Ο ρόλος της κινητικής αγωγής στην κοινωνική οργάνωση της αρχαϊκής και κλασικής Σπάρτης

Abstract

This study aims at approaching and interpreting the society, in particular education in archaic and classical Sparta. It attempts to approach and interpret the reciprocal relationship between kinetic activities and the Spartan society. It analyzes the main kinetic activities such as games, gymnastics, sports, dancing, hunting, military exercises performed by boys and girls in all aspects of 'agogi', both during the daily training program and in public religious ceremonies and rituals. The influence of this "agogi" in Spartan society and, in particular, the role played by the kinetic activities in the socialization and social status of young men, women and the 'homoioi' is examined. The research methodology employed is the investigation of all relevant ancient sources as well as the literary and archaeological evidence. The relevant Greek and foreign literature dating from the 15th c. AD to today, is also considered.Among the many Spartan institutions worthy of admiration was the famous Spartan education and training, which was under the auspices and control of the state. It has been a consensus among scholars since antiquity that the ‘agogi’ of young people was responsible for Sparta’s supremacy amongst the Greek city-states, while it contributed to the city’s reputation of being invincible in battle.The fact that Spartan education was collective, attributed to the socialization of young people and the development of their personality. The focus of training was the Spartan exercise of the body. Young people participated in numerous games which increased the competition between them. The education of girls was based on kinetic activities and required corresponding races. The activities linked to the ‘agogi’ were mostly physical activities. The games, races, dance, hunting, military exercises since childhood, aimed at selecting the best citizen, so social status in Sparta was acquired through competition and performance in kinetic activities.

Η παρούσα μελέτη έχει σκοπό την προσέγγιση και ερμηνεία της κοινωνίας και κυρίως της εκπαίδευσης της αρχαϊκής και κλασικής Σπάρτης. Προσπαθεί να προσεγγίσει και να ερμηνεύσει την αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην κινητική αγωγή και στη σπαρτιατική κοινωνία. Αναλύει κυρίως τις κινητικές δραστηριότητες όπως τα παιχνίδια, τις γυμναστικές ασκήσεις, τα αθλήματα, το χορό, το κυνήγι, τις στρατιωτικές ασκήσεις αγοριών και κοριτσιών σ’ όλες τις πτυχές της «αγωγής» τους, τόσο στο καθημερινό πρόγραμμα εκπαίδευσης όσο και στις δημόσιες θρησκευτικές γιορτές και τελετές. Μελετάται η επίδραση αυτής της «αγωγής» στη σπαρτιατική κοινωνία και κυρίως ο ρόλος που έπαιζαν οι κινητικές δραστηριότητες στην κοινωνικοποίηση και στην κοινωνική θέση του νέου, της γυναίκας και του «ομοίου».Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν η διερεύνηση όλων των σχετικών αρχαίων γραμματειακών πηγών καθώς επίσης και των αρχαιολογικών μαρτυριών. Επίσης εξετάστηκε η σχετική ελληνική και ξένη γραμματεία από τον 15ο αιώνα μ.Χ έως σήμερα.Ανάμεσα λοιπόν στους πολλούς σπαρτιατικούς θεσμούς θαυμασμό προκαλούσε αυτή η περίφημη ΄΄Σπαρτιατική Αγωγή΄΄ και ο τρόπος εκπαίδευσης ο οποίος βρισκόταν υπό την κηδεμονία και τον έλεγχο της πολιτείας. Κατ’ ομολογία όλων των ερευνητών από την αρχαιότητα έως σήμερα εκείνο που βοήθησε τη Σπάρτη να φθάσει και να γίνει η πρώτη δύναμη της Ελλάδας, ενώ παράλληλα απέκτησε τη φήμη του αήττητου στις μάχες, ήταν η «αγωγή» που παρείχε στους νέους τηςΤο γεγονός ότι η εκπαίδευση στη Σπάρτη ήταν έντονα συλλογική, βοηθούσε στην κοινωνικοποίηση των νέων και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. Στο επίκεντρο της Σπαρτιατικής αγωγής βρίσκονταν η άσκηση του σώματος. Οι νέοι συμμετείχαν σε πολυάριθμους αγώνες που αύξαναν τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Η εκπαίδευση επίσης των κοριτσιών στηριζόταν στις κινητικές δραστηριότητες και απαιτούσε αντίστοιχους αγώνες. Οι δραστηριότητες της αγωγής ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους κινητικές δραστηριότητες. Τα παιχνίδια, οι αγώνες, οι χοροί, το κυνήγι, οι στρατιωτικές ασκήσεις από τη παιδική ηλικία στόχευαν στην επιλογή του καλύτερου, επομένως η κοινωνική άνοδος στη Σπάρτη αποκτούνταν μέσω ανταγωνισμού και επιδόσεων σε κινητικές-αθλητικές δραστηριότητες.