματικής ανάπτυξης με την ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια πρότεινε ότι οι δύο αυτές έννοιες δεν σχετίζονται μεταξύ τους. Τα ερευνητικά ευρήματα και η ερμηνεία τους αξιοποιούνται στο πλαίσιο σχεδιασμού και εφαρμογής ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων που θα στοχεύουν στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου εμφάνισης μετατραυματικού στρες και την παράλληλη ενίσχυση της μετατραυματικής ανάπτυξης σε γυναίκες που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο του μαστού.