Ο άνθρωπος ως εικόνα του Θεού στα έργα του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας

Abstract

The present thesis aims at investigating and presenting clearly the teaching of Saint Cyril of Alexandria about the greatness of man as a being created in the image of God. As Cyril teaches that man was created in the image of the Holy Trinity, the topic of the divine image was developed firstly in a triadological framework. Also, as the Holy Father argues that man was created through the Son, which shows that he is in a close relationship with the Father’s Son, and, in particular, with the embodied Word of God, the research of this topic was carried out in an Christological framework as well. The appropriate Cyrillian anthropological terminology was analyzed and the human dignity in God’s creation was determined, dignity which is directly related to the special vocation and his theological destiny, always as a being created in the image of God. Moreover, it was explained the meaning of the terms "image" and "likeness" and "in the image" and "in the likeness" and the type of relationship that exists between them. Hereinafter, the significance and value of the material body and the problem of sexual differentiation in relation to the creation of man “in the image” of God were dealt with, and the attributes of the divine image within man were presented in an analytical way. It was pointed out that, according to Saint Cyril, the term "image", although it means a rational and free existence, however it is not reduced to rationality and freedom, but it also implies kinship and relationship between man and his Creator by divine grace, deification and adoption, namely the acquisition of likeness to God through divine grace. Furthermore, it was examined the question of the original sin, that, according to Saint Cyril, must be approached as a distortion and haze, and not as a destruction of the divine image in man. It was demonstrated that, according to the Cyrillian teaching, man did not lose the image itself, but the beauty and brilliance of the image, namely the incorruptibility, the immortality, the holiness and the ability to see God. In addition, the premises of image restoration and perfection of the divine image through Christ were examined and the importance of the incarnation of the Son and Word of God was emphasized. It was shown that, according to Saint Cyril, with the worship of Christ, as a true Man, the path from “the image” to “the likeness” gains an ecclesial character and entails taking the image of Christ. We mention that the teaching of Saint Cyril is always compared with the proper teaching of the Holy Fathers and the position of previous and contemporary philosophers. At the same time, the research also took into account the way in which the teaching of Saint Cyril about man, as a being created in the image of God, was received by previous theologians.

Σκοπός της διατριβής ήταν η διερεύνηση και η σαφέστερη παρουσίαση της διδασκαλίας του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας αναφορικά με το μεγαλείο του ανθρώπου ως δημιουργήματος «κατ’ εικόνα» Θεού. Εφόσον ο άγιος Κύριλλος διδάσκει ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε «κατ’ εικόνα» του Τριαδικού Θεού, η ανάπτυξη του θέματος πραγματοποιήθηκε πρώτα σε τριαδολογικό πλαίσιο. Επίσης, με δεδομένο ότι ο άγιος Πατέρας υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε δια του Υιού, γεγονός που σημαίνει ότι βρίσκεται σε μια στενή σχέση με τον Υιό του Πατρός και, ειδικά, με τον ενανθρωπήσαντα Λόγο του Θεού, η εξέταση του ζητήματος τοποθετήθηκε και σε χριστολογικό πλαίσιο. Πραγματοποιήθηκε η ανάλυση της σχετικής κυρίλλειας ανθρωπολογικής ορολογίας και προσδιορίστηκε η αξιοπρέπεια του ανθρώπου μέσα στη δημιουργία του Θεού, η οποία συνδέεται άμεσα με την εκλεκτή κλήση και τον θεολογικό προορισμό του, πάντοτε ως κτίσματος «κατ’ εικόνα» Θεού. Επίσης, διευκρινίστηκε η σημασία των όρων «εικόνα» και «ομοίωση» και «κατ’ εικόνα» και «καθ’ ομοίωση», καθώς και το είδος σχέσης που υπάρχει μεταξύ τους. Στη συνέχεια η πραγμάτευση επικεντρώθηκε στη θέση και την αξία του υλικού σώματος, στο θέμα του χωρισμού φύλων, σε άνδρα και γυναίκα, σε σχέση με την «κατ’ εικόνα» κατασκευή του ανθρώπου, και στην αναλυτική ανάπτυξη των χαρακτηριστικών της θεϊκής αυτής εικόνας. Αποδείχθηκε ότι, σύμφωνα με τον άγιο Κύριλλο, το «κατ’ εικόνα», αν και σημαίνει πνευματική και ελεύθερη ύπαρξη, δεν περιορίζεται μόνο στη λογικότητα και την ελευθερία, αλλά προϋποθέτει και τη συγγένεια και τη σχέση του ανθρώπου με τον Δημιουργό του διαμέσου της θείας χάρης, με την οποία επιτυγχάνεται η θέωση και η υιοθεσία, δηλαδή η πραγματοποίηση της κατά χάριν ομοίωσης με τον Θεό. Ακόμη έγινε αναλυτική αναφορά στο προπατορικό αμάρτημα, το οποίο σύμφωνα με τον άγιο Κύριλλο αντιμετωπίζεται ως αλλοίωση και αμαύρωση αλλά όχι ως καταστροφή της θεϊκής εικόνας στον άνθρωπο. Έγινε ξεκάθαρο, σύμφωνα πάντοτε με την κυρίλλεια ανθρωπολογική διδασκαλία, ότι ο άνθρωπος έχασε το κάλλος και τη λαμπρότητα της εικόνας, δηλαδή την αφθαρσία, την αθανασία, την αγιότητα και τη θεοπτία, και όχι την ίδια την εικόνα. Επίσης, εξετάστηκαν οι προϋποθέσεις της εν Χριστώ αποκατάστασης και τελειοποίησης της εικόνας και υπογραμμίστηκε η σημασία της Ενανθρώπησης του Υιού και Λόγου του Θεού. Αποδείχθηκε πως σύμφωνα με τον άγιο Κύριλλο, με τον δοξασμό του Χριστού, ως αληθινού Ανθρώπου, ο δρόμος από το «κατ εικόνα» στο «καθ’ ομοίωση» αποκτά ένα εκκλησιαστικό χαρακτήρα και προϋποθέτει τη λήψη της μορφής του Χριστού. Η κυρίλλεια διδασκαλία πάντα συγκρίνεται με την αντίστοιχη διδασκαλία των αγίων Πατέρων και με την αντίληψη των προηγουμένων και σύγχρονων φιλοσόφων. Ταυτόχρονα, η έρευνα συμπεριέλαβε και τον τρόπο με τον οποίο η κυρίλλεια διδασκαλία, η οποία αναφέρεται στον «κατ’ εικόνα» Θεού άνθρωπο, έγινε αποδεκτή από τους μεταγενέστερους θεολόγους.