H διοίκηση του Ορθοδόξου Πατριαρχείου Αντιοχείας κατά τους καταστατικούς χάρτες και κανονισμούς του (1860 έως σήμερα)

Abstract

The present study explores the issue of ecclesiastical administration of the Orthodox Patriarchate Antioch in its Charter and Regulations, in particular from 1860 until today. Namely, the central ecclesiastical administration (the institutions of the Holy Synod, Permanent Holy Synod and Assistant Bishop), the regional ecclesiastical administration (Metropolises and Parishes) and the administration of the Monasteries of the Orthodox church of Antioch. The year 1860 was selected as a starting point, as that year, due to extensive religious riots in Syria and Lebanon, both the Patriarchal temple and the library of the Patriarchate of Antioch in Damascus were destroyed and with them all the manuscripts dating before 1860 which until that time were kept in the Patriarchate. Moreover, the General Regulations of the Patriarchate of Constantinople are published the same year, which in the absence of other Regulations, were later adopted by the Patriarchate of Antioch, as shown in this study. The aim of the present thesis is a systematical presentation of all the Charter and Regulations of the Church of Antioch from 1901 until today in Greek bibliography through the texts preserved in the archives of the Patriarchate. It is anticipated that this will help to address the existing gaps present today, in the sources of Ecclesiastical Law in general about the historical evolution of Regulations from the late 19th century to present. For the same reason, a special Appendix is provided with all the texts used in this study from the Charter and Regulations of the Patriarchate of Antioch from 1901 until today, in exact translation from Arabic.Particular emphasis is given on the period after the second half of the 18th century, in order to have a better understanding of the later events, also known as Antiochian issue (1897-1909), as this is directly related with the writing of the first Charter of the Patriarchate of Antioch.The main novelty of this work is that, through comparative analysis, it provides evidence of the close relationship of the first Charter of the Patriarchate of Antioch in 1901 with the General Regulations of the Patriarchate of Constantinople of 1860. Also, an effort was made to highlight the current practical needs and shortcomings present in the current charter as well as the 1993 Council of the Ecclesiastical Councils and concern the administration of the Church of Antioch. For this reason, the end of the third chapter is comprised of critical remarks and observations on the function of the Holy Synod as well as the Permanent Holy Synod in the Church of Antioch. This critical review comments are based on the canonical tradition and the way institutions in the other Orthodox Churches operate, especially the Patriarchate of Constantinople and the Churches of Greece and Cyprus. Similar comments and remarks are also made about the institution of the Assistant Bishop. Ιn the fourth chapter, is attempted for the first time a regular study and analysis of the Regulations of the Ecclesiastical Councils at the Patriarchate of Antioch from 1928 until today. In addition, a comparison of the provisions of the current Regulation of 1993 with corresponding Regulations in the Churches of Greece and Cyprus is performed to draw general conclusions regarding the measure of participation of the lay people in the election of archpriests and the administration of this Church in general. Furthermore, having realized how penurious the modern norms of the Patriarchate of Antioch are about the monasticism, it was considered important to present them for the first time, with detailed commentary based on the Sacred Canons, Byzantine monasteries, the patristic tradition of monasticism and Modern Monastic Orders of Churches of greater tradition (monasteries of the Church of Greece,Cyprus and Mount Athos). It is hoped that this work will create a stimulus for the drafting of a complete and comprehensive monastic regulation of the Patriarchate of Antioch which will be based on new, more authentic sources and foundations. We have tried with our comments and remarks to contribute in this direction.

Η παρούσα μελέτη ερευνά το θέμα της διοικήσεως, δηλαδή της κεντρικής διοικήσεως (των θεσμών της Ιεράς Συνόδου της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου και του βοηθού επισκόπου), της περιφερειακής διοικήσεως (Μητροπόλεων και Ενοριών) και της διοικήσεως των μοναστικών κοινοτήτων (Ιερών Μονών) του Ορθοδόξου Πατριαρχείου Αντιοχείας κατά τους Καταστατικούς Χάρτες και Κανονισμούς του, συγκεκριμένα από το 1860 έως σήμερα. Επέλεξα αυτό το έτος ως αφετηρία, διότι εκείνη την χρονιά καταστράφηκαν, εξαιτίας των μεγάλων θρησκευτικών ταραχών στη Συρία και στον Λίβανο, ο πατριαρχικός ναός, το σκευοφυλάκιο και η βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου Αντιοχείας στη Δαμασκό, και μαζί τους και όλα τα χειρόγραφα που χρονολογούνταν πριν το 1860 και φυλάσσονταν στο Πατριαρχείο μέχρι τότε. Επιπλέον, το έτος αυτό ήταν το έτος κυκλοφορίας των Γενικών Κανονισμών του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, τους οποίους, ελλείψει άλλων Κανονισμών, θα υιοθετήσει αργότερα και το Πατριαρχείο Αντιοχείας, όπως δείχνουμε στην εργασία μας.Στην παρούσα διατριβή γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν με συστηματικό τρόπο στην ελληνική κανονική βιβλιογραφία, μέσω των κειμένων που διασώζονται στα αρχεία του Πατριαρχείου, όλοι οι Καταστατικοί Χάρτες και Κανονισμοί της Εκκλησίας Αντιοχείας, από την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας ειδικά σε από το έτος 1901 μέχρι σήμερα, και να καλυφθούν έτσι τα κενά που υπάρχουν στις πηγές του Εκκλησιαστικού Δικαίου γενικά, σχετικά με την ιστορική εξέλιξη των Κανονισμών της από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Στην διατριβή μας δίνεται μια ειδική έμφαση στην περίοδο της τουρκοκρατίας και ειδικά μετά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των μεταγενεστέρων γεγονότων, και κυρίως του λεγομένου «Αντιοχειανού Ζητήματος» των ετών 1891-1909, καθώς αυτό σχετίζεται άμεσα με την σύνταξη των πρώτων Καταστατικών Χαρτών του Πατριαρχείου Αντιοχείας. Βασική πρωτοτυπία της διατριβής είναι ότι αποδεικνύεται, μέσα από συγκριτική ανάλυση, την στενή σχέση του πρώτου Καταστατικού Χάρτη του Πατριαρχείου Αντιοχείας του 1901 με τους Γενικούς Κανονισμούς του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως του 1860. Επίσης γίνεται προσπάθεια να αναδειχθούν οι σύγχρονες πρακτικές ανάγκες και ελλείψεις που αφορούν την διοίκηση της Εκκλησίας της Αντιοχείας, και παρουσιάζονται στον εν ισχύι Κ.Χ. του 1983, όπως και στον κανονισμό των εκκλησιαστικών συμβουλίων του 1993. Για τον σκοπό αυτόν παρατίθενται στο τρίτο κεφάλαιο κριτικά σχόλια και παρατηρήσεις για την λειτουργία αυτών των θεσμών της Ιεράς Συνόδου, καθώς και της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου στην Εκκλησία της Αντιοχείας, με βάση την κανονική παράδοση και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών στις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, και κυρίως στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και στις Εκκλησίες της Ελλάδος και της Κύπρου. Ανάλογα σχόλια και παρατηρήσεις επιχειρούνται στην συνέχεια και περί του θεσμού του βοηθού Επισκόπου. Επίσης, στον τέταρτο κεφάλαιο επιχειρούμε για πρώτη φορά σε μια κανονική μελέτη και ανάλυση των Κανονισμών των Εκκλησιαστικών Συμβουλίων στο Πατριαρχείο Αντιοχείας από το 1928 μέχρι σήμερα καθώς και σύγκρισης των διατάξεων του εν ισχύει Κανονισμού του 1993 με αντίστοιχους Κανονισμούς στις Εκκλησίες Ελλάδας και Κύπρου και γίνεται προσπάθεια να εξαχθούν γενικά συμπεράσματα σε σχέση με το μέτρο της συμμετοχής των λαϊκών στις εκλογές αρχιερέων και στην διοίκηση της Εκκλησίας αυτής εν γένει. Επίσης, διαπιστώνοντας πόσο πενιχρές είναι οι σύγχρονες κανονικές διατάξεις του Πατριαρχείου Αντιοχείας περί μοναχισμού, θεωρούμε σημαντικό ότι για πρώτη φορά παρουσιάζονται αυτές με αναλυτικό «κατ’ άρθρον» σχολιασμό, με βάση τους Ιερούς Κανόνες, τα βυζαντινά μοναστηριακά τυπικά, την πατερική παράδοση περί μοναχισμού και σύγχρονους μοναστικούς Κανονισμούς των Εκκλησιών με μεγαλύτερη παράδοση (των μονών της Εκκλησίας της Ελλάδας και Κύπρου, Αγίου Όρους). Πιστεύουμε ότι με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί και ένα ερέθισμα για την σύνταξη πλήρους γενικού μοναστικού Κανονισμού του Πατριαρχείου Αντιοχείας επάνω σε νέες πιο αυθεντικές πηγές και βάσεις και προσπαθήσαμε με τα σχόλιά μας να συμβάλουμε προς αυτήν την κατεύθυνση.