Κοινωνικοοικονομική τάξη: ανοσιακοί παράγοντες και καρκίνος

Abstract

Cancer, a multifactorial constellation of disease types, consists one of the major health problems in contemporaty societies. The medical scientific community, given the high levels of cancer mortality, the upward time trends of many malignancies and the complexity of the disease, sought to explore underlying causes and the mechanisms involved in carcinogenesis. To this end, associations of a variety of environmental factors, but also lifestyles, such as diet and smoking, household conditions, working environment, which are either voluntary or imposed by specific socioeconomic factors are being examined. The aim of this thesis was to identify modifiable risk factors associated with the occurrence of various malignancies, including infectious and hormonal agents. Specifically, we opted to examine the influence of Hepatitis B virus and leptin, a hormone associated with diet, in carcinogenesis. These two parameters were investigated in the light of their overall association with socioeconomic status and the three published articles of the thesis focused on hepatitis, melanoma and Non-Small-Cell Lung Cancer (NSCLC).According to the results of individual studies, significant differences were identified in the incidence of infections with HAV and HBV and the vaccination coverage between 118 Roma and 98 non-Roma children, who lived in the same region, with Roma being in particularly worse position. Additionally, unfavorable living conditions, residency change, lack of child insurance and primary healthcare delivery were found to be significantly associated with HBV infection among the group of Roma. Regarding melanoma, after studying a sample of 55 patients and 165 healthy controls, we found that the risk of melanoma was positively associated with leptin, whereas evidence for protective effect was revealed regarding the healthy lifestyle factors, such as physical activity, low alcohol consumption and nutritional program that follows the rules of Mediterranean diet. In the study of 66 cases with NSCLC and 132 healthy controls, higher levels of circulating leptin were identified in patients with NSCLC, regardless of disease stage, as compared with controls. After adjusting for potential confounders, we found that high levels of leptin represent an important risk factor for NSCLC, irrespective of central obesity. Moreover there was evidence that smoking and animal foods consumption were strongly associated with the disease, while the consumption of plant foods seemed to have a protective effect.In conclusion, the results of this thesis point out the aggravating role of low socioeconomic level in carcinogenesis. Even though the causal relationships in genetic level remain unknown, the decisive influence that socioeconomic status seems to exert in specific malignancies, require immediate initiatives for the adoption of a coordinated prevention policy.

Ο καρκίνος συνιστά πολυπαραγοντική νόσο, η οποία συγκαταλέγεται στα σοβαρότερα προβλήματα υγείας της ανθρωπότητας. Η ιατρική επιστημονική κοινότητα λαμβάνοντας υπόψη τα υψηλά επίπεδα θνησιμότητας, τις αυξητικές διαχρονικές τάσεις πολλών νεοπλασιών και την πολυπλοκότητα της νόσου αναζητά απαντήσεις αναφορικά με τα αίτια και τους μηχανισμούς που εμπλέκονται στην καρκινογένεση. Τα τελευταία χρόνια διερευνάται η σχέση του καρκίνου με μια πληθώρα περιβαλλοντικών παραγόντων, αλλά και με ανθρώπινες επιλογές, όπως είναι η διατροφή, το κάπνισμα, οι συνθήκες στέγασης, το εργασιακό περιβάλλον, ο τρόπος ζωής εν γένει, οι οποίες είτε είναι εκούσιες είτε επιβάλλονται από συγκεκριμένους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Σκοπός της παρούσας διατριβής, ήταν ο εντοπισμός τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων λοιμωδών και ορμονικών παραμέτων, που σχετίζονται με την εμφάνιση διαφόρων κακοηθειών. Ειδικότερα, επιλέχθηκε να εξεταστεί η επίδραση που ασκούν στην καρκινογένεση οι λοιμώδεις παράγοντες και η λεπτίνη, μια ορμόνη συσχετιζόμενη με τη διατροφή, δυό δηλαδή παραμέτρων που διερευνήθηκαν υπό το πρίσμα της γενικότερης συσχέτισης τους με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Οι τρεις δημοσιεύσεις της διατριβής, εστίασαν στην ηπατίτιδα, το μελάνωμα και το μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΜΚΠ).Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των επί μέρους μελετών, εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές ως προς την επίπτωση των λοιμώξεων από HAV και HBV καθώς και ως προς την εμβολιαστική κάλυψη μεταξύ 118 Ρομά και 98 μη Ρομά παιδιών, που κατοικούσαν στην ίδια ευρύτερη περιοχή, με τους Ρομά να βρίσκονται σε ιδιαιτέρως δυσχερή κατάσταση. Επιπρόσθετα, δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, συχνή αλλαγή κατοικίας, έλλειψη ασφάλισης για το παιδί και απουσία πρωτοβάθμιας παροχής υγειονομικής περίθαλψης βρέθηκαν να σχετίζονται σημαντικά με τη λοίμωξη από HBV στους Ρομά. Αναφορικά με το μελάνωμα, μετά από μελέτη ενός δείγματος 55 ασθενών με μελάνωμα και 165 υγιών μαρτύρων, βρέθηκε ότι ο κίνδυνος μελανώματος συσχετίζεται θετικά με τη λεπτίνη, ενώ προστατευτική επίδραση φάνηκε να ασκούν οι παράγοντες υγιεινού τρόπου ζωής, όπως είναι η φυσική άσκηση, η χαμηλή κατανάλωση αλκοόλ και το διατροφικό πρόγραμμα που ακολουθεί τους κανόνες της μεσογειακής διατροφής. Στη μελέτη 66 περιπτώσεων με ΜΜΚΠ και 132 υγιών μαρτύρων, υπήρξαν ισχυρές ενδείξεις για παρουσία υψηλότερων επίπεδων κυκλοφορούσης λεπτίνης, στους ασθενείς που έπασχαν από ΜΜΚΠ, ανεξαρτήτως σταδίου νόσου, σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα των μαρτύρων. Μετά από προσαρμογή για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες, βρέθηκε ότι τα υψηλά επίπεδα λεπτίνης λειτουργούν ως σημαντικός παράγοντας κινδύνου για ΜΜΚΠ, ανεξαρτήτως της κεντρικής παχυσαρκίας. Επιπλέον βρέθηκε ότι το κάπνισμα και η κατανάλωση ζωικών τροφίμων σχετίζονται ισχυρά με την ασθένεια, ενώ η κατανάλωση φυτικών τροφίμων διαφαίνεται ότι δρα προστατευτικά.Συμπερασματικά τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής συνηγορούν υπέρ του επιβαρυντικού ρόλου του χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου στην καρκινογένεση. Ακόμη κι αν οι αιτιακές σχέσεις σε γενετικό επίπεδο παραμένουν άγνωστες, η καθοριστική επίδραση που φαίνεται να ασκεί το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου, επιβάλλουν την άμεση ανάληψη πρωτοβουλιών για μια συντονισμένη προσπάθεια πρόληψης.