Νέοι μοριακοί προγνωστικοί δείκτες για τον καρκίνο του παγκρέατος στον άνθρωπο βασισμένοι στους βιολογικούς μηχανισμούς δράσης των καρκινικών βλαστικών κυττάρων

Abstract

AIM: Pancreatic cancer has the worst prognosis among all major human tumor groups. A characteristic feature of pancreatic cancer is an extensive fibrotic or desmoplastic reaction surrounding the primary tumor. One of the most selective proteins for tumor stromal fibroblasts is the Fibroblast Activation Protein which is expressed in over 90% of human epithelial carcinomas.. The present study aim to evaluate Fibroblast Activating Protein (FAP) and CD 133 expression in pancreatic cancer and corralate them with the expression of Ki67, P53 and VEGF that are already established prognostic factors in pancreatic cancer. Our aim was to correlate the results in an attempt to elucidate the role of these new molecular markers in pancreatic cancer process.PATIENTS: The study population consisted of patients who underwent curative pancreatic resection during a period of 6 years (2003-2009) at “Laiko” General Hospital of Athens. Paraffin blocks of pancreatic adenocarcinoma and normal adjacent pancreatic tissue were retrieved from the archives of the Department of Pathology. Outcome data were recorded from the notes and the follow up consultations of the patients. Forty six patients (26 men, 20 women) with a mean age 66 (range 53 – 80) were studied. All the tumors were moderately/ poorly differentiated while the disease stage was IIA and IIB in 22 and 24 patients, respectively. The median survival was 11 (4-32) months.METHODS: In the present study we used immunofluorescence and a computer-assisted CLSM method to quantify FAP and CD 133 expression and standard immunohistochemistry to assess Ki67, P53 and VEGF expression in a series of human pancreatic adenocarcinomas.RESULTS: FAP expression in the neoplasm was significantly higher in stage IIB compared to stage IIA (P=0,04). FAP expression was correlated with positive lymph nodes causing worse prognosis in patients with stage disease IIB. FAP expression in the neoplasm was significantly higher in the “highly” expressing Ki67 and VEGF group Multivariate analysis for survival demonstrated the prognostic superiority of FAP over Ki67, P53 and VEGF which is considered the most consistently reproducible molecular marker with prognostic value in resected pancreatic adenocarcinoma, with the effect being independent of Ki67, P53, VEGF expression, disease stage, age and sex. CONCLUSION: As the available systemic therapies for pancreatic adenocarcinoma that target tumor cells have limited clinical benefit, targeting FAP as a therapeutic strategy against cancer is an intriguing concept that needs further investigation.

ΣΚΟΠΟΣ: Ο καρκίνος του παγκρέατος αποτελεί μια ιδιαίτερα θανατηφόρο νόσο και έχει την χειρότερη πρόγνωση μεταξύ όλων των καρκίνων. Το μικροπεριβάλλον του όγκου πιστεύεται ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη βιολογική του συμπεριφορά. Ο καρκίνος του παγκρέατος χαρακτηρίζεται από εκσεσημασμένη δεσμοπλαστική αντίδραση, η οποία πιθανώς στηρίζεται στην αλληλεπίδραση των καρκινικών βλαστικών κυττάρων και του στρώματος. Μια από τις πιο ειδικές πρωτεΐνες για τους ινοβλάστες του καρκινικού στρώματος είναι είναι η πρωτεΐνη ενεργοποίησης των ινοβλαστων (Fibroblast Activation Protein - FAP) που εκφράζεται στο 90% των επιθηλιακών καρκινομάτων. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσουμε την έκφραση των μοριακών δεικτών (FAP,CD133) στο αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος σε συνδιασμό με την έκφραση κλασικών δεικτών κυτταρικού πολλαπλασιασμού, απόπτωσης και αγγειογέννεσης (Ki67, P53, VEGF), τεκμηριωμένης προγνωστικής αξίας. Τα αποτελέσματα θα συσχετισθούν με πληροφορίες από το ιστορικό του ασθενούς, ιστολογικά χαρακτηριστικά του όγκου, δείκτες επιβίωσης. Κατά αυτόν τον τρόπο θα ελεγχθεί η προγνωστική των νέων αυτών μοριακών δεικτών στον καρκίνο του παγκρέατος. ΥΛΙΚΟ: Εξετάσθηκαν αναδρομικά όλες οι περιπτώσεις αδενοκαρκινώματος παγκρέατος που αντιμετωπίστηκαν χειρουργικά στις χειρουργικές κλινικές του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αθηνών «Λαϊκό» την χρονική περίοδο 2003 – 2009. Η μελέτη βασίστηκε στο αρχειακό ιστολογικό υλικό του εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής της Ιατρικής Σχολής και στους φακέλους ιστορικού των ασθενών. Μελετήθηκαν 46 περιπτώσεις ασθενών με αδενοκαρκίνωμα παγκρέατος ( 26 άντρες, 20 γυναίκες) με μέση ηλικία 66 ετών (range 53 – 80) που υποβλήθησαν σε θεραπευτική χειρουργική εξαίρεση. Όλα τα νεοπλάσματα ήταν μέσης και χαμηλής διαφοροποίησης. 22 ασθενείς είχαν Στάδιο IIΑ της νόσου και 24 Στάδιο IIΒ. Η διάμεση επιβίωση ήταν 11 (4-32) μήνες. ΜΕΘΟΔΟΣ: Η μελέτη της έκφρασης των μοριακών δεικτών έγινε με τη μέθοδο του ανοσοφθορισμού και τη βοήθεια του συνεστιακού σαρωτικού laser μικροσκοπίου σε συνδυασμό με την ανοσοϊστοχημική διερεύνηση της έκφρασης του VEGF, του P53 και του Ki-67. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η έκφραση του FAP ήταν σημαντικά υψηλότερη στα νεοπλάσματα Σταδίου IIΒ σε σύγκριση με αυτά Σταδίου IIΑ (p=0.04).Η έκφραση της FAP συσχετιζόταν με θετικούς λεμφαδένες και διήθηση λεμφικών αγγείων προκαλώντας χειρότερη πρόγνωση σε ασθενείς σε στάδιο νόσου IIB. Η έκφραση του FAP στον νεοπλασματικό ιστό ήταν σημαντικά υψηλότερη στην ομάδα ασθενών με υψηλή έκφραση VEGF και με υψηλή έκφραση Ki67. Στο μοντέλο αναλογικών κινδύνων του Cox για την ανάλυση της επιβίωσης, η έκφραση της FAP στον νεοπλασματικό ιστό βρέθηκε να επηρεάζει σημαντικά την επιβίωση και η επίδραση ήταν ανεξάρτητη από την έκφραση του VEGF, της Ki-67, του Ρ53, από το στάδιο της νόσου, την ηλικία και το φύλο. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η. πολυπαραγοντική ανάλυση κατέδειξε την προγνωστική ανωτερότητα της FAP έναντι του p53, της Ki-67 και του VEGF. Καθώς οι διαθέσιμες συστηματικές θεραπείες για το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος που στοχεύουν τα κύτταρα του όγκου έχουν περιορισμένο κλινικό όφελος, η στόχευση της FAP ως θεραπευτική στρατηγική κατά του καρκίνου είναι μια ενδιαφέρουσα ιδέα που χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση.