Τα λαϊκά στρώματα στη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου (1922-1940): κοινωνική και πολιτική διάσταση της φτώχειας

Abstract

The subject of this thesis is the history of the poor classes in Thessaloniki, during the inter-war period. The depiction of the lowest classes of society, along with the detection of their survival mechanisms and the description of the more or less political way of expression of those poor dangerous classes constituted, so , the goal of this study. At the same time, what is analysed is the state's attempt, through its mechanisms, to take over the monopoly of violence, preintoning every expression of socio-political activity, within the particularly interesting, stil tense framework of the inter-war period. The thesis was based on the comparative study of judicial archives (especially the analytical filing of the police court archive in Thessaloniki) and other primary sources, police and diplomatic archives, the study of the daily press and published statistics, but also the exploitation of the inter-war as well as subsequent scientific and literary bibliography. Special care was taken lest the archives' classification and the prevalent speech of the elite was reproduced. On the contrary, we attempted to detect the speech and ways of expression of the subject strata, by "turning the archive upside down".This thesis consists of three parts. In the first two parts, what is presented is the broad spectre of everyday life which the state attempted to control and oversee, both in the public and private sector. In the third part, we refer to social groups, who evaded the state's control, or were left out of it resulting in their being incorporated into the state itself, or conflicting with it. We use the terms "grey zones" and "red zones" What is included in the "grey zones", is the world of the organized crime, whose close relationship with the repression mechanisms is described. The "red zones" consisted of those poor people who attempted to refute the sources of poverty, being integrated into the radical, communist movement of the inter-war period. Putting together the seriously fragmented world of the judicial archives, we tried to depict, through the Thessaloniki paradigm, a miniature of the bourgeois state and its creation in the inter-war period

Η διατριβή αναφέρεται στην ιστορία των φτωχών στρωμάτων στη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου. Στόχο της μελέτης αποτέλεσε η απόδοση της από κάτω εικόνας της κοινωνίας, η ανίχνευση των μηχανισμών επιβίωσης και η περιγραφή των περισσότερο ή λιγότερο πολιτικών εκφράσεων των φτωχών-επικίνδυνων τάξεων. Ταυτόχρονα αναλύεται η επιχείρηση του κράτους και των μηχανισμών του να αναλάβει το μονοπώλιο της βίας κανοναρχώντας κάθε έκφραση κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον και τεταμένο πλαίσιο του μεσοπολέμου. Η διατριβή βασίστηκε στη συγκριτική μελέτη δικαστικών αρχείων (ιδιαίτερα στην αναλυτική αποδελτίωση του αρχείου του Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης) και άλλων πρωτογενών πηγών, αστυνομικών και διπλωματικών αρχείων, στη μελέτη του καθημερινού τύπου και των δημοσιευμένων στατιστικών, αλλά και την αξιοποίηση της μεσοπολεμικής και της μεταγενέστερης επιστημονικής και λογοτεχνικής βιβλιογραφικής παραγωγής. Δόθηκε προσοχή ώστε να μην αναπαραχθούν οι αρχειακές ταξινομήσεις και ο κυρίαρχος λόγος των ελίτ. Αντίθετα επιχειρήσαμε «αναποδογυρίζοντας» το αρχείο να ανιχνεύσουμε τον λόγο και τους τρόπους των υποτελών στρωμάτων. Η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη. Στα δύο πρώτα παρουσιάζεται το ευρύ φάσμα της καθημερινότητας το οποίο το κράτος επιχείρησε να ελέγξει και να επιτηρήσει τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό χώρο. Στο τρίτο μέρος αναφερόμαστε στις κοινωνικές ομάδες που διέφυγαν ή παραλήφθηκαν από τον έλεγχο του κράτους και ενσωματώθηκαν ή συγκρούστηκαν μ’ αυτό. Χρησιμοποιούμε τους όρους γκρίζες και κόκκινες ζώνες. Στις γκρίζες ζώνες εντάσσεται ο κόσμος του οργανωμένους εγκλήματος και περιγράφονται οι στενές του σχέσεις με τους μηχανισμούς καταστολής. Τις κόκκινες ζώνες αποτέλεσαν τα τμήματα των φτωχών που επιχείρησαν να αναιρέσουν τις αιτίες της φτώχειας εντασσόμενοι στο ριζοσπαστικό εργατικό κομμουνιστικό κίνημα του μεσοπολέμου. Συναρμολογώντας τον κατακερματισμένο κόσμο των δικαστικών αρχείων επιχειρήσαμε να αποδώσουμε, μέσα από το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης, μια μικρογραφία της δημιουργίας του αστικού κράτους κατά τον μεσοπόλεμο.