Η επίδραση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας σε λειτουργικούς και δομικούς δείκτες πρώιμης αθηρωμάτωσης σε μεταεμμυνοπαυσιακές γυναίκες

Abstract

Introduction: Menopause marks the end of reproductive life of the woman preceded by a transition phase characterized by significant changes in the regulation of the hypothalamus-pituitary unit from the aging ovary. At this stage, there is a progressive decrease in the regularity of the menstrual cycle due to significant changes in the levels of estradiol, FSH and inhibins and also a significant decrease of the pool of follicles that may be accompanied by varying degrees of symptoms such as hot flashes, sleep disturbances, depression and decreased sexual desire. The main factor that distinguishes women from men are the estrogens, and in the transition to menopause the reduction in endogenous estrogen levels, which have a cardioprotective effect, increases the incidence of cardiovascular morbidity, especially acute myocardial infarction and angina episodes. Recent studies shows that menopausal women with certain personality traits are having more severe climacteric symptoms. Also different personality traits have a different effect on the cardiovascular profile of a woman.Aim of study: This study is intended, first, to assess the sensitivity of Cloninger model to detect changes in temperament and character during the menopause transition and, second, to determine whether those traits of temperament and character associated with onset of climacteric symptoms and changes in the vascular system. Also we investigated the existence of possible correlations of different personality traits with early atherosclerotic lesions, as assessed by vascular markers of early atherosclerosis.Materials and Methods: This cross sectional-sectional study included 170 healthy, peri- and postmenopausal women who were monitored by the menopause clinic at the Aretaieio University Hospital between June 2009 and November 2010. The patients completed the Cloninger ’ s Temperament and Character Inventory (TCI-140) which consists of four parameters of temperament: Novelty Seeking (NS),Harm Avoidance (HA), Reward Dependence (RD), Persistence (PS) and three parameters of the Character: Self-Directedness (SD), Cooperativeness (CO), Self-Transcendence (ST). Menopausal somatic, vasomotor and psychological symptoms were also assessed using the Greene Climacteric Scale. Finally our patients were subjected to blood tests and a variety of non-invasive early detection measurements of subclinical atherosclerosis such as measurement of the intima-media thickness, IMT, the pulse wave velocity, PWV, the augmentation index, Aix and the assessment of endothelial function by endothelium-dependent vasodilation in the brachial artery (flow mediated dilation, FMD).Results: In comparison to the norms of the Greek general population, postmenopausal women presented lower scores in Novelty seeking and Reward dependence and higher scores in Persistence, Self-directedness, Cooperativeness and Self-transcendence. Higher harm avoidance (the inclination to avoid potential punishment, be shy and fearful of uncertainty) significantly correlated with anxiety and depressive symptoms while lower Self-directedness (the ability to have the willpower to adapt to or overcome any changes) correlated with depressive symptoms only. By multivariate regression analysis, higher Harm avoidance and lower Self-directedness were independently associated with the presence of depressive symptoms. No significant associations were observed between TCI-140 traits and somatic or vasomotor symptoms. Regarding the correlations between the TCI 140 and non-invasive early diagnosis of subclinical atherosclerosis we obtain the following results. In the linear regression analysis we had a statistically significant aggravating relationship between intimal thickness and the perception of a person as a part of the universe "Self-Transcendence (ST). The univariate and multivariate analysis with linear and logarithmic regression models showed that Harm Avoidance (HA) and Persistence (PS) are adversely affecting the thickness of the intima media, and that Reward Dependence (RD) is adversely affecting the augmentation index, Aix. Finally the multivariate analysis showed that the component composed of low Harm Avoidance (HA) and high Self-Directedness (SD) plays a protective role on the vessels by keeping low the IMT. On the other hand the components which are mainly related to the variable Novelty Seeking (NS) and Reward Dependence (RD) characterize individuals with significant subclinical or accelerated coronary artery disease. The subunits analysis showed no statistically significant relationship between personality traits observed in early atherosclerosis markers and perimenopausal women while there were statistically significant correlations between personality characteristics and the presence of carotid plaques and blood pressure augmentation index in women who were officially in menopause.Conclusion: Our findings indicate that most temperament and character traits according to Cloninger ’ s model in peri- and postmenopausal women varied significantly as compared to the general population. Among several traits, high Harm Avoidance (HA) and low Self-Directedness (SD) were most strongly associated with psychological climacteric distress but not with somatic and vasomotor symptoms. Similarly it was shown that low Harm Avoidance (HA) and high Self-Directedness (SD) have a protective role in the vessels as well that high Harm Avoidance (HA), Reward Dependence (RD) and Persistence (PS) seem to have an aggravating effect on the vascular system. These correlations were only statistically significant for menopausal women and not for perimenopausal women.

Εισαγωγή: Η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας αφού προηγηθεί μια φάση μετάβασης που χαρακτηρίζεται από σημαντικές μεταβολές στην παλίνδρομη ρύθμιση της υποθάλαμο-υποφυσιακής μονάδας από τη γηράσκουσα ωοθήκη. Στη φάση αυτή, υπάρχει προοδευτική μείωση της τακτικότητας των εμμηνορρυσιακών κύκλων λόγω σημαντικών μεταβολών στα επίπεδα της οιστραδιόλης της FSH και των ανασταλτινών παράλληλα με τη σημαντική μείωση της δεξαμενής των ωοθυλακίων και που μπορεί να συνοδεύονται από ποικίλου βαθμού συμπτωματολογία όπως εξάψεις, διαταραχές του ύπνου, κατάθλιψη και μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Ο κυριότερος παράγοντας που διαφοροποιεί τις γυναίκες από τους άνδρες, είναι τα oιστρογόνα και κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυσή η μείωση των ενδογενών επιπέδων οιστρογόνων στα οποία έχει αποδοθεί καρδιοπροστατευτικός ρόλος, αυξάνει την επίπτωση καρδιαγγειακής νοσηρότητας, ιδίως οξέων εμφραγμάτων μυοκαρδίου και στηθαγχικών επεισοδίων. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας παρουσιάζουν πιο έντονα κλιμακτηρικά συμπτώματα, επίσης διαφορετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας έχουν και διαφορετική επίδραση στο καρδιαγγειακό προφίλ της γυναίκας.Σκοπός της μελέτης:Η παρούσα μελέτη έχει ως σκοπό, αφενός, να εκτιμηθεί η ευαισθησία του μοντέλου Cloninger να ανιχνεύει αλλαγές στην ιδιοσυγκρασία και τον χαρακτήρα κατά τη διάρκεια της μετάβασης στην εμμηνόπαυση και, αφετέρου, να εξακριβώσει αν τα εν λόγω γνωρίσματα της ιδιοσυγκρασία και του χαρακτήρα συνδέονται με την εμφάνιση των συμπτωμάτων της κλιμακτηρίου και αλλαγών στο αγγειακό σύστημα. Επίσης διερευνήθηκε η ύπαρξη πιθανών συσχετίσεων των διαφορετικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας με πρώιμες αθηρωματικές αλλοιώσεις, όπως αυτές εκτιμώνται από αγγειακούς δείκτες πρώιμης αθηρωμάτωσης.Υλικά και μέθοδος:Αυτή η διατμηματική-συγχρονική μελέτη περιλαμβάνει 170 υγιή, περι- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες οι οποίες παρακολουθούνται από την Κλινική εμμηνόπαυσης του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αρεταίειου στο διάστημα μεταξύ Ιουνίου του 2009 και Νοεμβρίου του 2010. Οι ασθενείς συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο του Cloninger το οποίο αποτελείται από τέσσερις παραμέτρους της Ιδιοσυγκρασίας: Αποφυγή βλάβης, Αναζήτηση νέων εμπειριών, Εξάρτηση από την επιβράβευση και Επιμονή καθώς και τρεις παραμέτρους του Χαρακτήρα: Αυτοπροσδιορισμός Αυτοϋπέρβαση Συνεργασιμότητα. Τα αγγειοκινητικά ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μετρήθηκαν με την κλίμακα κλιμακτηρίου κατά GREENE. Τέλος οι ασθενείς μας υποβλήθηκαν σε αιματολογικές εξετάσεις και μια πληθώρα μη επεμβατικών μετρήσεων πρώιμης διάγνωσης υποκλινικής αθηρωμάτωσης όπως η μέτρηση του πάχους του έσω μέσου χιτώνα του αγγειακού τοιχώματος (intima-media thickness, IMT), της ταχύτητας του σφυγμικού κύματος (pulse wave velocity, PWV), του κεντρικού αυξητικού δείκτη (augmentation index, Aix) και της εκτίμησης της ενδοθηλιακής λειτουργίας μέσω της εξαρτώμενης από το ενδοθήλιο αγγειοδιαστολή της βραχιονίου αρτηρίας (flow mediated dilation, FMD).Αποτελέσματα : Σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση παρουσίασαν μικρότερα σκορ στην αναζήτηση νέων εμπειριών και στην εξάρτηση από την ανταμοιβή καθώς και υψηλά σκορ στην επιμονή στον αυτοπροσδιορισμό στη συνεργατικότητα και στην αυτοϋπέρβαση. Ψηλά σκορ στην αποφυγή βλάβης (η τάση να αποφεύγεις την τιμωρία, εσωστρεφής) συσχετίζονται με αγχώδεις διαταραχές και συμπτωματολογία κατάθλιψης ενώ χαμηλά σκορ του αυτοπροσδιορισμού (τη δυνατότητα να ξεπεράσει κάποιος και να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες) συσχετίζονται μόνο με συμπτωματολογία κατάθλιψης. Από την πολυπαραγοντική ανάλυση παλινδρόμησης, ψηλές τιμές αποφυγής βλάβης και χαμηλές τιμές αυτοπροσδιορισμού συσχετίστηκαν ανεξαιρέτως με την παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ των χαρακτηριστικών του TCI-140 και των σωματικών ή αγγειοκινητικών συμπτωμάτων του κλιμακτήρα. Όσον αφορά τους συσχετισμούς μεταξύ του TCI 140 και των μη επεμβατικών μετρήσεων πρώιμης διάγνωσης υποκλινικής αθηρωμάτωσης έχουμε τα εξής αποτελέσματα. Στις συσχετίσεις με μη παραμετρικά τεστ φαίνεται ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική επιβαρυντική σχέση ανάμεσα στο πάχος του έσω μέσου χιτώνα με την αντίληψη του ατόμου ως μέρος του σύμπαντος «Αυτοϋπέρβαση». Στη μονοπαραγοντική και πολυπαραγοντική ανάλυση με μοντέλα γραμμικής και λογαριθμικής παλινδρόμησης φάνηκε ότι η «Αποφυγή βλάβης» και η «Επιμονή» επηρεάζουν αρνητικά το πάχος του έσω μέσου χιτώνα, καθώς και το ότι η «Εξάρτηση από την επιβράβευση» επηρεάζει δυσμενώς τον κεντρικό αυξητικό δείκτη (augmentation index, Aix). Τέλος από την πολυμεταβλητή ανάλυση φάνηκε ότι η συνιστώσα η οποία αποτελείται από χαμηλή «Αποφυγή βλάβης» και αυξημένος «Αυτοπροσδιορισμός» δρα προστατευτικά στα αγγεία διατηρώντας χαμηλό το IMT, ενώ αντίθετα οι δύο συνιστώσες που συσχετίζονται κυρίως με τις μεταβλητές «Αναζήτηση νέων εμπειριών» και «Εξάρτηση από την επιβράβευση» χαρακτήριζαν άτομα με σημαντική υποκλινική ή επιταχυνόμενη στεφανιαία νόσο. Στην ανάλυση σε υποομάδες, δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και στους πρώιμους δείκτες αθηρωμάτωσης για τις περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ενώ αντίθετα, υπήρχαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις χαρακτηριστικών προσωπικότητας και παρουσίας καρωτιδικών πλακών και του δείκτη επαύξησης αρτηριακής πίεσης στις γυναίκες που βρίσκονταν και επίσημα σε εμμηνόπαυση.Συμπέρασμα:Τα ευρήματα μας δείχνουν ότι τα περισσότερα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασία και του χαρακτήρα σύμφωνα με το μοντέλο του Cloninger σε περι- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ποικίλλουν σημαντικά σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό. Ανάμεσα στα διάφορα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς η υψηλή αποφυγή βλάβης και ο χαμηλός αυτοπροσδιορισμός είχαν την πιο έντονη συσχέτιση με τα ψυχολογικά συμπτώματα αλλά όχι με τα σωματικά και αγγειοκινητικά συμπτώματα της κλιμακτηρίου. Αντίστοιχα φάνηκε ότι η χαμηλή αποφυγή βλάβης συσχετιζόμενος με τον υψηλό αυτοπροσδιορισμό έχουνε προστατευτικό ρόλο στα αγγεία όπως επίσης ότι η υψηλή αποφυγή βλάβης, η εξάρτηση από την επιβράβευση, και η επιμονή φαίνεται ότι έχουν μία επιβαρυντική δράση στο αγγειακό δίκτυο. Οι συσχετίσεις αυτές ήταν στατιστικά σημαντικές μόνο για τις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και όχι για τις περιεμμηνοπαυσιακές.